الأنعام ١٦٤
ترجمه
| الأنعام ١٦٣ | آیه ١٦٤ | الأنعام ١٦٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَبْغی»: بطلبم. بجویم. «لا تَزِرُ»: برنمی‌دارد. کسی به گناه دیگری گرفتار نمی‌آید و گناه او را به عهده نمی‌گیرد. «وازِرَةٌ»: حمل‌کننده. بردارنده. «وِزْر»: بار. مراد بَزَه و گناه و همچنین سزای بَزَه و گناه است. «مَرْجِع»: رجوع و بازگشت.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ لاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَ... (۱۰)
إِيَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاکَ... (۰) وَ لِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَ... (۶) وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ... (۰) قُلْ لاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا... (۱) قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنَا رَبُّنَا ثُمَ... (۴) وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ... (۴) قُلْ هُوَ الرَّحْمٰنُ آمَنَّا بِهِ وَ... (۱) رَبُ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لاَ... (۳) کُلُ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِينَةٌ (۴) إِلاَّ أَصْحَابَ الْيَمِينِ (۰)
تفسیر
نکات آیه
۱- تنها خداوند، «رب» (مالک و مدبر) انسانهاست. (أغیر الله أبغى ربا) «بغى»، مصدر «أبغى»، به معناى جستجو و طلب کردن است. کلمه «ربا» مفعول براى «أبغى» و «غیر الله» حال براى «ربا» است.
۲- خداوند، مالک و مدبر همه هستى است. (و هو رب کل شىء)
۳- باور به ربوبیت خدا بر همه هستى، ایجاب کننده پذیرش ربوبیت او بر انسان (أغیر الله أبغى ربا و هو رب کل شىء) جمله «و هو رب کل شىء» به منزله علت براى نفى پذیرش ربوبیت غیر خداست.
۴- جستجوى ربى غیر از خدا، امرى شگفت و برخاسته از کم خردى است. (أغیر الله أبغى ربا و هو رب کل شىء) استفهام در جمله «أغیر الله ...» انکار تعجبى است.
۵- هر انسانى در پیشگاه خدا مسؤول اعمال و رفتار خویش است. (و لاتکسب کل نفس إلا علیها) مفعول «لاتکسب» کلمه «شیئا» و یا «عملا» است. «علیها» متعلق به فعلى محذوف، مانند «یحمل» مى باشد; یعنى: «لاتکسب کل نفس عملا إلا یحمل علیها». و این کنایه از مسؤولیت هر کسى در برابر عمل خویش است.
۶- هیچکس بار گناه دیگران را بر دوش نخواهد گرفت و به گناهان دیگران مؤاخذه نخواهد شد. (و لاتزر و ازرة وزر أخرى) «وزر» به معناى حمل کردن و نیز به معناى گناه است. «تزر» و «وازرة»، از «وزر» به معناى حمل کردن است و «وزر» و «وزر أخرى» به معناى گناه مى باشد.
۷- گناه، بارى سنگین بر دوش گناهکاران (و لاتزر و ازرة وزر أخرى) «وزر» در اصل به معناى بار سنگین است و گناه را از آن جهت وزر مى گویند که بر دوش گنهکار سنگینى مى کند.
۸- بازگشت انسانها تنها به سوى خداوند است. (ثم إلى ربکم مرجعکم) تقدیم «إلى ربکم» بر متعلق خود «مرجعکم» دلالت بر حصر دارد.
۹- برپایى قیامت و بازگشت انسانها به خدا، پرتوى از ربوبیت خدا بر انسانها و براى تدبیر امور آنان است. (ثم إلى ربکم مرجعکم)
۱۰- خداوند آگاه کننده مردم به حقانیت معارف دین در قیامت (ثم إلى ربکم مرجعکم فینبئکم)
۱۱- قیامت روز آگاهى عینى همگان به حقیقت معارف دین* (فینبئکم بما کنتم فیه تختلفون) روشن است که خداوند در دنیا حقانیت مسائل مورد اختلاف میان اهل ایمان و شرک را بیان کرده است. بنابراین مى توان گفت خبر دادن «فینبئکم»، کنایه از کیفر دهى است، و یا مراد از آن آگاهى ویژه، یعنى آگاهى عینى و ملموس است. برداشت فوق مبتنى بر احتمال دوم است.
۱۲- مشرکان در قیامت به حقانیت معارفى که بر سر آن با اهل ایمان اختلاف داشتند، پى خواهند برد. (فینبئکم بما کنتم فیه تختلفون)
۱۳- قیامت ظرف ظهور و انکشاف ربوبیت مطلق خدا براى همگان (أغیر الله أبغى ربا و هو رب کل شىء ... فینبئکم بما کنتم فیه تختلفون) از مصادیق مورد نظر براى «ما کنتم فیه تختلفون»، به دلیل «أغیر الله أبغى ربا»، ربوبیت خداوند بر هستى است.
۱۴- منکران ربوبیت خداوند در قیامت مجازات خواهند شد. (فینبئکم بما کنتم فیه تختلفون) برداشت فوق بر این اساس است که «خبر دادن» (فینبئکم)، کنایه از کیفر دهى باشد.
۱۵- روى انه أتى عمر بحامل قد زنت فامر برجمها فقال له امیر المؤمنین (ع): هب لک سبیل علیها أىّ سبیل لک على ما فى بطنها و الله تعالى یقول: «و لاتزر وازرة وزر أخرى ...».(۱) روایت شده: زن حامله اى را که مرتکب زنا شده بود نزد عمر آوردند، وى دستور داد زن را سنگسار کنند. امیرالمؤمنین (ع) به وى فرمود: بر فرض که حق سنگسار کردن زن را داشته باشى، ولى چه حقى بر طفل در شکم او دارى؟ خداوند متعال مى فرماید: کسى بار گناه دیگرى را بر دوش نمى کشد ... .
۱۶- قال رسول الله (ص): لیس على ولد الزنا من وزر ابویه شىء، «لاتزر وازرة وزر أخرى».(۲) رسول خدا (ص) فرمود: «ولد الزنا گناه پدر و مادر زناکارش را بر عهده ندارد; زیرا کسى بار گناه دیگرى را بر دوش نمى کشد».
موضوعات مرتبط
- آفرینش: تدبیر آفرینش ۳; مالک آفرینش ۲; مدبر آفرینش ۲
- امام على(ع): قضاوت امام على(ع) ۱۵
- انسان: فرجام انسان ۸، ۹; مالک انسان ها ۱; مدبر انسان ها ۱; مسؤولیت انسان ۵
- ایمان: آثار ایمان ۳; ایمان به ربوبیت خدا ۳; متعلق ایمان ۳
- بازگشت به خدا:۸، ۹
- خدا: اختصاصات خدا ۱; افعال اخروى خدا ۱۰; ربوبیت خدا ۱، ۲; ربوبیت خدا در قیامت ۱۳; قبول ربوبیت خدا ۳; کیفر مکذّبان ربوبیت خدا ۱۴; مالکیت خدا ۱، ۲; مظاهر ربوبیت خدا ۹
- دین: حقانیت تعالیم دین ۱۰، ۱۱، ۱۲
- ربوبیت: قبول ربوبیت غیر خدا ۴
- عمر (ابن خطاب): قضاوت عمر (ابن خطاب) ۱۵
- عمل: مسؤول عمل ۵
- قیامت: آگاهى در قیامت ۱۰; برپایى قیامت ۹; ظهور حقایق در قیامت ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳; ویژگى قیامت ۱۱، ۱۳
- کیفر: نظام کیفرى ۶
- گناه: تحمّل گناه دیگران ۶، ۱۵، ۱۶; سنگینى گناه ۷
- مشرکان: در قیامت ۱۲
