يونس ٨٩
ترجمه
| يونس ٨٨ | آیه ٨٩ | يونس ٩٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أُجِیبَتْ»: پذیرفته شد. اجابت گردید. «إِسْتَقِیمَا»: در کار خود قاطع و ثابت قدم باشید. پایداری کنید و بر تبلیغ رسالت استوار بمانید.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۹۳ - ۷۵، سوره يونس
- وقايعى از سرگذشت ، پيغمبر اسلام (ص ) و مسلمين ، كه داستان موسى (ع ) به وقايعآن اشاره دارد
- گفتگوى موسى (ع ) با فرعونيان و...
- بيان حقيقت سحر از زبان حضرت موسى (ع )
- مراد از ((ذرية من قومه )) كه به موسى (ع ) ايمان آوردند واقوال مفسرين در اين باره
- ضعيفان بنى اسرائيل با ترس و واهمه از فرعون و اطرافيان توانگر او به موسى (ع )گرويدند اگر مؤ من هستيد و تسليم خدائيد، بر اوتوكل كنيد
- دعاى بنى اسرائيل : ((ربنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظالمين )) دعا براى رفع ضعف وذلت از خودشان بوده است
- امر به خانه سازى براى بنى اسرائيل
- ابتداء به اضلال ، بر خداوند محال است ولىاضلال براى مجازات محال نيست و مال و زينت دادن به فرعونيان از اين باب بوده است
- دعاى موسى (ع ) عليه فرعون و فرعونيان پس از ياءس از هدايت آنان
- استجابت نفرين موسى و هارون عليه فرعونيان
- ايمان آوردن فرعون در آستانه هلاكت ، و مردود بودن ايمان و توبه او
- اشاره به رابطه نفس و بدن و بيان اينكه انسانيت انسان به نفس او است و بدن ، مركب وابزار كار نفس است
- وجوهى كه در معناى : ((ننجيك ببدنك )) گفته شده و بيان اينكه علت انتساب نجات بهبدن فرعون ، اتحاد شديد بين نفس و بدن است
- معناى ((مبواء صدق )) كه در وصف مسكن بنىاسرائيل آمده است و اشاره به مفهومى كه از اضافه اشياء و مفاهيم به كلمه ((صدق ))،استفاده مى شود
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما فَاسْتَقِيما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ «89»
(خداوند) فرمود: دعاى شما دو تن مستجاب شد، پس ايستادگى كنيد و از شيوه‌ى نادانان پيروى نكنيد.
جلد 3 - صفحه 615
نکته ها
در آيه‌ى قبل، نفرين موسى عليه السلام مطرح بود و در اين آيه اجابت دعاى موسى وهارون عليهما السلام است. در روايات آمده است: موسى دعا مى‌كرد، هارون آمين مى‌گفت. شاهد آن كلمه‌ى «رَبَّنا» است. «1»
امام صادق عليه السلام فرمود: فاصله‌ى بين نفرين موسى وغرق فرعون، چهل سال بود. «2»
پیام ها
1- دعاى انبيا مستجاب است. «قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما»
2- استجابت دعاى موسى، نشانه‌ى صحّت و درستى درخواست‌هاى او در هلاكت فرعونيان است. «أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما»
3- حتى پس از قبولى دعا هم صبر و پشتكار لازم است. «فَاسْتَقِيما»
4- رهبران الهى بايد در برابر افكار جاهلانه، با صلابت و قاطع باشند، زيرا سستى نشانه‌ى جهل است. «فَاسْتَقِيما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ»
5- پيروى از اهل علم جايز است. «لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما فَاسْتَقِيما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ (89)
بعد از آن اخبار فرمايد از اجابت دعاى ايشان:
قالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما: خطاب فرمود خداى متعال به موسى و هارون بتحقيق اجابت نمودم دعاى شما را، چون حضرت موسى عليه السّلام از جانب قوم دعا مى‌نمود و هارون آمين مى‌گفت، يعنى خدايا اجابت كن، لذا هر دو داعى محسوب شدند. طبرسى (رحمه الله) در احتجاج «1» و عياشى «2» از هشام بن سالم از حضرت صادق عليه السّلام فرمود قريب به يك مضمون كه بين خطاب اجابت دعاى موسى عليه السّلام و هارون و هلاك فرعون، چهل سال طول كشيد. و در خصال «3» از حضرت باقر عليه السّلام املى اللّه لفرعون ما بين الكلمتين اربعين سنة ثمّ اخذ اللّه نكال الاخرة و الاولى و كان بين ما قال اللّه لموسى و هارون «قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما» و بين ان عرّفه الاجابة اربعين سنة: در خصال از حضرت باقر عليه السّلام فرمود: مهلت داد خداى تعالى فرعون را بين دو كلمه چهل سال، پس اخذ نمود او را به عذاب دنيا و آخرت، و ميان خطاب اجابت
«1» تفسير برهان، ج 2، ص 195 به نقل از احتجاج
«2» تفسير عياشى ج 2 ص 127 حديث 40.
«3» خصال ج 2 ص 539 و 540 باب الاربعين حديث 11.
ج5، ص 386
دعوت موسى و هارون و بين وقوع اجابت چهل سال بود.
فَاسْتَقِيما: پس استقامت و ثبات قدم ورزيد در دعوت مردم به ايمان و انذار از عذاب نيران و مواعظ حضرت سبحان. وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ: و متابعت نكنيد البته البته طريقه آنان كه ايمان نياورده‌اند و جاهلند به معرفت خداى تعالى و نشناختند انبياء سبحانى را؛ يا پيروى مكنيد كسانى را كه جاهلند به عادات و سنن الهيه در تعلق امور به حكم و مصالح؛ يا كسانى كه جاهلند و گمان كنند هر زمانى كه دعا مستجاب شد مقصود فورا حاصل گردد، چه بسا شود خداى تعالى دعاى شخصى را مستجاب فرمايد، لكن وقوع آن در خارج مقدر است به وقتى، و استعجال در وقوع، از جهّال باشد.
تنبيه- آيه شريفه آگاهى است امت را كه در تبليغ احكام الهى استقامت و ثبات قدم داشته، به حوادثات و عوارضات نااميد و متزلزل نشوند، زيرا آن را كه مقصد عالى باشد، بلند همتى بايد، تا نتايج كثيره عائد گردد؛ و لذا يكى از مرام انبياء و اولياء البته در تبليغ ثابت هستند، لكن خطاب به خصوص، براى اهميت و عظمت امر و سرمشق و دستورى باشد نسبت به علاقه مندان ديانت حقه كه تا آخرين مرحله ثبات ورزيده، بواسطه ناملايمات روحى و جسمى، عنان صبر از دست ندهند كه (بر اثر صبر، نوبت ظفر آيد) چنانچه عاقبت الامر، موسويان را رستگارى و نجات، و فرعونيان را زيانكارى و عذاب حاصل آمد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى وَ أَخِيهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِكُما بِمِصْرَ بُيُوتاً وَ اجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ (87) وَ قالَ مُوسى رَبَّنا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زِينَةً وَ أَمْوالاً فِي الْحَياةِ الدُّنْيا رَبَّنا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلى أَمْوالِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلى قُلُوبِهِمْ فَلا يُؤْمِنُوا حَتَّى يَرَوُا الْعَذابَ الْأَلِيمَ (88) قالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما فَاسْتَقِيما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ (89)
ترجمه
و وحى نموديم بسوى موسى و برادرش كه بگيريد از براى كسانتان در مصر خانه‌ها و بگردانيد خانه‌هاى خودتان را قبله و بر پا داريد نماز را و مژده ده گروندگان را
و گفت موسى پروردگار ما همانا تو دادى فرعون و كسانش را پيرايه و مالها در زندگانى دنيا پروردگار ما تا گمراه گردانند از راه تو پروردگار ما نابود فرما مالهاشان را و سخت كن دلهاشان را پس ايمان نياورند تا به بينند عذاب دردناك را
گفت بتحقيق اجابت شد دعاى شما پس ثابت باشيد و پيروى نكنيد راه آنانرا كه نميدانند.
تفسير
خداوند به حضرت موسى و هرون وحى فرمود كه براى بنى اسرائيل در مصر خانه‌هائى مهيّا نمايند كه در آنها باز گشت كنند براى عبادت تا از شرّ كفّار محفوظ باشند و نمازشان را در آنخانه‌ها بخوانند چنانچه قمّى ره از امام كاظم عليه السّلام نقل نموده و آنكه بشارت دهد حضرت موسى آنها را بنصرت در دنيا و دخول بهشت در آخرت و در علل و عيّاشى روايت نموده كه روزى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم خطبه خواند و فرمود اى مردم خداوند عزّ و جلّ بموسى و هرون امر فرمود كه براى قومشان در مصر خانه‌هائى بنا كنند و در مساجدشان با جنابت شب را بروز نياورند و با زنهاشان نزديكى نكنند مگر هرون و اولادش و اى مردم على عليه السّلام نسبت بمن مانند هرون است نسبت بموسى عليه السّلام پس حلال نيست براى احدى كه در مسجد من نزديكى كند با زنان مگر براى على عليه السّلام و ذريّه‌اش پس كسيكه از اين حكم بدش آيد برود آنجا و با دست اشاره بشام فرمود كه شايد مراد آن باشد كه برود از اتباع معاويه شود و در عيون نيز قريب باين مضمون روايت شده است و مراد از قرار دادن بيوت را قبله بنظر حقير آنستكه پس از فراغت از كار، خانه‌هاى خودشان را مورد اقبال و محلّ توجّه قرار دهند و از مجالست
جلد 3 صفحه 40
و مؤانست با كفار اجتناب نمايند و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه خانه‌ها مقابل يكديگر ساخته شود كه همه در يك جا جمع باشند و با هم كمك كنند در اينحال حضرت موسى غضبناك شد از قدرت و شوكت فرعونيان و غمگين گشت از ضعف و انكسار بنى اسرائيل و نفرين فرمود باين بيان كه خداوندا بفرعون و اتباعش مايه جمال و جلال و فخر و مباهات و انواع ثروت و مكنت را عطا فرمودى در دنيا و نتيجه‌اش آن شد كه از ياد تو غافل شدند و مشغول به گمراه نمودن بندگان تو گشتند قمّى ره فرموده مراد از گمراه نمودن مردم آنستكه مال ميدادند براى آنكه مردم عبادت كنند فرعون را و از عبادت خدا چشم بپوشند و لام در ليضلّوا براى بيان عاقبت است مانند آنكه ميگويند بزائيد براى مردن و بسازيد براى خراب شدن و ممكن نيست براى بيان غرض باشد چون اضلال نميشود مقصود خداوند باشد و بعضى گفته‌اند اين كلام را حضرت موسى در مقام تعجّب عرضه داشت يعنى آيا بآنها مال دادى كه مردم را گمراه كنند و در هر حال از خداوند مسئلت نمود كه اموال آنها را فاسد و ضايع و نيست و نابود فرمايد و دلهاى آنها را قسى و سخت و مسدود از راه حقّ نمايد كه ايمان نياورند تا بميرند و معذّب بعذاب ابدى گردند چون ميدانست كه ايمان نميآورند و ميخواست از آنها و عملشان تبرّى جويد و در پيشگاه الهى شهادت باستحقاقشان براى محروميّت از رحمت دهد و خداوند آنها را بحال خودشان واگذار نمايد گفته‌اند بعد از نفرين آنحضرت تمام اموال و نقود آنها مبدّل بسنگ شد چون طمس اموال تغيير آنست به چيزيكه بى فائده باشد و موسى عليه السّلام دعا ميكرد و هرون آمين ميگفت و خداوند فرمود دعاى شما دو نفر مستجاب شد پس در دعوت و اتمام حجّت خودتان مستقيم و ثابت باشيد و تعجيل در عقوبت آنها ننمائيد و متابعت از نادانان و طريقه آنان نكنيد كه تعجيل در نيل بمقصود دارند و اطمينان بمواعيد الهيّه ندارند و در كافى و عيّاشى از امام صادق و در خصال از امام باقر عليهما السلام نقل نموده كه ما بين اعلام خداوند به اجابت دعاى آندو و هلاك فرعون و اتباعش چهل سال فاصله شد كه خدا بآنها مهلت داده بود.
جلد 3 صفحه 41
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قالَ قَد أُجِيبَت دَعوَتُكُما فَاستَقِيما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعلَمُون‌َ (89)
فرمود خداوند بحضرت موسي و هارون که دعاء شما دو رسول محترم مستجاب شد پس شما بوظائف خود از دعوت بتوحيد و ايمان و وعظ و هدايت برقرار باشيد
جلد 10 - صفحه 449
و خوف و وحشتي نداشته باشيد و البته متابعت نكنيد راه كساني که نادان هستند.
قال ظاهرا بوحي الهي بوده يا بايجاد كلام از حق بموسي و هارون قَد أُجِيبَت دَعوَتُكُما مجيب ذات اقدس الهي، مجاب موسي و هارون اجابت دعاء آنها و در خبر دارد داعي موسي بود و هارون آمين ميگفت اللهم استجب هذا الدعاء، بشارت اجابت بآنها داده شد قلب آنها آرام شد.
فَاستَقِيما اشاره به اينكه خوف از فرعونيان نداشته باشد براي آنها بلاء نازل خواهد شد كوشش كنيد در تبليغ رسالت خود و دعوت بدين حق و بيان احكام و دستورات الهيه وَ لا تَتَّبِعانِّ البته گوش بحرفهاي آنها ندهيد و تقيه نكنيد و كوتاهي در امر رسالت ننمائيد سَبِيلَ الَّذِينَ لا يَعلَمُون‌َ يعني جهال بي‌خبر از دين و خدا و قيامت که فرعونيان باشند يا جهال بني اسرائيل که امر بخود داري و تقيه ميكردند براي حفظ جان خود از ترس فرعونيان که در شكنجه آنها بودند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 89)- خداوند به موسی و برادرش «فرمود: (اکنون که شما آماده تربیت و سازندگی جمعیت بنی اسرائیل شده‌اید) دعای شما (نسبت به دشمنانتان) اجابت شد» (قالَ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما).
پس محکم در راه خود بایستید و «استقامت به خرج دهید» و از انبوه مشکلات نهراسید و در کار خود قاطع باشید (فَاسْتَقِیما).
و هرگز در برابر پیشنهادهای افراد نادان و بی‌خبر تسلیم نشوید «و از راه و رسم کسانی که نمی‌دانند، تبعیّت نکنید» بلکه کاملا آگاهانه برنامه‌های انقلابی خود را ادامه دهید (وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِیلَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ).
نکات آیه
۱ - خداوند، دعاى موسى و هارون (ع)، علیه فرعون و اطرافیانش را مستجاب کرد. (قال قد أجیبت دعوتکما)
۲ - هارون (ع) با موسى (ع)، در دعا علیه فرعون و اطرافیانش، همراه و شریک بود. (دعوتکما)
۳ - خداوند، استجابت دعاى موسى و هارون (ع) علیه فرعون و اطرافیانش را، به آنان اعلام فرمود. (قال قد أجیبت دعوتکما)
۴ - برآورده شدن خواسته هاى موسى و هارون (ع) (سخت شدن و مهرخوردن دل فرعون و اطرافیانش و وقوع عذاب استیصال) مستلزم گذشت زمان و وارد آمدن فشارها و سختیهاى بسیار بر موسى (ع) و هارون بود. (و اشدد على قلوبهم فلایؤمنوا ... قال قد أجیبت دعوتکما فاستقیما) از اینکه خداوند پس از اعلام استجابت دعاى موسى و هارون (ع)، به آنان دستور استقامت و پایدارى مى دهد و استقامت را با فاى سببیه به اجابت دعا مرتبط مى کند. برداشت فوق استفاده مى گردد.
۵ - خداوند موسى و هارون (ع) را در برابر فشارها و سختیهایى که از جانب فرعون و اطرافیانش وارد مى شد، توصیه به استقامت و پایدارى فرمود. (قال قد أجیبت دعوتکما فاستقیما)
۶ - اجابت دعا و خواسته هاى حق طلبان از سوى خدا و تحقق بخشیدن پیروزى آنان بر مستکبران، مقتضى استقامت و پایدارى آنان در میدان مبارزه است. (قال قد أجیبت دعوتکما فاستقیما)
۷ - خداوند، موسى و هارون (ع) را از ترک استقامت در برابر فشارهاى فرعون و اطرافیانش و در پیش گرفتن راهى جز آن، بر حذر داشت. (فاستقیما و لاتتبعان سبیل الذین لایعلمون)
۸ - سستى و ناپایدارى در مسیر حق طلبى و خداخواهى، عملى جاهلانه و پیمودن راه جاهلان است. (فاستقیما و لاتتبعان سبیل الذین لایعلمون)
۹ - خداوند، موسى و هارون (ع) را از پیروى راه و روش افراد نادان برحذر داشت. (و لاتتبعان سبیل الذین لایعلمون)
۱۰ - موسى (ع) و برادرش (هارون)، تحت فشار فرعون و اطرافیان او بودند. (قال موسى ربنا إنک ءاتیت فرعون و ملأه زینة و أمولا ... لیضلوا عن سبیلک ... فاستقیما و لاتتبعان سبیل الذین لایعلمون)
۱۱ - ثبات و استقامت و تأثیرناپذیرى از افراد نادان، از وظایف رهبر جامعه اسلامى است. (فاستقیما و لاتتبعان سبیل الذین لایعلمون)
روایات و احادیث
۱۲ - از امام صادق (ع) روایت شده است: «کان بین قول اللّه عز وجل: «قد اُجیبت دعوتکما» و بین أخذ فرعون، أربعین عاماً ;[۱] بین سخن خداى عزوجل [به موسى و هارون ]که فرمود: خواسته شما اجابت شد تا زمانى که فرعون را سرنگون کرد، چهل سال فاصله شد».
۱۳ - از امام صادق (ع) روایت شده است که رسول خدا (ص) فرمود: «دعا موسى (ع) و أمَّن هارون (ع) و أمَّنت الملائکة (ع) فقال اللّه تبارک و تعالى: «قد اُجیبت دعوتکما فاستقیما ... ;[۲] حضرت موسى(ع) دعا کرد و هارون آمین گفت و فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خداى تعالى فرمود: به تحقیق خواسته شما اجابت شد، پس استوار باشید ... ».
موضوعات مرتبط
- استقامت: در برابر اشراف فرعون ۵، ۷; استقامت در برابر فرعون ۵، ۷
- اشراف فرعون: نفرین بر اشراف فرعون ۱
- جاهلان: راه جاهلان ۸; نهى از تبعیت جاهلان ۹
- حق طلبان: اجابت دعاى حق طلبان ۶; حق طلبان و مستکبران ۶
- حق طلبى: سرزنش سستى در حق طلبى ۸
- خدا: افعال خدا ۳; توصیه هاى خدا ۵; نواهى خدا ۷، ۹
- دعا: استقامت در دعا ۶; شرایط اجابت دعا ۶
- رهبران دینى: مسؤولیت رهبران دینى ۱۱
- رهبرى: استقامت رهبرى ۱۱; رهبرى و جاهلان ۱۱
- عمل: جاهلانه ۸
- فرعون: نفرین بر فرعون ۱
- مبارزه: نهى از سستى در مبارزه ۷
- مستکبران: شرایط پیروزى بر مستکبران ۶
- موسى (ع): اجابت دعاى موسى (ع) ۱، ۴، ۱۲، ۱۳; اعلام اجابت دعاى موسى (ع) ۳; توصیه به موسى (ع) ۵; دعاى موسى (ع) ۲; شریک دعاى موسى (ع) ۲; قصه موسى (ع) ۱۰; مسؤولیت موسى (ع) ۷، ۹; مشکلات موسى (ع) ۴، ۱۰; موسى (ع) و اشراف فرعون ۱۰; موسى (ع) و جاهلان ۹; موسى (ع) و فرعون ۱۰
- هارون (ع): اجابت دعاى هارون (ع) ۱، ۱۲; اعلام اجابت دعاى هارون (ع) ۳; توصیه به هارون (ع) ۵; دعاى هارون (ع) ۲; شرایط اجابت دعاى هارون (ع) ۴; قصه هارون (ع) ۱۰; مسؤولیت هارون (ع) ۷، ۹; مشکلات هارون (ع) ۴، ۱۰; هارون (ع) و اشراف فرعون ۱۰; هارون (ع) و جاهلان ۹; هارون (ع) و موسى (ع) ۲; هارون (ع). نفرین بر اشراف فرعون ۲; هارون (ع) و نفرین بر فرعون ۲
