مريم ٦٢
ترجمه
| مريم ٦١ | آیه ٦٢ | مريم ٦٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِلاّ سَلاماً»: جز درود را. لیکن درود را. مراد سلام یزدان (نگا: یس / ) و فرشتگان (نگا: رعد / ) و مؤمنان (نگا: ابراهیم / ) است. «بُکْرَةً وَ عَشِیّاً»: صبح و شام. مراد همه اوقات است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لاَ يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْواً وَ لاَ... (۲) إِلاَّ قِيلاً سَلاَماً سَلاَماً (۱) لاَ تَسْمَعُ فِيهَا لاَغِيَةً (۲)
تفسیر
- آيات ۵۸ - ۶۳ سوره مريم
- معناى آيه شريفه : ((أُولَئك الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ ...((
- معناى آيه شريفه :((اولئك الذين انعم الله عليهم من انبيين ...((
- چهار طائفه اى كه در اين آيه مورد انعام الهى قرار گرفته اند
- توضيح جمله : ((و ممن هدينا واجتبينا(( در آيه : ((اولئك الذين انعم الله عليهم ...(( ووجوهى كه در معناى آن گفته شده است
- معناى آيه ((مخلف من بعدهم خلف ...(( و مراد از ضايع كردن نماز در آيه
- اشاره به معناى اينكه بهشتيان از يكديگر ((سلام (( مى شنوند
- نكته اى در مورد تعبير از بهشت به ميراثى كه به متقين مى رسد
- بحث روايتى (چند روايت در مورد اينكه مراد از ((ممن هدينا و اجتبينا(( ائمه عليهم السلام هستند و...)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً إِلَّا سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا «62»
در آنجا سخن بيهوده‌اى نمى‌شنوند، (و گفتارشان) جز سلام (نيست) و در آنجا هر صبحگاه و شامگاه، روزى آنان آماده است.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا (62)
لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً: نشنوند بهشتيان در آن بهشتها سخن بيهوده و هرزه و بى‌فايده مانند فحش و ساير اباطيل. إِلَّا سَلاماً: لكن شنوند كلام منطوى بر سلام را از جانب حضرت احديت كه «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ» «1» يا سلامى از ملائكه يا از يكديگر.
تنبيه: آيه شريفه آگاهى است بر وجوب احتراز و دورى از لغو، زيرا حق تعالى منزه گردانيد بهشت را از آن، و توصيف فرموده مؤمنين را در كلام
«1» سوره يس آيه 58.
جلد 8 - صفحه 205
مجيد به اينكه «وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ» «1» وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها: و مر ايشان را باشد روزى ايشان از نعم عظمى در بهشتها. بُكْرَةً وَ عَشِيًّا: بامداد و شبانگاه، يعنى در طرفين روز ايشان را نعم بهشتى خورانند، چنانكه عادت متنعمان و متوسطين است كه روزى دو نوبت طعام مى‌خورند. و چون در بهشت آفتاب و ماه و روز و شب نيست، پس مراد صبحگاه و شبانگاه مقدار اين دو زمان است، يعنى به مقدار اين دو زمان كه در دنيا شناخته باشند روزى به ايشان دهند. و تغذيه به اين دو وقت، عادت نيكو و طريق وسطى و موجب صحت مزاج است، چنانچه در طب الائمه- شهاب گويد: خدمت حضرت صادق عليه السلام شكايت كردم از دردها و تخمه «2»، فرمود: صبح و شب تغذيه نما و نخور چيزى ميان آن، زيرا فساد بدن باشد، آيا نشنيدى خداوند فرمايد: «وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا» «3» على بن ابراهيم قمى (رحمه اللّه) فرمايد: اين در بهشت دنيا باشد پيش از قيامت (به) دليل فرمايش «بُكْرَةً وَ عَشِيًّا» و صبح و شب در آخرت در بهشت خلد نباشد بلكه در بهشت دنيا است كه ارواح مؤمنين منتقل به آنجا شوند و طلوع نمايد در آن آفتاب و ماه «4».
و چند روايتى هم تفسير برهان در ذيل همين آيه نقل نموده از جمله كلينى به سند صحيح از ضريس كناسى كه گفت: سؤال نمودم از حضرت باقر عليه السلام كه مردم گويند فرات ما از بهشت بيرون آيد و چگونه مى‌شود و حال از جانب مغرب آيد و چشمه‌ها و رودها در آن ريزد؟ حضرت فرمود: خداوند بهشتى خلق فرموده در مغرب، و آب فرات شما از آنجا بيرون آيد و به آن بهشت مى‌روند ارواح مؤمنين از قبرهاى خود هر وقت شام، و مى‌خورند از ميوه‌هاى آن و متنعم شوند و با هم ملاقات كنند و يكديگر را شناسند. صبح از بهشت بيرون و در هوا
«1» سوره قصص آيه 55.
«2» تخمه. سوء هاضمه.
«3» نور الثقلين ج 3 ص 351 و 352 روايت 120 و 121 به نقل از محاسن برقى و طبّ الائمة عليهم السلام.
«4» تفسير قمّى ج 2 ص 52.
جلد 8 - صفحه 206
پرواز نمايند ما بين زمين و آسمان، و طلوع آفتاب به قبرهاى خود برگردند و ملاقات كنند يكديگر را در هوا.
فرمود كه خدا را آتشى هست در مشرق، ارواح كفار در آن ساكن و در هر شب از طعام زقّوم خورند و از حميم بياشامند، و صبح از آنجا به برهوت روند و از تمام آتشهاى دنيا گرمتر است و يكديگر را ملاقات و شناسند، و شام آنها را باز به آتش برمى‌گردانند. (حديث) «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمنُ عِبادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا (61) لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا (62) تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِيًّا (63) وَ ما نَتَنَزَّلُ إِلاَّ بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ ما بَيْنَ أَيْدِينا وَ ما خَلْفَنا وَ ما بَيْنَ ذلِكَ وَ ما كانَ رَبُّكَ نَسِيًّا (64) رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا (65)
ترجمه
بهشتهاى اقامت دائمى كه وعده داده خداوند بخشنده بندگانش را بامر ناپيدا همانا باشد وعده او بجا آورده شده
نميشنوند در آن سخن بيهوده‌اى ولى ميشنوند سلام را و مر ايشانرا است روزيشان بامداد و شبانگاه
اين آن بهشتى است كه بميراث ميدهيم از بندگان خود آنرا كه باشد پرهيزكار
و فرود نمى‌آئيم مگر بفرمان پروردگارت مرا و را است آنچه در پيش روى ما است و آنچه در پشت سر ما است و آنچه ميان اين دو است و نباشد پروردگار تو فراموش كار
پروردگار آسمان‌ها و زمين و آنچه ميان آن دو است پس عبادت كن او را و بردبارى كن بر عبادت او آيا ميدانى براى او همنامى.
تفسير
- خداوند متعال در آيه قبل بكسانيكه توبه نمودند و كار خوب كردند وعده بهشت داد و در اين آيه اوصاف آنرا بيان فرموده باين تقريب كه آن يك بهشت نيست بلكه بهشتهاى متعدد است كه جاى اقامت دائمى است چون اصل
جلد 3 صفحه 484
عدن بمعناى اقامت است و دوام مستفاد از اضافه جنّات بآن ميشود پس تصوّر نشود كه تمام اهل بهشت در يك جا جمع ميشوند بلكه گفته‌اند هر مؤمنى بهشت مخصوصى دارد و خداوند وعده داده است بندگان مؤمن خود را بآن و ايشان مطمئن شدند با آنكه غايب بود از انظارشان چون ميدانستند كه وعده خدا تخلّف نميكند و بهشت موعود و اصل بايشان ميگردد و ايشان هم واصل بآن ميشوند پس بهشت هم آتى است و هم مأتى و وعده خدا منجز است و بجا آورده شده و نميشنوند اهل بهشت در آن كلام لغو و بيهوده و بى‌فائده و زيادى و باطل و دشنام و امثال اينها را بلكه ميشنوند تحيّت و درود و سلام ملائكه و خودشان را بيكديگر كه موجب سلامتى و ايمنى از آلام و اسقام است و روزى ايشان صبح و شام بآنها ميرسد و ظاهرا مراد آنستكه روزى آنها پيوسته در تمام اوقات بايشان ميرسد چون آنجا آفتاب و ماه و روز و شبى نيست بلكه عالم نور و روشنى صرف است و تاريكى و ظلمتى وجود ندارد ولى قمّى ره نقل فرموده كه اين در بهشتهاى دنيا پيش از قيامت است چون صبح و شام در بهشت آخرت و دائم نيست بلكه در بهشتهائى است كه منتقل ميشود بآنها ارواح اهل ايمان و در آنها آفتاب و ماه است اين بهشت با اين اوصاف را خداوند مانند ارثى كه از مورث بعد از ارتحالش از دنيا بوارث ميرسد كه ملك طلق او است و هيچ مسئوليّت و گرفتارى براى او ندارد عطا ميفرمايد به بندگان پرهيزكار خود بعد از انتقال آنها از اين عالم بعالم ديگر در مجمع از ابن عباس نقل نموده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بجبرئيل فرمود چرا بيش از اين نزد ما نميآئى اين آيه نازل شد كه مفادش جواب جبرئيل است كه بتلقين الهى عرض ميكند و فرود نميآئيم ما مگر بامر خدا يعنى من باراده خودم نميتوانم خدمت برسم تقدير امور آتيه و امور گذشته و امر فعلى ما بدست خدا است از هيچ مكانى بمكان ديگر منتقل نميشويم و در هيچ زمانى تا زمان ديگر حركت نميكنيم مگر بدستور الهى و هيچگاه خداوند تو را بحال خود واگذار و فراموش نميكند اگر چه براى مصلحتى در وحى تأخيرى روى دهد در توحيد از امير المؤمنين عليه السّلام در اين آيه نقل نموده كه خداوند تبارك و تعالى نيست آنكه فراموش كند يا غفلت نمايد بلكه او است حفيظ و عليم او پروردگار آسمان‌ها و زمين و ما بين آنها است از موجودات بايد همه را در تمام
جلد 3 صفحه 485
احوال مراقبت و نگهدارى و نگهبانى كند چگونه ممكن است فراموش كار باشد پس صبر كن و ثابت قدم باش بر عبادت و اطاعت او آيا اى حبيب من ميدانى و مى‌يابى كسى را كه سزاوار نام الهى باشد كه بشود او را خدا خواند و شريك او يا مثل و شبيه و مانند او قرار داد و نيز در توحيد از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه مراد آنستكه آيا ميدانى احدى را كه نام او خدا باشد غير از خدا و واضح است كه مراد از سؤال نفى است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لا يَسمَعُون‌َ فِيها لَغواً إِلاّ سَلاماً وَ لَهُم رِزقُهُم فِيها بُكرَةً وَ عَشِيًّا (62)
نميشنوند در آن جنات كلام لغوي فقط كلام آنها سلام است و از براي آنها است رزق آنها در هر صبح و شام.
لا يَسمَعُون‌َ فِيها لَغواً لغو حرف بيهوده و بي‌فائده است و اينکه دو قسم است يك قسم که ضرر هم دارد مثل غيبت و كذب و فحش و افتراء و كلمات كفر آميز و
جلد 12 - صفحه 463
تهمت و سعايت و امثال اينها، و يك قسم لغو و لهو و بي‌جا و امثال اينها هيچگونه اينها در بهشت نيست. إِلّا سَلاماً استثناء منقطع است نه اينكه يك فرد لغو باشد خارج شده باشد، و سلام در جنت دو قسم است يكي آنكه ملائكه بر آنها سلام مي كنند، ديگر آنكه اهل بهشت بملاقات يكديگر سلام ميكنند.
وَ المَلائِكَةُ يَدخُلُون‌َ عَلَيهِم مِن كُل‌ِّ باب‌ٍ سَلامٌ عَلَيكُم بِما صَبَرتُم فَنِعم‌َ عُقبَي الدّارِ رعد آيه 23 دَعواهُم فِيها سُبحانَك‌َ اللّهُم‌َّ وَ تَحِيَّتُهُم فِيها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعواهُم أَن‌ِ الحَمدُ لِلّه‌ِ رَب‌ِّ العالَمِين‌َ.
يونس آيه 10 و مراد اينکه نيست که فقط كلام آنها سلام باشد، البته پس از ملاقات با يكديگر صحبت ميكنند حمد الهي تسبيح تهليل تكبير و كلمات زيبا و حسن بسيار دارند.
وَ لَهُم رِزقُهُم فِيها بُكرَةً وَ عَشِيًّا يعني شب و روز دائما، زيرا غذاهاي بهشتي و ميوه‌جات و مأكولات و مشروبات بهشت سيرايي ندارد و دائما التذاذ ميبرند، چنانچه ميفرمايد:
مَثَل‌ُ الجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ المُتَّقُون‌َ تَجرِي مِن تَحتِهَا الأَنهارُ أُكُلُها دائِم‌ٌ وَ ظِلُّها تِلك‌َ عُقبَي الَّذِينَ اتَّقَوا وَ عُقبَي الكافِرِين‌َ النّارُ رعد آيه 35.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 62)- پس از آن به یکی از بزرگترین نعمتهای بهشتی اشاره کرده، می‌گوید: «آنها هرگز در آنجا سخن لغو و بیهوده‌ای نمی‌شنوند» (لا یَسْمَعُونَ فِیها لَغْواً).
نه دروغی، نه دشنامی، نه تهمتی نه زخم زبانی، نه سخریه‌ای و نه حتی سخن بیهوده‌ای.
«و جز سلام در آنجا سخنی نیست» (إِلَّا سَلاماً). سلامی که نشانه یک
ج3، ص98
محیط امن و امان، یک محیط مملوّ از صفا و صمیمیت و پاکی و تقوا و صلح و آرامش است.
و به دنبال این نعمت به نعمت دیگری اشاره کرده، می‌گوید: «هر صبح و شام روزی آنها در بهشت در انتظارشان است» (وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَةً وَ عَشِیًّا).
نکات آیه
۱- در بهشت عدن، هیچ سخن لغو و بیهوده اى به گوش بهشتیان نمى خورد. (جنّت عدن التى وعد الرحمن عباده ... لایسمعون فیها لغوًا) «لغو»; یعنى، کلام و یا هر چیزى که قابل اعتنا نبوده و فایده اى بر آن مترتب نباشد. در آیه مورد بحث - به قرینه «استماع» - مراد از «لغو» کلام باطل و یاوه است.
۲- پرهیز از هرگونه سخن لغو و بیهوده، لازم است. (لایسمعون فیها لغوًا) اوصاف بهشتیان علاوه بر جنبه توصیفى، مى تواند حاوى توصیه ها و نکته هایى; از جمله زشتى سخن بیهوده و کار لغو و ضرورت پرهیز از آن باشد.
۳- مؤمنان، در دنیا از سخنان بیهوده مردم در آزارند. (لایسمعون فیها لغوًا) بیان تمام آنچه در بهشت انجام نمى گیرد نه ممکن است و نه مفید; ولى طرح بعضى از آن امور، مژده اى است به مؤمنان که آنچه در دنیا شما را آزار مى داد، آن جا وجود ندارد.
۴- گفتار بهشتیان با یکدیگر، عارى از یاوه و بیهودگى و سرشار از سلامت خواهى و آرزوى امنیت خواهد بود. (لایسمعون فیها لغوًا إلاّ سلمًا) استثنا در «إلاّ سلاماً» منقطع است; یعنى، «لکن یسمعون سلاماً» و یا «کلاماً سالماً». برخى از مفسران آن را استثناى متصل دانسته و گفته اند: «سلام» - که دعاى به سلامتى از آفات است - براى بهشتیان جز اکرام و گرامى داشت مفهومى ندارد; زیرا در بهشت آفتى نیست تا دعا به سلامتى از آن لغو نباشد.
۵- بهشتیان، داراى روزى ویژه، منظم و تضمین شده در هر صبح و عصر (و لهم رزقهم فیها بکرة و عشیًّا) از آن جایى که در بهشت هر آنچه که خواسته شود مهیا است، روشن مى گردد که آنچه در این آیه در مورد رزق صبح و عصر آمده، تفضلى ویژه است. البته برخى این جمله را کنایه از دائمى بودن رزق بهشتى دانسته اند. درباره معناى «عشىّ» نظریات گوناگونى ابراز شده است; از جمله: «بین ظهر تا غروب» و «آخر روز» (مصباح).
۶- بهشتیان، همواره از نعمت هاى بهشتى و ارزاق آن بهره مند خواهند بود. (و لهم رزقهم فیها بکرة و عشیًّا) «صبح و عصر» مى تواند کنایه از تمام وقت باشد.
۷- در زندگى بهشتیان، تنوع زمان (بامداد و پسین) وجود دارد. (لهم رزقهم فیها بکرة و عشیًّا)
۸- بامداد و عصر، وقت هایى مناسب براى غذا خوردن (و لهم رزقهم فیها بکرة و عشیًّا)
۹- امنیت و سلامت روح و جسم، ره آورد ورود به بهشت (لایسمعون فیها لغوًا إلاّ سلمًا و لهم رزقهم فیها) در این آیه، دو نوع تأمین براى بهشتیان مطرح شده است: ۱- امنیت روحى به جهت آن که سخن ها، همه سلام و ایمنى بخش است; ۲- امنیت جسمى که با تأمین نیازهاى جسمى حاصل است.
روایات و احادیث
۱۰- «شهاب بن عبد ربّه قال: شکوت إلى أبى عبداللّه(ع) ما ألقى من الأوجاع والتخم فقال: تغدّ و تعشّ و لاتأکل بینهما شیئاً فإنّ فیه فساد البدن أما سمعت اللّه عزّوجلّ یقول: «لهم رزقهم فیها بکرة و عشیّاً» ; شهاب بن عبد ربّه گفت: خدمت امام صادق(ع) از دردها و ترش کردن غذا در معده شکایت کردم، پس حضرت فرمود: صبح و پسین غذا بخور و بین آنها چیزى نخور; زیرا خوردن غذا بین این دو وعده، موجب فساد بدن است. نشنیدى که خداوند عزّوجلّ مى فرماید: لهم رزقهم فیها بکرة و عشیّاً».[۱]
موضوعات مرتبط
- بهشت: شب در بهشت ۷; صبح در بهشت ۷; ویژگیهاى بهشت عدن ۱
- بهشتیان: آرزوى بهشتیان ۴; امنیت بهشتیان ۴، ۹; برنامه ریزى بهشتیان ۵; بهشتیان و سخن لغو ۱; روزى بهشتیان ۵، ۶; سلامتى بهشتیان ۴، ۹; شام بهشتیان ۵; صبحانه بهشتیان ۵; صفات بهشتیان ۵; فضایل بهشتیان ۶; ویژگیهاى زندگى بهشتیان ۷; ویژگیهاى گفتگوى بهشتیان ۴
- سخن: اهمیت اعراض از سخن لغو ۲
- سلامتى: روش سلامتى ۱۰
- طعام: آداب طعام ۸، ۱۰; وقت طعام ۸
- مؤمنان: اذیت روانى مؤمنان ۳; رنج دنیوى مؤمنان ۳; مؤمنان و سخن لغو ۳
- نعمت: مشمولان نعمت ۶
منابع
- ↑ محاسن برقى، ج ۲، ص ۴۲۰، ح ۱۹۶; نورالثقلین، ج ۳، ص ۳۵۱، ح ۱۲۰.
