القمر ١
گسترشکپی متن آیه |
---|
ترجمه
سوره القمر | آیه ١ | القمر ٢ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«إِقْتَرَبَ»: نزدیک گشته است. ذکر فعل به صورت ماضی، برای تحقق وقوع است (نگا: نجم / ، انبیاء / و ). «إِنشَقَّ»: دو نیم شد. مراد وقوع آن در آینده به هنگام فرا رسیدن قیامت است (نگا: حاقه / ، رحمن / ، انشقاق / . اکثر فعلهائی که برای رستاخیز و حساب و کتاب اخروی بکار رفته است، به شکل ماضی است (نگا: نحل / زمر / و و ، تکویر / - ). «إِنشَقَّ الْقَمَرُ»: ماه به دو نیم میگردد. ماه به دو نیم گشته است. معنی اخیر مبنی بر روایات متعددی است که میگویند پنج سال قبل از هجرت نبوی، اهل مکه از پیغمبر درخواست کردند که ماه را بعنوان معجزه برای ایشان دو نیم سازد و پیغمبر نیز با اشاره انگشت چنین کرد. بسیاری از مفسرین این امر را پذیرفته و بسیاری هم آن را نقد نموده و حادثه را مربوط به آینده میدانند (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن، المراغی، المنتخب، المصحف المیسر).
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَ... (۰) هُمْ فِي غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ (۱) يَسْأَلُکَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ... (۳) وَ أَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْآزِفَةِ إِذِ... (۰) تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَ... (۰) هُمْ فِي غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ (۱)
فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ... (۱) أَزِفَتِ الْآزِفَةُ (۰)
نزول
شأن نزول آیات ۱ و ۲:
ابن مسعود گوید: دو نیمه شدن ماه در مکه پیش از آن که رسول خدا صلی الله علیه و آله از مکه بیرون برود. اتفاق افتاده و خود آن را دیده ام و در همان موقع بود که مى گفتند ماه را سحر و جادو کرده اند، سپس این آیات نازل گردید.[۱]
انس گوید: ماه دو بار در مکه منشق گردید و این آیات نازل شد.[۲] یونس از امام صادق علیهالسلام نقل کند که چهارده نفر در شب چهاردهم ماه ذی الحجه نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدند. گفتند: یا محمد هر پیامبرى براى اثبات نبوت خوددارى آیت و معجزه اى بوده است. ما میخواهیم که معجزه اى از جانب تو براى ما آشکار شود. پیامبر گفت: مقصود شما از این گفتار چیست؟ گفتند: اگر نزد خداى خود داراى قدر و منزلت مى باشى، فرمان بده تا ماه به دو نیمه شود پس از این درخواست جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: یا محمد خداوند بر تو سلام و درود فرستاده و گوید: من هر چیزى را در فرمان تو قرار داده ام سپس پیامبر سر خود را به طرف آسمان بلند کرد و فرمان داد تا ماه به دو نیمه شود پس از این فرمان ماه به دو نیمه گردید. پیامبر سجده شکر بجاى آورد و اصحاب که با وى بودند نیز سجده نمودند سپس پیامبر سر خویش را از سجده برداشت و دوباره به طرف آسمان بلند کرد، اصحاب نیز همان عمل را انجام دادند سپس پیامبر خواست که ماه به صورت اول خود برگردد. ماه نیز به حالت اول خود بازگشت سپس آن چهارده نفر گفتند یا محمد موقعى که مسافرین ما از یمن و شام بازآیند. از آنها سؤال خواهیم کرد که آیا چنین منظره اى را در آن ممالک دیده اند یا نه؟
اگر بگویند که انشقاق ماه را دیده اند، یقین خواهیم کرد که این عمل از نزد پروردگار تو بوده است و اگر بگویند که چنین انشقاقى را در آن سامان ندیده اند. معلوم میشود که عمل تو سحر و جادوئى بیش نخواهد بود سپس این آیات نازل گردید.[۳]
شیخ بزرگوار ما در تفسیر خود چنین گوید: طبرى معتقد است که منظور از آیه ۱ روز قیامت است که یکى از نشانه ها و علامات نزدیک شدن آن انشقاق قمر است که در آیه ذکر گردیده و عده اى نیز منکر انشقاق و دو نیمه شدن قمر در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله هستند و معتقدند که منظور آیه انشقاق قمر هنگام نزدیک شدن روز رستاخیز و قیامت است چنان که روایت آن از عثمان بن عطا و پدر او نقل و روایت شده و نیز حسن بصرى از تابعین و بلخى از مفسرین معروف هم از منکرین انشقاق قمر در زمان پیامبر مى باشند و نیز عده زیادى از صحابه معتقدند که انشقاق قمر در زمان پیامبر بنا به درخواست او روى داده است و اگر بگویند مردم سایر کشورها در آن وقت متوجه این امر نگردیده اند و کسى آن را ندیده است در جواب گویند: ممکن است وجود ابرها مانع دیدن مردم سایر کشورها گردیده و یا خواب بودن آنها مانع از دیدار آنها شده باشند زیرا حالت انشقاق قمر به طور استمرار و طولانى نبوده بلکه پس از انشقاق به مدت کمى دوباره به حالت اول خویش برگردانیده شده است.[۴]
باید دانست که اعتقاد به انشقاق قمر در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله از ضروریات دین و مذهب نیست و اعتقاد به آن دلیل بر ایمان و عدم اعتقاد به آن دلیل بر کفر نخواهد بود.
تفسیر
- آيات ۱ - ۸ سوره قمر
- اشاره به مطالب سوره مباركه قمر
- مقصود از انشقاق قمر و وجوه مختلف در اين باره
- تشبيه كردن مردم در خروج از قبر را، به ملخ هاى پراکنده
- بحث روايتى
- پاسخ كسانى كه به وقوع معجزۀ شقّ القمر اشكال كرده اند
- پاسخ استدلال منكران شقّ القمر به آيه «قُل سُبحَانَ رَبّی هَل كُنتُ إلّا بَشَراً رَسُولاً»
نکات آیه
۱ - لحظه قیامت، بس نزدیک و حتمى الوقوع (اقتربت الساعة)
۲ - از عمر دنیا، مقدار کمترى باقى مانده است. (اقتربت الساعة) برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که نزدیک شدن لحظه برپایى قیامت - که با به پایان رسیدن عمر دنیا صورت مى پذیرد - در مقایسه با گذشته عمر دنیا سنجیده شده است.
۳ - برپایى قیامت، لحظه اى مهم و مقطعى حساس در نظام جهان (اقتربت الساعة) از این که در اولین پیام سوره مسأله نزدیکى قیامت با تعبیرى هشداردهنده و بى مقدمه یاد شده است; استفاده مى شود که نزدیکى آن لحظه بس مهم و وقوع قیامت، مقطعى حساس مى باشد.
۴ - «الساعة» از نام هاى قیامت (اقتربت الساعة)
۵ - تشویق و ترغیب خداوند، به تهیه زاد و توشه براى سفر آخرت (اقتربت الساعة) یاد شدن نزدیکى زمان برپایى قیامت در آغاز سوره، ممکن است به خاطر بیان مطلب یاد شده باشد.
۶ - دو نیمه گشتن ماه و صورت گرفتن، (معجزه «شق القمر») در عصر پیامبراکرم(ص) (و انشقّ القمر)
۷ - «شق القمر»، از نشانه هاى نزدیکى هر چه بیشتر وقوع قیامت (اقتربت الساعة و انشقّ القمر)
۸ - بعثت پیامبر خاتم(ص)، نشانى از نزدیکى رخداد قیامت (اقتربت الساعة و انشقّ القمر) «شق القمر» از معجزات ویژه پیامبراکرم(ص) است. در حقیقت خداوند، معجزه آن حضرت را - که حاکى از حقانیت رسالت پیامبر(ص) و تحقق عصر خاتمیت است - نشان نزدیکى قیامت معرفى کرده است.
۹ - رخداد «شق القمر»، نمودى از تحولات مهم جهان در آستانه قیامت * (اقتربت الساعة و انشقّ القمر) برداشت یاد شده بدان احتمال است که «انشقّ القمر» از آن جهت در پى «اقتربت الساعة» یاد شده باشد که انسان ها بدانند همان گونه که در عصر پیامبر «شق القمر» صورت گرفت، این گونه تحولات عظیم در آستانه قیامت نیز رخ خواهد داد.
روایات و احادیث
۱۰ - «یونس عن أبى عبداللّه(ع) إجتمعوا أربعة عشرة رجلاً أصحاب العقبة لیلة أربعة عشر من ذى الحجة ... فقالوا إن یکن لک عند ربّک قدر فأمر القمر أن ینقطع قطعتین فامر القمر ... فانقطع قطعتین ... فأنزل اللّه «اقتربت الساعة» إلى آخر السورة;[۵] یونس مى گوید: امام صادق(ع) فرمود: چهارده نفر از اصحاب «عقبه» (کفار قریش) در شب چهارده ماه ذى الحجه جمع شدند ... پس به رسول خدا(ص) گفتند: اگر تو نزد پروردگارت قدر و منزلتى دارى، به این ماه آسمان دستور بده دو نیم شود ... رسول خدا(ص) به ماه فرمان داد ... و ماه دو قطعه شد ... پس خداوند آیه «اقتربت الساعة...» را نازل فرمود».
موضوعات مرتبط
- توشه: توشه اخروى ۵
- خدا: تشویقهاى خدا ۵
- دنیا: پایان عمر دنیا ۲
- الساعة :۴
- قیامت: اهمیت قیامت ۳; حتمیت قیامت ۱; نامهاى قیامت ۴; نزدیکى قیامت۱; نشانه هاى قیامت ۷، ۸، ۹
- ماه(قمر): انشقاق ماه(قمر) ۷، ۹
- محمد(ص): بعثت محمد(ص) ۸; معجزه محمد(ص) ۶، ۱۰
- معجزه: معجزه اقتراحى ۱۰; معجزه شق القمر ۶، ۱۰
منابع