النجم ٢٣
ترجمه
| النجم ٢٢ | آیه ٢٣ | النجم ٢٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِنْ هِیَ إِلاّ أَسْمَآءٌ»: بتها جز اسمهای بی‌مسمی نبوده و کمترین اثری از الوهیت در آنها موجود نمی‌باشد، و معبودهای موهومی و زائیده پندار نفسهای بیمارند، و لذا پرستش را نشایند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۹ - ۳۲، سوره نجم
- احتجاج عليه بت پرستى و اعتقاد به اينكه ملائكه دختران خدا و شفعايند
- مشركين هيچ دليلى بر الوهيت آلئه خود ندارد
- انسان به صرف آرزو مالك آرزويش نمى شود!
- شفاعت ملائكه مشروط به اذن و رضاى خداى سبحان است
- مقصود از اينكه فرمود مشركين بدانچه مى گويند علم ندارند و جز ((ظن )) را پيروىنمى كنند...
- وجه تفريع جزاء بد كاران و نكوكاران بر مالكيت خداى سبحان
- مقصود از استثناى ((الا اللمم )) در آيه : ((الذين يجتنبون كبائر الاثم و الفواحش الااللمم ...))
نکات آیه
۱ - خدایان دروغین مشرکان، پوچ و بى بهره از هر گونه هویت واقعى (إن هى إلاّ أسماء سمّیتموها)
۲ - شرک و بت پرستى، داراى پیشینه تاریخى در میان مردم عرب جاهلى (سمّیتموها أنتم و ءاباؤکم)
۳ - تأثیر عقاید و باورهاى خرافى نیاکان، در گرایش هاى انحرافى آیندگان * (سمّیتموها أنتم و ءاباؤکم) برداشت یاد شده بدان احتمال که ذکر «آباؤکم» اشاره به این داشته باشد که مشرکان، تحت تأثیر عقاید خرافى نیاکان خویش، به بت پرستى گرویدند.
۴ - شرک و بت پرستى، برخاسته از خیال پردازى و موهوم گرایى بشر و فاقد هر گونه پشتوانه منطقى (سمّیتموها أنتم و ءاباؤکم ما أنزل اللّه بها من سلطن) از تأکید خداوند بر این که بت ها، جز نام هاى ساخته و پرداخته بشر، چیزى نیستند; مى توان به دست آورد که خیال پردازى و موهوم گرایى انسان، او را به وادى شرک کشانیده است.
۵ - عجز و ناتوانى مشرکان، از ارائه هرگونه دلیل و سند الهى، بر خداوندگارى معبودهاى خویش (ما أنزل اللّه بها من سلطن) «سلطان»، به معناى حجت و دلیل است.
۶ - ارزشمندى باورها و عقاید انسانى، در گرو ریشه داشتن آن در وحى و معارف الهى است. (ما أنزل اللّه بها من سلطن) خداوند، در مقام تخطئه مشرکان، این نکته را گوشزد مى کند که باورهاى آنان از سر چشمه علم و حکمت الهى نشأت نگرفته است. در نتیجه از مفهوم آیه شریفه مى توان نتیجه گرفت که ارزشمندى عقاید انسانى، وابسته به سرچشمه گرفتن آن از علوم الهى است.
۷ - یقین و برهان، تنها شالوده مطمئن براى دستیابى به عقاید و باورها (ما أنزل اللّه بها من سلطن إن یتّبعون إلاّ الظنّ) از تخطئه مشرکان در مبتنى ساختن عقاید و باورهایشان بر حدس و گمان - و نه یقین و برهان - مطلب بالا استفاده مى شود.
۸ - شرک و باورهاى خرافى مشرکان، برخاسته از هوا و هوس و اغراض آلوده آنان (إن یتّبعون إلاّ الظنّ و ما تهوى الأنفس)
۹ - مشرکان، مردمى خودبین، هواپرست و منفعت طلب (ألکم الذّکر و له الأُنثى ... إن یتّبعون إلاّ الظنّ و ما تهوى الأنفس) با توجه بدین نکته که حتى شرک مشرکان، برخاسته از هواپرستى و منفعت خواهى آنان است، مطلب بالا استفاده مى شود. گفتنى است که در آیه «ألکم الذّکر...»، نمودى از این خودبینى ارائه شده است.
۱۰ - هواپرستى، انگیزه اصلى بى توجهى انسان به دلیل و برهان، در تحصیل معارف ما أنزل اللّه بها من سلطن إن یتّبعون إلاّ الظنّ و ما تهوى الأنفس با توجه به ارتباط بین صدر آیه شریفه با «و ما تهوى الأنفس» - که علت بى توجهى مشرکان به یقین و برهان را بازگو مى کند - مطلب یاد شده استفاده مى شود.
۱۱ - تأثیر منش و شخصیت آدمى، در شکل گیرى معارف و باورهاى وى (إن هى إلاّ أسماء سمّیتموها ... إن یتّبعون إلاّ الظنّ و ما تهوى الأنفس) معرفى کردن روحیه هواپرستانه مشرکان به عنوان عامل اصلى گرایش آنان به شرک، مى تواند نشانگر این باشد که صفات شخصیتى انسان، در باورها و معارف وى تأثیر به سزایى دارد.
۱۲ - مشرکان، گرفتار هواپرستى و پیروى از حدس و گمان، به رغم تجلى انوار هدایت الهى در حق ایشان (إن یتّبعون إلاّ الظنّ و ما تهوى الأنفس و لقد جاءهم من ربّهم الهدى)
۱۳ - نکوهش مضاعف هواپرستى و پیروى از حدس و گمان، در شرایط وضوح و تجلى حقیقت (إن یتّبعون ... و لقد جاءهم من ربّهم الهدى) ضمیمه شدن ذیل آیه شریفه، مى تواند بیانگر این باشد که هواپرستى و متابعت مشرکان از حدس و گمان در شرایط وضوح حقیقت، داراى زشتى فزون ترى است.
۱۴ - خداوند، خواهان هدایت تمامى انسان ها، در راستاى تعالى و رشد آنان (و لقد جاءهم من ربّهم الهدى) ذکر «ربّ» و اضافه آن به «هم» - که به مشرکان بازمى گردد - مشعر به مطلب بالا است.
۱۵ - وحى و رسالت، برنامه کامل هدایت و در راستاى رشد و تعالى بشر (و لقد جاءهم من ربّهم الهدى) بنابراین که «الهدى» اشاره به وحى و رسالت باشد، برداشت بالا به دست مى آید.
۱۶ - انسان ها، فاقد هر عذر و بهانه، در پیشگاه پروردگار خویش پس از آمدن وحى (إن هى إلاّ أسماء سمّیتموها... و لقد جاءهم من ربّهم الهدى)
موضوعات مرتبط
- آیندگان: عوامل مؤثر در انحراف آیندگان ۳
- انسان: تکامل انسان ها ۱۴; هدایت انسان ها ۱۴
- بت پرستى: بى منطقى بت پرستى ۴; تاریخ بت پرستى ۲; منشأ بت پرستى ۴
- تکامل: عوامل تکامل ۱۵
- جاهلیت: عقیده مشرکان جاهلیت ۲
- حق: آثار وضوح حق ۱۳
- خدا: اتمام حجت خدا ۱۶; هدایتگرى خدا ۱۴
- خرافات: آثار خرافات ۳; منشأ خرافات ۸
- خیال پردازى: آثار خیال پردازى ۴
- شخصیت: نقش شخصیت ۱۱
- شرک: بى منطقى شرک ۴; تاریخ شرک ۲; منشأ شرک ۴، ۸
- ظن: پیروى از ظن ۱۲; سرزنش پیروى از ظن ۱۳
- عذر: عذر غیرمقبول ۱۶
- عقیده: برهان در عقیده ۷، ۱۰; عوامل مؤثر در عقیده ۱۱; ملاک ارزش عقیده ۶; یقین در عقیده ۷
- علم: آفات علم ۱۰
- مشرکان: حق ناپذیرى مشرکان ۱۲; عجب مشرکان ۹; عجز مشرکان ۵; منفعت طلبى مشرکان ۹; هواپرستى مشرکان ۹، ۱۲
- معبودان باطل: پوچى معبودان باطل ۱; رد الوهیت معبودان باطل ۵
- نبوت: نقش نبوت ۱۵
- نیاکان: آثار عقیده باطل نیاکان ۳
- وحى: نقش وحى ۶، ۱۵، ۱۶
- هدایت: عوامل هدایت ۱۵
- هواپرستى: آثار هواپرستى ۸، ۱۰; سرزنش هواپرستى ۱۳
