هود ١١٤

از الکتاب
نسخهٔ تاریخ ‏۱۱ شهریور ۱۴۰۳، ساعت ۰۹:۳۳ توسط Adel (بحث | مشارکت‌ها) (←‏تفسیر)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
کپی متن آیه
وَ أَقِمِ‌ الصَّلاَةَ طَرَفَيِ‌ النَّهَارِ وَ زُلَفاً مِنَ‌ اللَّيْلِ‌ إِنَ‌ الْحَسَنَاتِ‌ يُذْهِبْنَ‌ السَّيِّئَاتِ‌ ذٰلِکَ‌ ذِکْرَى‌ لِلذَّاکِرِينَ‌

ترجمه

در دو طرف روز، و اوایل شب، نماز را برپا دار؛ چرا که حسنات، سیئات (و آثار آنها را) از بین می‌برند؛ این تذکّری است برای کسانی که اهل تذکّرند!

ترتیل:
ترجمه:
هود ١١٣ آیه ١١٤ هود ١١٥
سوره : سوره هود
نزول : ٩ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٦
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«طَرَفَیِ النَّهارِ»: دو طرف روز. مراد اوّل و آخر روز است که هنگام گزاردن نماز صبح و عصر است. «زُلَفاً»: جمع زُلْفَة، و در لفظ و معنی مانند (قُرَب) جمع قُرْبَة است. یعنی: نزدیکیها و اوائل شب که وقت نماز مغرب و عشاء است. «الْحَسَنَاتِ»: همه اعمال صالحه و از جمله ترک زشتیها و پلشتیها (نگا: نساء / ، انفال / ). «ذلِکَ»: این سفارشها و توصیه‌ها، از امر به استقامت تا اقامه نماز. «ذِکْرَی»: یادآوری. تذکّر. یا این که به معنی مذکّر است، یعنی یادآورنده و تذکّر دهنده. «الذَّاکِرِینَ»: یادآورندگان. پندپذیران. به یاد دارندگان. برای پی‌بردن به اوقات پنجگانه نماز مراجعه شود به (طه / و روم / و اسراء / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

ابن مسعود گوید: مردى به زنى رسید و او را از زن مزبور خوش آمد، وى را بوسید سپس این مرد نزد پیامبر آمد و رسول خدا صلی الله علیه و آله را از رفتار زشت خود خبر داد. این آیه نازل گردید سپس آن مرد گفت: یا رسول اللّه این آیه فقط براى من در این مورد بخصوص نازل شده است؟ پیامبر فرمود: مربوط به تمام امت من است.[۱]

ابوالیسر گوید: زنى نزد من آمد و خواست از خرماى من خریدارى کند به او گفتم من خرماى بهتر از این هم دارم که در منزل من است. اگر می‌خواهى به خانه من بیا تا به تو نشان بدهم. زن مزبور داخل خانه من شد و من او را چون زیبا بود در خانه خود بوسیدم سپس این رفتار زشت خود را براى رسول خدا صلی الله علیه و آله گفتم. پیامبر بعد از طى طریق و راه رفتن زیاد این آیه به او نازل گردید.[۲]

و نیز مانند این حدیث را علماى عامه از ابوامامة و معاذ بن جبل و ابن عباس و بریدة و دیگران نقل و روایت نموده اند، و داستان مزبور از طریق تفصیل بدین قرار است:

ابوالیسر عمرو بن غزیة الانصارى مردى بود خرمافروش روزى زنى نزد وى آمد که از او خرما بخرد، ابوالیسر به آن زن گفت: خرماى بهتر از این در خانه خود دارم اگر می‌خواهى بیا و ببین سپس اگر خواستى خریدارى آن، زن قبول کرد و به خانه ابوالیسر درآمد پس از داخل شدن زن در خانه، ابوالیسر او را بغل کرد و بوسید.

زن گفت: اى ابوالیسر از خدا بترس و از من دور شو، ابوالیسر از تذکر آن زن به خود آمد و به کنار رفت در حالتى که از فعل بد خود سخت نادم و پشیمان بود نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول اللّه اگر مردى با زنى مراوده و معاشرتى پیدا کند و او را بغل بنماید و خود را به او بچسباند ولى با وى نزدیکى و جماع نکند درباره چنین مردى چه قضاوت خواهى نمود؟

عمر بن الخطاب که در آن میان حضور داشت به ابوالیسر گفت: اگر این رفتار را مستور و پوشیده می‌داشتى و به رسول خدا صلی الله علیه و آله نمى گفتى، بهتر بود زیرا خداوند این عیوب را مى پوشاند.

پیامبر به ابوالیسر فرمود: منتظر دستور خداوند باش سپس پیامبر براى اداى نماز عصر به مسجد رفت پس از فراغ از نماز عصر جبرئیل آمد و این آیه را نازل نمود.

پیامبر فرمود: ابوالیسر کجاست؟ ابوالیسر که در نماز جماعت حاضر بود نزدیک رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد، پیامبر به او فرمود: آیا نماز عصر را با ما بجاى آورده اى یا نه؟ گفت: بلى یا رسول اللّه، فرمود: برو، همین نماز کفاره رفتار بدى بود که انجام داده اى.

عمر بن الخطاب گفت: یا رسول اللّه این کفاره مخصوص ابوالیسر است یا از براى همه ما به طور عموم است؟ فرمود: براى همه به طور عموم است.[۳]

تفسیر


نکات آیه

۱- لزوم برپا داشتن نمازهاى یومیه در اوقات مقررشده آنها (و أقم الصلوة طرفى النهار و زلفًا من الّیل)

۲- دو طرف روز (صبح و عصر یا صبح و مغرب) و اوایل شب، از اوقات مقرر شده براى نماز است. (و أقم الصلوة طرفى النهار و زلفًا من الّیل) «طرف» به معناى جانب و ناحیه است. دو جانب روز منطبق است بر صبح و عصر و یا صبح و مغرب. «زُلَف» (جمع زلفة) به معناى ساعات اولیه شب است که وقت نماز مغرب و عشا مى باشد.

۳- پیامبر(ص) باید الگوى مردمان در اقامه نماز باشد. (و أقم الصلوة) مفسران برآنند که مراد از نماز در آیه مورد بحث، نمازهاى یومیه است و این نمازها بر همگان واجب است. بنابراین مخاطب قراردادن پیامبر(ص) در بیان لزوم اقامه نماز، مى تواند اشاره به برداشت فوق باشد.

۴- اقامه نماز ، تکیه گاهى براى استقامت در راه دین و ابلاغ آن (فاستقم کما أُمرت ... و أقم الصلوة)

۵- انجام کارهاى نیک ، مایه ترک کردن کارهاى ناپسند است. (إن الحسنت یذهبن السیئات) زدوده شدن ناپسندها - که «یذهبن السیئات» دلالت بر آن دارد - محتمل است به این معنا باشد که: کارهاى ناپسند تحقق نمى یابد. بر این اساس جمله «إن الحسنات ...» حاکى از این است که: انجام کارهاى نیک روحیه اى در آدمى ایجاد مى کند که به سراغ کارهاى ناشایست نمى رود.

۶- انجام کارهاى نیک ، موجب آمرزش گناهان است. (إن الحسنت یذهبن السیئات) برداشت فوق ، بر این اساس است که مراد از زدوده شدن «سیئات» از میان رفتن گناهان باشد. بر این مبنا جمله «إن الحسنات ...»; یعنى ، کارهاى نیک باعث مى شود که گناهان از میان برود و آدمى آمرزیده شود.

۷- نمازهاى شبانه روزى ، از بارزترین کارهاى نیک است. (و أقم الصلوة ... إن الحسنت یذهبن السیئات)

۸- نمازهاى یومیه ، مایه ترک کارهاى ناروا و نیز موجب آمرزش گناهان است. (و أقم الصلوة ... إن الحسنت یذهبن السیئات)

۹- دستور اقامه نمازهاى یومیه ، از مواعظ و پندهاى مهم خداوند است. (و أقم الصلوة ... ذلک ذکرى) مشارالیه «ذلک» مى تواند همه دستورات و حقایقى باشد که در این آیه و دو آیه قبل بیان شده است. در برداشت فوق «ذلک ذکرى» در ارتباط با «أقم الصلاة» معنا شده است. به کارگیرى «ذلک» - که براى اشاره به دور است - در مشارالیه نزدیک، حاکى از عظمت و اهمیت آن مشارالیه مى باشد.

۱۰- نماز ، وسیله یاد خدا و فراموش نکردن اوست. (و أقم الصلوة ... ذلک ذکرى)

۱۱- لزوم پایدارى بر دین ، پرهیز از طغیان و سرکشى و تمایل نداشتن و تکیه نکردن بر ستمگران ، از مواعظ و پندهاى مهم خداوند است. (فاستقم کما أُمرت ... و لاتطغوا ... و لاترکنوا إلى الذین ظلموا... ذلک ذکرى للذکرین)

۱۲- محو شدن گناهان با انجام کارهاى نیک ، حقیقتى شایسته و بایسته به خاطر سپردن و همواره به یاد داشتن است. (إن الحسنت یذهبن السیئات ذلک ذکرى للذکرین)

۱۳- تنها موعظه پذیران ، از توصیه ها و مواعظ الهى پند خواهند گرفت. (ذلک ذکرى للذکرین) زمخشرى در کشاف «ذکرى» را به موعظه و «ذاکرین» را به پندپذیران معنا کرده است.

روایات و احادیث

۱۴- «عن أبى جعفر(ع) [فى حدیث]:... و قال تبارک و تعالى: ... «أقم الصلاة طرفى النهار» و طرفاه صلاة المغرب و الغداة. «و زلفاً من اللیل» فهى صلاة العشاء الأخرة...;[۴] از امام باقر(ع) ضمن حدیثى روایت شده است: ... خداوند تبارک و تعالى فرمود: «أقم الصلاة طرفى النهار» دو طرف آن، نماز مغرب و صبح است. [و فرمود]«زلفاً من اللیل» آن نماز عشاء است...».

۱۵- «عن أبى عبدالله(ع) فى قول الله عزوجل:«إن الحسنات یذهبن السیئات» قال: صلاة المؤمن باللیل تذهب بما عمل من ذنب بالنهار;[۵] از امام صادق(ع) در باره سخن خدا که فرموده: «إن الحسنات یذهبن السیئات» روایت شده است که فرمود: نماز مؤمن در شب هر گناهى را که در روز انجام داده از بین مى برد».

۱۶- «عن على(ع) انه قال: الصلوات الخمس کفّارة لما بینهنّ ما اجتنبت الکبائر و هى التى قال الله عزوجل: «إن الحسنات یذهبن السیئات»;[۶] از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده است که فرمود: نمازهاى پنجگانه کفاره گناهانى است که در فاصله بین آنها انجام گرفته مادامى که از گناهان کبیره اجتناب شود و این است معناى سخن خداوند عز و جل: إن الحسنات یذهبن السیئات».

۱۷- «عن أمیرالمؤمنین(ع): ... ان الله تعالى یکفّر بکل حسنة سیئة قال الله عزوجل: «إن الحسنات یذهبن السیئات»;[۷] از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده: ... خداوند متعال به وسیله هر عمل نیکى گناهى را از بین مى برد ، خداوند عزوجل فرمود: إن الحسنات یذهبن السیئات».

۱۸- «عن رسول الله(ص): ... یهمّ العبد ... بالسیئة أن یعملها ... و إن هو عملها اُجّل سبع ساعات و قال صاحب الحسنات لصاحب السیئات ... لاتعجل عسى أن یتبعها بحسنة تمحوها فإن الله عزوجل یقول: «إن الحسنات یذهبن السیئات»;[۸] از رسول خدا(ص) روایت شده است: ... [هنگامى که]بنده خدا تصمیم به انجام کارى ناشایست مى گیرد ... اگر آن گناه را انجام داد، هفت ساعت به او مهلت داده مى شود و فرشته مأمور ثبت کارهاى نیک به فرشته مأمور ثبت گناهان مى گوید: شتاب نکن شاید او در پى این گناه کار نیکى انجام دهد که آن گناه را از بین ببرد. خداوند عزوجل مى فرماید: إن الحسنات یذهبن السیئات».

موضوعات مرتبط

  • آمرزش: موجبات آمرزش ۶، ۸
  • احکام: ۱، ۲
  • استقامت: زمینه استقامت ۴
  • الگوگیرى: الگوگیرى از محمد(ص) ۳
  • تبرى: اهمیت تبرى از ظالمان ۱۱
  • خدا: عبرت از مواعظ خدا ۱۳; مواعظ خدا ۹، ۱۱
  • دین: تبلیغ دین ۴
  • دیندارى: استقامت در دیندارى ۴; اهمیت استقامت در دیندارى ۱۱
  • ذکر: ذکر تکفیر گناه ۱۲; روش ذکر خدا ۱۰
  • طغیان: اهمیت اجتناب از طغیان ۱۱
  • عمل: آثار عمل پسندیده ۵، ۶، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸; زمینه اجتناب از عمل ناپسند ۵، ۸; موارد عمل پسندیده ۷
  • گناه: عوامل تکفیر گناه ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸
  • محمد(ص): مسؤولیت محمد(ص) ۳; نماز محمد(ص) ۳
  • مردم: الگوى مردم ۳
  • موعظه پذیران: فضایل موعظه پذیران ۱۳
  • نماز: آثار برپایى نماز ۴; آثار نماز ۸، ۱۶; آثار نماز شب ۱۵; احکام نماز ۱، ۲; اوقات نماز ۱، ۲، ۱۴; اهمیت برپایى نماز ۱; اهمیت برپایى نماز یومیه ۹; اهمیت نماز ۱۰; فضیلت نماز یومیه ۷; وقت نماز صبح ۲، ۱۴; وقت نماز عشا ۲، ۱۴; وقت نماز عصر ۲; وقت نماز مغرب ۲، ۱۴

منابع

  1. صحیح بخارى و صحیح مسلم.
  2. صحیح ترمذى و دیگران از علماء عامه.
  3. تفاسیر کشف الاسرار و روض الجنان.
  4. معانى الأخبار، ص ۳۳۲، ح ۵; نورالثقلین، ج ۲، ص ۴۰۰، ح ۲۳۴.
  5. کافى، ج ۳، ص ۲۶۶، ح ۱۰; نورالثقلین، ج ۲ ، ص ۴۰۱ ، ح ۲۳۴.
  6. دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۱۳۵; بحارالأنوار، ج ۷۹، ص ۲۳۳، ح ۵۷.
  7. امالى شیخ طوسى، ج ۱ ، ص ۲۵; نورالثقلین ، ج ۲ ، ص ۴۰۲ ، ح ۲۳۸.
  8. کافى، ج ۲، ص ۴۲۹، ح ۴; نورالثقلین، ج ۲، ص ۴۰۱، ح ۲۳۵.