يوسف ١٥
ترجمه
| يوسف ١٤ | آیه ١٥ | يوسف ١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَمَّا»: جواب (لَمّا) محذوف است و تقدیر چنین است: فَلَمّا ذَهَبُوا بِهِ، نَفَذُوهُ فَحَفِظْنَاهُ. «أَوْحَیْنَا»: وحی کردیم. مراد الهام قلبی است (نگا: مریم / ، قصص / . «وَ أَوْحَیْنا»: حرف واو زائد است.
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۷، سوره يوسف
- ((براى سائلان ، در داستان يوسف و برادرانش نشانه هايى الهى هست ))
- مراد پسران يعقوب (عليه السلام ) در جمله : ((انّ ابانا لفىضلال مبين )) ضلالت در امر زندگى است نه در دين
- بيان يكى از مفسرين در توجيه كلام پسران يعقوب : ((انّ ابانا لفىضلال مبين ))
- اشكالات كلام مفسر مزبور
- وجوه بى اساس ديگرى كه در اين باره گفته شده است
- گفتگو و مشاوره برادران يوسف (عليه السلام ) در مورد يوسف (عليه السلام ) و از ميان برداشتن او
- توبه اى كه همزمان با عزم بر گناه قصد شود، توبه حقيقى نيست
- پيشنهادى كه برادران تصويب كردند: ((يوسف را مكشيد، او را در ته چاه بيفكنيد))
- گفتگوى برادران يوسف (عليه السلام ) با پدر براى بردن او و اجراى قصد سوء خود
- نكته اى كه در آيه : ((فلمّا ذهبوا به ...)) به كار رفته و بر عظمت حادثه دلالت دارد
- توضيح معناى جمله : ((و اوحينا اليه لتنبّئهم بامرهم هذا...))
- اشاره به وجوه متعدد ديگرى كه در معناى آن گفته شده است
- بيان معناى كلمه : ((نستبق )) در آيه : ((قالوا ابانا انّا ذهبنا نستبق ...))
- سخنى درباره بى فرجام بودن دروغ و اينكه سرانجام ، حقيقت نمودار مى شود.
- جواب يعقوب (عليه السلام ) به پسرانش كه گفتند يوسف را گرگ خورده
- اشاره به معناى صبر و اينكه صابران چه كسانى هستند
- صبر، تواءم با توكل كارساز است
- سررسيدن كاروانيان و بيرون آوردن يوسف (عليه السلام ) از چاه
- توضيح معناى آيه : ((و شروه بثمن بخس دضضضم معدودة ...))
- وجوهى كه در اين باره گفته شده
- خريدار يوسف (عليه السلام )، عزيز مصر و منزل جديد او كاخ عزيز بوده است
- معناى جمله : ((و كذلك مكّنّا ليوسف فى الارض ))
- معناى : ((والله غالب على امره ))
- بحث روايتى
- علت ابتلاء يعقوب به فراق يوسف قصور در اطعام مسكينى بوده است
- چند روايت ديگر در مورد يوسف (عليه السلام ) و آيات گذشته مربوط به داستان آنحضرت
نکات آیه
۱- فرزندان یعقوب با دروغها و نیرنگهاى خویش ، موافقت او را براى فرستادن یوسف(ع) به همراه خود جلب کردند. (إنا له لحفظون ... فلما ذهبوا به)
۲- امکان بى اطلاع بودن پیامبران از اندیشه و افکار دیگران (إنا له لحفظون ... فلما ذهبوا به و أجمعوا أن یجعلوه فى غیبت الجب)
۳- پیامبران الهى ، از فریب خوردن مصون نبوده و از اعتماد کردن بر نااهلان معصوم نیستند. (إنا له لحفظون ... فلما ذهبوا به و أجمعوا أن یجعلوه فى غیبت الجب)
۴- برادران یوسف تا قبل از بردن او به صحرا ، نسبت به سرنوشت او به نظر قطعى نرسیده بودند.* (فلما ذهبوا به و أجمعوا) «اجماع» (مصدر أجمعوا) به معناى اتفاق نظر و عقیده و نیز به معناى تصمیم گرفتن و مهیّاى انجام کارى شدن است. برداشت فوق ، ناظر به معناى نخست است.
۵- برادران یوسف در توطئه علیه او ، از کشتنش احتراز مى کردند و سعى در زنده ماندن وى داشتند. (و ألقوه فى غیبت الجب ... و أجمعوا أن یجعلوه فى غیبت الجب) از اینکه برادران یوسف بر آن شدند که وى را در چاه قرار دهند نه اینکه او را در چاه بیفکنند ، معلوم مى شود سعى در زنده ماندن او داشتند.
۶- برادران یوسف پس از همراه بردن او، همگى خود را براى نهادن وى در نهانخانه چاه ، مهیّا ساختند. (فلما ذهبوا به و أجمعوا أن یجعلوه فى غیبت الجب) در برداشت فوق «اجماع» به معناى تصمیم گرفتن و مهیّاى انجام کار شدن گرفته شده است. قابل ذکر است که آیات پیشین (۹ ، ۱۰ و ۱۱- ) مؤید این معنا مى باشد.
۷- صحنه نهادن یوسف در چاه به دست برادرانش ، صحنه اى بس فجیع و اندوه بار بود. (فلما ذهبوا به و أجمعوا أن یجعلوه فى غیبت الجب) «لما» حرف شرط است و جواب آن در آیه شریفه ذکر نشده است. هدف از نیاوردن جواب، تفهیم فجیع بودن و اندوه بار بودن امورى است که هنگام قرار دادن یوسف در چاه پیش آمد ; یعنى، آن گاه که برادران یوسف مصمم شدند او را در چاه قرار دهند، امورى واقع شد که طاقت شنیدنش را ندارید.
۸- خداوند یوسف(ع) را از طریق وحى به نجات یافتن از چاه کنعان و دیدارى مجدد با برادرانش ، نوید داد. (و أوحینا إلیه لتنبئنّهم بأمرهم هذا) جمله «لتنبئنّهم» (همانا این واقعه را در آینده به برادرانت یادآورى خواهى کرد) دلالت بر نجات یوسف از چاه دارد و نیز حاکى از این است که او برادرانش را در آینده ملاقات خواهد کرد.
۹- عنایت خاص خداوند به یوسف(ع) با وحى کردن به او در چاه کنعان (أن یجعلوه فى غیبت الجب و أوحینا إلیه)
۱۰- یوسف(ع) در سنین کودکى ، شایستگى دریافت وحى را دارا بود. (فلما ذهبوا به ... و أوحینا إلیه)
۱۱- در تلقى وحى الهى و دریافت آن ، رسیدن به سن خاصى شرط نیست. (و أوحینا إلیه)
۱۲- یوسف(ع) در سنین کودکى به نبوت رسید.* (و أوحینا إلیه)
۱۳- یادآورى داستان چاه کنعان از سوى یوسف(ع) به برادرانش ، محتواى وحى خداوند به یوسف(ع) (و أوحینا إلیه لتنبئنّهم بأمرهم هذا و هم لایشعرون)
۱۴- خداوند به یوسف(ع) خبر داد که ملاقات او با برادرانش ، پس از داستان چاه کنعان ، در آینده اى دور تحقق خواهد یافت. (لتنبئنّهم بأمرهم هذا و هم لایشعرون) جمله حالیه «و هم لایشعرون» متعلق به «لتنبئنّ» است ; یعنى، به آنان خبر مى دهى در حالى که متوجه نیستند [و تو را نمى شناسند]. از اینکه هیچ یک از برادران یوسف به هنگام ملاقات با وى، او را نخواهند شناخت، معلوم مى شود ملاقات مذکور با فاصله زمانى بسیار اتفاق خواهد افتاد.
۱۵- سلطه داشتن یوسف(ع) بر برادرانش در دیدار مجدد ، بخشى از محتواى وحى الهى به یوسف(ع) در چاه کنعان (و أوحینا إلیه لتنبئنّهم بأمرهم هذا و هم لایشعرون) در اینکه چرا هیچ یک از برادران یوسف در ملاقات مجدد وى را نخواهند شناخت وجه دیگرى غیر از آنچه در برداشت قبل ذکر شد، به نظر مى رسد و آن اینکه خداوند با جمله «و هم لایشعرون» به یوسف القا مى کند که در مقام و موقعیتى خواهى بود که برادرانت تصور آن را نمى کنند تا احتمال دهند که تو برادر آنان هستى.
۱۶- برادران یوسف از شنیدن و احساس کردن وحى الهى به او ، ناتوان بودند. (و أوحینا إلیه ... و هم لایشعرون) برداشت فوق ، مبتنى بر این نکته است که عامل حال (و هم لایشعرون) فعل «أوحینا» باشد. بر این اساس مفاد «و هم لایشعرون» چنین مى شود: آنان وحى ما را به یوسف(ع) نمى فهمیدند.
روایات و احادیث
۱۷- «قال أبوحمزه: فقلت لعلى بن الحسین(ع): إبن کم کان یوسف یوم ألقوه فى الجبّ؟ فقال: إبن تسع سنین ... ;[۱] أبوحمزه گوید: به امام سجاد(ع) گفتم: زمانى که یوسف را در چاه انداختند چند ساله بود؟ فرمود: نُه ساله...».
۱۸- «قال رسول الله(ص) لما اُلقى یوسف فى الجبّ أتاه جبرئیل علیه السلام فقال له: یا غلام ، من ألقاک فى هذا الجبّ؟ قال: إخوتى. قال: و لِمَ؟ قال: لمودّة أبى إیّاى حسدونى ... ;[۲] رسول خدا(ص) فرمود: هنگامى که یوسف(ع) در چاه افکنده شد، جبرئیل نزد او آمد و گفت: اى پسر! چه کسى تو را در این چاه افکند؟ گفت: برادرانم. جبرئیل گفت: چرا؟ گفت : چون پدرم مرا دوست مى داشت، آنان بر من حسد ورزیدند...».
۱۹- «عن أبى جعفر(ع) فى قوله «لتنبئنّهم بأمرهم هذا و هم لایشعرون» یقول: لایشعرون أنک أنت یوسف ... ;[۳] از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند «لتنبئنّهم... و هم لایشعرون» روایت شده که مى فرمود: [یعنى ]نمى دانند تو همان یوسفى...».
۲۰- «عن على بن الحسین(ع): ... فانطلقوا به مسرعین مخافة أن یأخذه منهم و لایدفعه إلیهم ... ; از امام سجاد(ع) روایت شده است: ... یوسف را با سرعت بردند ، مبادا یعقوب او را از دست آنان بگیرد و به آنان ندهد».
موضوعات مرتبط
- انبیا: امکان فریب انبیا ۳; انبیا و اعتماد به نااهلان ۳; انبیا و جهل ۲; محدوده عصمت انبیا ۳; محدوده علم انبیا ۲
- برادران یوسف: برادران یوسف و درک وحى ۱۶; برادران یوسف و سرنوشت یوسف(ع) ۴; برادران یوسف و قتل یوسف (ع)۵; برادران یوسف و یعقوب(ع) ۱; برادران یوسف و یوسف(ع) ۱۹، ۲۰; تصمیم برادران یوسف ۴; توطئه برادران یوسف ۵، ۶، ۲۰; جهل برادران یوسف ۱۹; دروغگویى برادران یوسف ۱; عجز برادران یوسف ۱۶; مکر برادران یوسف ۱
- خدا: بشارتهاى خدا ۸; پیشگویى خدا ۱۴; فضل خدا ۹
- نبوت: نبوت در کودکى ۱۲
- وحى: شرایط وحى ۱۱; وحى در کودکى ۱۰، ۱۱
- یعقوب(ع): رضایت یعقوب(ع) ۱
- یوسف(ع): بشارت نجات به یوسف(ع) ۸; تفضل به یوسف(ع) ۹; توطئه به چاه انداختن یوسف(ع) ۶، ۷; توطئه علیه یوسف(ع) ۵، ۶; حاکمیت یوسف(ع) ۱۵; سن یوسف(ع) در چاه ۱۷; قصه یوسف(ع) ۱، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰; کودکى یوسف(ع) ۱۰، ۱۲; گفتگوى جبرئیل با یوسف(ع) ۱۸; لیاقت یوسف(ع) ۱۰; مقامات یوسف(ع) ۱۰، ۱۲; نبوت یوسف(ع) ۱۲; وحى به یوسف(ع) ۸، ۹، ۱۰، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶; یوسف(ع) در چاه ۹، ۱۸; یوسف(ع) و برادران ۱۳; یوسف(ع) و ملاقات با برادران ۸، ۱۴، ۱۵
