الأنعام ٩٩

وَ هُوَ الَّذِي‌ أَنْزَلَ‌ مِنَ‌ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ‌ نَبَاتَ‌ کُلِ‌ شَيْ‌ءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ‌ خَضِراً نُخْرِجُ‌ مِنْهُ‌ حَبّاً مُتَرَاکِباً وَ مِنَ‌ النَّخْلِ‌ مِنْ‌ طَلْعِهَا قِنْوَانٌ‌ دَانِيَةٌ وَ جَنَّاتٍ‌ مِنْ‌ أَعْنَابٍ‌ وَ الزَّيْتُونَ‌ وَ الرُّمَّانَ‌ مُشْتَبِهاً وَ غَيْرَ مُتَشَابِهٍ‌ انْظُرُوا إِلَى‌ ثَمَرِهِ‌ إِذَا أَثْمَرَ وَ يَنْعِهِ‌ إِنَ‌ فِي‌ ذٰلِکُمْ‌ لَآيَاتٍ‌ لِقَوْمٍ‌ يُؤْمِنُونَ‌

ترجمه

او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم؛ و از آن، ساقه‌ها و شاخه‌های سبز، خارج ساختیم؛ و از آنها دانه‌های متراکم، و از شکوفه نخل، شکوفه‌هایی با رشته‌های باریک بیرون فرستادیم؛ و باغهایی از انواع انگور و زیتون و انار، (گاه) شبیه به یکدیگر، و (گاه) بی‌شباهت! هنگامی که میوه می دهد، به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن، نشانه‌هایی (از عظمت خدا) برای افراد باایمان است!

و اوست كه از آسمان آبى فرستاد، پس بدان هر چيز روييدنى را برآورديم، و از آن [جوانه و ساقه‌اى‌] سرسبز خارج ساختيم كه از آن دانه‌هاى روى هم چيده بيرون مى‌آوريم. و از شكوفه نخل، خوشه‌هاى نزديك به هم و بوستان‌هايى از انگور و زيتون و انار، همگون و ناهمگون

و اوست كسى كه از آسمان، آبى فرود آورد؛ پس به وسيله آن از هر گونه گياه برآورديم، و از آن [گياه‌] جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن، دانه‌هاى متراكمى برمى‌آوريم، و از شكوفه درخت خرما خوشه‌هايى است نزديك به هم. و [نيز ]باغهايى از انگور و زيتون و انار -همانند و غير همانند- خارج نموديم. به ميوه آن چون ثمر دهد و به [طرز] رسيدنش بنگريد. قطعاً در اينها براى مردمى كه ايمان مى‌آورند نشانه‌هاست.

و هم اوست خدایی که از آسمان آبی فرو بارید پس هر نبات را بدان رویاندیم و سبزه‌ها را از زمین برون آوردیم و از آن سبزه‌ها دانه‌هایی که بر روی هم چیده شده بیرون آریم و از شکوفه نخل خوشه‌هایی است به هم پیوسته، و باغهای انگور و زیتون و انار که برخی شبیه و برخی نامشابه به هم است (خلق کنیم)، شما در آن باغها هنگامی که میوه آن پدید آید و برسد (با چشم تعقل) بنگرید، که در آن آیات و نشانه‌هایی (از قدرت خدا) برای اهل ایمان هویداست.

و اوست که از آسمان آبی فرستاد، و به وسیله آن گیاهان گوناگون را [از زمین] رویاندیم، و از آن ساقه ها و شاخه های سبز درآوردیم، و از آن دانه های متراکم را خارج می کنیم، و از شکوفه درخت خرما خوشه های سر فروهشته [به وجود می آوریم]، و باغ هایی از انگور و زیتون و انار شبیه به هم و بی شباهت به هم [بیرون می آوریم]؛ به میوه اش چون میوه دهد و به رسیدن و کامل شدنش با تأمل بنگرید، مسلماً در این [امور] برای قومی که ایمان می آورند، نشانه هایی [بر توحید، ربوبیّت و قدرت خدا] ست.

اوست خدايى كه از آسمان باران فرستاد و بدان باران هرگونه نباتى را رويانيديم، و از آن نبات ساقه‌اى سبز و از آن دانه‌هايى بر يكديگر چيده و نيز از جوانه‌هاى نخل خوشه‌هايى سر فرو هشته پديد آورديم، و نيز بستانهايى از تاكها و زيتون و انار، همانند و ناهمانند. به ميوه‌هايش آنگاه كه پديد مى‌آيند و آنگاه كه مى‌رسند بنگريد كه در آنها عبرتهاست براى آنان كه ايمان مى‌آورند.

و اوست که از آسمان، آبی فروفرستاد و بدان هرگونه گیاه برآوردیم و از آن جوانه سبز رویاندیم و از آن دانه‌های درهم رسته بیرون آوریم، و از شکوفه خرما خوشه‌های دسترس و باغهای انگور و [درختان‌] زیتون و انار [پدید آوردیم‌] که همانند و ناهمانند هستند، به میوه‌های آن چون میوه دهد و برسد بنگرید، در این برای اهل ایمان، مایه‌های عبرت است‌

و اوست كه از آسمان آبى فروفرستاد پس با آن هر چيز روييدنى را بيرون آورديم و از آن، سبزه‌اى- گياهى كه از تخم روييده و ساقه و شاخه پيدا كرده- پديد كرديم كه از آن

و او کسی است که از (ابرِ) آسمان، آب (باران) فرو می‌فرستد، و ما (که خدائیم، با قدرت سترگ خود) به وسیله‌ی آن آب، همه رُستنیها را می‌رویانیم و از رُستنیها سبزینه بیرون می‌آوریم، و از آن سبزینه، دانه‌های تنگاتنگ یکدیگر، و از شکوفه‌های درخت خرما خوشه‌های آویزان نزدیک بهم و در دسترس، و باغهای انگور و زیتون و انار پدید می‌سازیم که (در شکل و مزه و بو و سود) همگون و یا غیرهمگونند. بنگرید به میوه‌ی نارس و رسیده‌ی یکایک آنها، آن گاه که میوه دادند. بیگمان در این (گوناگونی درونی و بیرونی و تغییر آغاز و انجام میوه‌ها) نشانه‌ها و دلائل (خداشناسی) است برای کسانی که (حق را می‌پذیرند و بدان) ایمان می‌آورند.

و اوست کسی که از آسمان آبی فرود آورد؛ پس با آن هرگونه روییدنی را (از زمین) برون آوردیم؛ پس (از آن گیاه) جوانه‌ی سبزی خارج ساختیم (که) از آن، دانه‌های متراکم روی هم چیده‌شده، برمی‌آوریم و از شکوفه‌ی درخت خرما خوشه‌هایی نزدیک به هم و (نیز) باغ‌هایی از انگور و زیتون و انار- همانند و ناهمانند- (برون آوردیم). هنگامی که ثمر دهد، به میوه‌اش و به رسیدنش بنگرید. همواره در این‌ها به‌راستی برای مردمی که ایمان می‌آورند نشانه‌هاست.

و او است آنکه فرستاد از آسمان آبی پس برون آوردیم با آن روئیدنی همه چیز را پس برون آوردیم از آن سبزه‌ای که برون آریم از آن دانه‌ای انبوه و از خرمابن از شکوفه آن خوشه‌ای نزدیک (فرود) و باغستانی از انگورها و زیتون و انار همانند و گوناگون بنگرید به میوه آن گاهی که باردهد و رسیدن آن همانا در این است آیتهائی برای گروهی که ایمان آورند

الأنعام ٩٨	آیه ٩٩	الأنعام ١٠٠
سوره : سوره الأنعام نزول : ٦ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«السَّمَآءِ»: آسمان. بالای سر. مراد ابر است (نگا: نور / ، واقعه / ). «فَأَخْرَجْنَا»: عطف متکلّم بر غائب برای التفات است. «نَبَاتَ کُلِّ شَیْءٍ»: گیاهان و رُستنیهای گوناگون. گیاهان و رُستنیهای مورد نیاز همه‌چیز، اعم از انسان و حیوان و اشیاء. «خَضِراً»: سبز و تازه. سبزینه یا کلروفیل که منشأ اصلی دانه‌ها و میوه‌ها است (نگا: قصّة‌الایمان، صفحه . «مُتَرَاکِباً»: تنگاتنگ یکدیگر. متراکم. «طَلْع»: شکوفه خرما. میوه کال خرما. «مِن طَلْعِهَا»: این عبارت بدل جزء از کلّ (مِنَ الْنَّخْلِ) است و در آن عامل تکرار شده است. «قِنْوَانٌ»: جمع قِنْو، خوشه‌های خرما. «دَانِیَةٌ»: در دسترس. نزدیک. «یَنْع»: رسیده. «أُنظُروا إِلَی ثَمَرِهِ ...»: نگریستن به معنی دقّت و وارسی است و چه بسا خداوند بزرگوار خواسته باشد مؤمنان را متوجّه این نکته فرماید که گیاهان نیز دارای نر و ماده هستند. ضمیر (ه) به جمیع درختان و همچنین یکایک آنها برمی‌گردد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ فِي‌ الْأَرْضِ‌ قِطَعٌ‌... (۷) وَ مِنْ‌ ثَمَرَاتِ‌ النَّخِيلِ‌ وَ... (۶) وَ جَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ‌ مِنْ‌... (۳)

أَ وَ لَمْ‌ يَرَ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا... (۵)

تفسیر

• آيات ۱۰۵ - ۹۱، سوره انعام
• موارد استعمال كلمه (( قدر )) و معناى جمله : (( و ما قدروا الله حق قدره )) .
• وجود كتب آسمانى و وجود معارف و احكام الهى در بين مردم ، دو شاهد بر لزوم هدايت مردم ازجانب خدا است .
• بيان اينكه در آيه : (( قل من انزل الكتاب )) كه در آن به نزول تورات بر موسى احتجاج شده ، رسول خدا(ص ) ماءمور به سؤال از يهود شده نه از مشركين .
• اشكالاتى كه بر بيان فوق وارد نموده و گفته اند مسؤل در آيه شريفه مشركين هستند نه يهود، و جواب آن اشكالات .
• اشكال سوم و پاسخ آن .
• آنچه از معارف الهى و ارزشهاى معنوى كه در گوشه و كنار جهان وجود دارد، ميراثانبياء(ع ) و از آثار وحى است .
• داشتن بركت و خير كثير و هدايت انسان به سعادت ، نشانه نزول قرآن از سوى خدا است .
• بيان اينكه سببيت خدا و بركت او در طول ساير اسباب است ، ونزول بركت ، با عمل ساير عوامل منافات ندارد.
• مراد از افتراء زدن به دروغ بر خدا در: (( فمن اظلم ممن افترى على الله كذبا )) .
• سختى مرگ ظالمان (مرتكبين افتراء بر خدا، ادعاى نبوت به دروغ و استهزاء به آيات خدا).
• حقيقت زندگى انسان پس از مرگ .
• مراد از انشاء و پديده آوردن بنى آدم از (( نفس واحدة )) و تقسيم آنان به (( مستقر )) و (( مستودع )) .
• وصف (( بديع السموات والارض )) متضمن حجت بر استحاله فرزند داشتن خدا است .
• دقائق و لطائفى كه از جمله : (( لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار )) استفاده مىشود.
• در قرآن كريم افعال انسان به خود او نسبت داده شده و قانون (( عليت )) مسلم دانسته شدهاست .
• از نظر قرآن ذوات تمامى اشياء مخلوق خدا است ولىاعمال و رفتار آنان منسوب به (( تقدير و هدايت )) مى باشد.
• دو اشكال بى اساس بر عموميت خلقت .
• خلقت و حسن ، متلازمند و هر چيزى ذاتا و به لحاظ اينكه آفريننده خدا است ، نيكو است .
• حسن و قبح ، از امور اعتباريه مى باشند و قابل خلق و ايجاد نيستند.
• پاسخ به اشكالى ديگر و بيان اينكه انحصار خلقت و عليت ايجاد در خدا، مستلزم نفىقانون عليت نيست .
• جواب اين شبهه كه عليت خدا در بقاء اشياء مستلزم توارد و اجتماع دو علت مستقل در معلول واحد است .
• موجودات در بقاء خود نيز همچون حدوث محتاج خدا هستند.
• نظام جارى در عالم دلالت بر وجود صانع مى كند.
• رواياتى در ذيل (و ما قدروا الله حق قدره ).
• رواياتى در مورد نزول آيه : (( و من اظلم ممن افترى على الله ... )) درباره عبدالله بن سعد بن ابى سرح .
• روايتى راجع به (( طينت )) آدمى .
• رواياتى درباره (( مستقر )) و (( مستودع )) در آيه شريفه .
• چند روايت در مورد ديده نشدن خداى تعالى به چشم (لا تدركه الابصار).

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- فروفرستنده باران از آسمان خداوند است. (و هو الذى أنزل من السماء ماء)

۲- خداوند با آب باران گیاهان را از زمین مى رویاند. (أنزل من السماء ماء فأخرجنا به نبات کل شىء)

۳- آب مایه اصلى روییدن گیاهان و هر موجود رشدکننده است. (فأخرجنا به نبات کل شىء)

۴- سرسبزى زمین و رشد نباتات مرهون ریزش باران است. (أنزل من السماء ماء ... فأخرجنا منه خضرا)

۵- خداوند در اداره امور عالم طبیعت و چرخش حیات آن از طریق اسباب عمل مى کند. (أنزل من السماء ماء فأخرجنا به نبات کل شىء) حرف جرّ در «به» معناى وسیله و ابزار دارد، یعنى ما به وسیله آب روییدنیها را از دانه و هسته بیرون مى آوریم.

۶- خداوند از گیاهان سبز سنبله هایى با دانه هاى چیده شده بر روى هم بیرون مى آورد. (فأخرجنا منه خضرا نخرج منه حبا متراکبا)

۷- خداوند با باران از شکوفه هاى نخل، خوشه هایى سر فروهشته و در دسترس را مى رویاند. (فأخرجنا ... و من النخل من طلعها قنوان دانیة) «طلع» به معناى شکوفه خرما و «قنوان» نیز به معناى خوشه است و «قنوان دانیة» یعنى خوشه هاى نزدیک که در دسترش باشد.

۸- خداوند با آب باران تاکستانهاى انگور و باغهاى زیتون و انار را پدیدار مى سازد. (و جنت من أعناب و الزیتون و الرمان)

۹- درختان و میوه هاى زیتون و انار، در عین تشابه، با یکدیگر متفاوت هستند. (و الزیتون و الرمان مشتبها و غیر متشبه)

۱۰- تنوع میوه ها و درختان زیتون و انار از آیات خداشناسى و توحید است. (و الزیتون و الرمان مشتبها و غیر متشبه)

۱۱- گوناگونى درختان یک میوه و تفاوت ثمره هاى آن، در عین شباهت با یکدیگر، از آیات خداشناسى و توحید است. (و هو الذى ... و الزیتون و الرمان مشتبها و غیر متشبه)

۱۲- زمان به ثمر نشستن درخت انار تا مرحله رسیدن میوه آن، شایان نگریستن و اندیشیدن است. (أنظروا إلى ثمره إذا أثمر و ینعه)

۱۳- دوران ثمردهى تا رسیدن میوه اصله نخل و تاک انگور و درخت زیتون و انار، شایان مطالعه و تأمل و راهى براى خداشناسى است. (و من النخل ... من أعناب و الزیتون و الرمان ... أنظروا إلى ثمره إذا أثمر و ینعه إن فى ذلکم لأیت) مرجع ضمیر «ثمره» مى تواند «الرمان» باشد و نیز مى تواند «النخل» «اعناب» «الزیتون» به صورت بدل باشد. برداشت فوق بر این مبنا صورت گرفته است. لذا فرمان «انظروا» شامل تمامى موارد مذکور در آیه است.

۱۴- لزوم مطالعه و تحقیق در چگونگى ثمر دادن و رشد و رسیدن میوه هاى درختان (أنظروا إلى ثمره إذا أثمر و ینعه)

۱۵- مؤمنان داراى زمینه لازم براى درک آیات خداوند در طبیعت هستند. (و هو الذى أنزل ... إن فى ذلکم لأیت لقوم یؤمنون) «ذلکم» اشاره به موارد مذکور در آیه، از قبیل نزول باران، رشد گیاهان، درختان میوه و تشابه و اختلاف آنها و ... است.

۱۶- کسانى که در طلب ایمان بوده و از لجاجت و عناد به دورند، از آیات طبیعت به شناخت خدا و یگانگى او راهى مى یابند. (إن فى ذلکم لأیت لقوم یؤمنون)

۱۷- تحصیل ایمان از راه مطالعه در طبیعت نشانه علم و فهم است.* (الأیت لقوم یعلمون ... لقوم یفقهون ... لقوم یؤمنون) در دو آیه گذشته علم و فهم به عنوان شرط بهره مندى از آیات طبیعت ذکر گردیده و در این آیه ایمان ذکر شده است. شاید ذکر ایمان در پایان این سه آیه براى اشاره به این نکته باشد که دانایان به ایمان مى رسند. لذا ایمان نیز نشانه وجود آن دو زمینه در صاحبان آن است.

۱۸- جریان امور طبیعت و اداره آن در حیطه قدرت و قلمرو اراده خداوند است. (و هو الذى ... فأخرجنا ... نخرج)

موضوعات مرتبط

• آب: نقش آب ۲، ۳
• آفرینش: اسباب تدبیر آفرینش ۵
• آیات خدا:۱۰، ۱۱، ۱۳ درک آیات خدا ۱۰، ۱۱، ۱۳ ۱۵
• انار: باغ انار ۸
• انگور: باغ انگور ۸
• ایمان: زمینه ایمان ۱۷
• باران: فواید باران ۲، ۴، ۷، ۸ ; منشأ بارش باران ۱
• تعقل: اهمیت تعقل ۱۴ ; تعقل در آیات آفاقى ۱۶، ۱۷ ; تعقل در پیدایش میوه‌ها ۱۴ ; تعقل در ثمردهى درختان ۱۴ ; تعقل در درخت انار ۱۲، ۱۳ ; تعقل در درخت انگور ۱۳ ; تعقل در درخت زیتون ۱۳ ; تعقل در درخت نخل ۱۳ ; تعقل در طبیعت ۱۷
• توحید: زمینه توحید ۱۰، ۱۱، ۱۶
• حق طلبى: آثار حق طلبى ۱۶
• حیات: منشأ حیات ۲، ۳، ۷، ۸
• خدا: اراده خدا ۱۸ ; افعال خدا ۱، ۲، ۵، ۶، ۷، ۸ ; دلایل خدا شناسى ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۶ ; قدرت خدا ۱۸
• درختان: آثار تنوّع درختان ۱۰ ; تشابه درختان ۹ ; تفاوت درختان ۹ ; تنوّع درختان ۱۱ ; درختان میوه ۱۱
• زمین: منشأ سرسبزى زمین ۴
• زیتون: باغ زیتون ۸
• علم: نشانه هاى علم ۱۷
• عوامل طبیعى: عمل عوامل طبیعى ۵
• گیاهان: خوشه گیاهان ۶ ; دانه گیاهان ۶ ; عوامل رویش گیاهان ۲، ۳، ۴
• لجاجت: آثار اجتناب از لجاجت ۱۶
• مؤمنان: خداشناسى مؤمنان ۱۵
• موجودات: تدبیر موجودات ۱۸ ; عوامل حیات موجودات ۳
• میوه: آثار تنوّع میوه ها ۱۰ ; تشابه میوه ۹ ; تفاوت میوه ۹ ; تنوّع میوه ها ۱۱ ; عوامل پیدایش میوه ۸
• نخل: خوشه‌هاى نخل ۷ ; رویش نخل ۷