الأعراف ١٣٤
ترجمه
| الأعراف ١٣٣ | آیه ١٣٤ | الأعراف ١٣٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الرِّجْزُ»: عذابی که دلها از آن بلرزه درآید و باعث پریشانی و سرگردانی مردم شود. «بِمَا عَهِدَ عِندَکَ»: دعا کن و در آن متوسّل به عهدی شو که با تو بسته است. و آن عهد نبوّت و رسالت است که چون تو را همچون ابراهیم به خلعت و پیشوائی بزرگوار داشته است، دعای تو را مستجاب می‌دارد (نگا: بقره / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۲۷ - ۱۳۷، سوره اعراف
- فرعون هم مدعى خدايى بوده و هم خدايانى را مى پرستيده است
- سخن فخر رازى درباره معتقدات فرعون و اشكالى كه بر آن وارد است
- تحريك و تشويق موسى (ع ) بنى اسرائيل را به قيام عليه فرعون و استعانت از خدا وصبر در برابر شدائد مبارزه
- شكوه بنى اسرائيل نزد موسى (ع ) و جواب موسى (ع ) به ايشان
- مبتلا نمودن خداوند فرعونيان را به قحطى وتفّاءل بدآنان درباره موسى (ع )
- نزول عذابهاى متعدد بر قوم فرعون ، به تفصيل و در زمانهاى مناسب
- عهدشكنى قوم فرعون بعد از برداشته شدن عذاب از آنان
- بحث روايتى (درباره مبتلا گشتن فرعونيان به عذابهاى متعدد و عهدشكنى ايشان )
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قالُوا يا مُوسَى ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرائِيلَ «134»
و چون بلا و بدبختى بر آنان واقع شد، (نزد موسى آمده) گفتند: اى موسى! براى ما نزد پروردگارت به خاطر عهدى كه نزد تو دارد (و دعاى تو را مستجاب مى‌كند)، دعا كن كه اگر اين بلا را از ما برگردانى، قطعاً به تو ايمان مى‌آوريم و حتماً بنى‌اسرائيل را (آزاد كرده و) با تو روانه مى‌كنيم.
«1». فتح، 4 و 7.
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 155
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قالُوا يا مُوسَى ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرائِيلَ (134)
وَ لَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ: و چون واقع شد برايشان عذاب از طوفان و غيره.
يا طاعون كه رسيد به آنها آنچه قبل از اين نرسيده بود، قالُوا يا مُوسَى: فرعون و قومش گفتند اى موسى، ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ: بخوان براى ما پروردگار خود را به آنچه معهود است نزد تو كه مى‌خوانى خدا را به آن، پس بتحقيق خداى تعالى اجابت فرمايد تو را چنانچه مستجاب فرمود دعوات تو را در نزول آيات. و بنا بقول ابو مسلم، به حق آنچه عطا فرموده حق تعالى تو را از نبوت، لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ: اگر هر آينه اين عذاب و محنت را از ما بردارى و دفع كنى، لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ: هر آينه البته البته به تو ايمان آريم و تو را تصديق كنيم، وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرائِيلَ: و هر آينه البته البته بنى اسرائيل را با تو فرستيم و آنها را از استخدام و تكاليف شاقه رها سازيم و موسى عليه السّلام همين مقصد را داشت.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره الأعراف «7»: آيات 133 تا 136
فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ آياتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَكْبَرُوا وَ كانُوا قَوْماً مُجْرِمِينَ (133) وَ لَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قالُوا يا مُوسَى ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرائِيلَ (134) فَلَمَّا كَشَفْنا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلى أَجَلٍ هُمْ بالِغُوهُ إِذا هُمْ يَنْكُثُونَ (135) فَانْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ كانُوا عَنْها غافِلِينَ (136)
ترجمه
پس فرستاديم بر آنها طوفان و ملخ و كنه و غوكان و خون را كه آيات واضحات بودند پس سركشى كردند و بودند گروهى گناهكاران
و چون واقع شد بر آنها عذاب گفتند اى موسى بخوان از براى ما پروردگارت را بعهد او با تو هر آينه اگر دفع كنى از ما عذاب را هر آينه ايمان مى‌آوريم بتو و هر آينه فرستيم با تو بنى اسرائيل را
پس چون دفع نموديم از آنها عذاب را تا مدتى كه آنها رسندگان بودند آنرا آنگاه آنها نقض قرار مى‌نمودند
پس انتقام كشيديم از آنها پس غرق كرديمشان در دريا براى آنكه آنها تكذيب نمودند آيتهاى ما را و بودند از آنها بيخبران.
تفسير
طوفان هر چيزى است كه گرد انسان بگردد و احاطه نمايد مانند آب و باد و باران شديد و عياشى ره از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه مراد طوفان آب و طاعون است و قمّل بعضى گفته‌اند كنه درشت است و بعضى گفته‌اند ملخ كوچك بى پر است و بعضى گفته‌اند كيك است و رجز عذاب و پليدى است و عياشى از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه رجز برف است و خراسان بلاد رجز است و در مجمع از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه بر بنى اسرائيل برف سرخ باريد كه نديده بودند مثل آنرا پيش از آن پس با جزع فوق العاده از آن بلا مردند و قمى ره مقطوعا و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده
جلد 2 صفحه 466
كه چون سحره سجده كردند و مردم بحضرت موسى ايمان آوردند هامان بفرعون گفت كه مردم بموسى ايمان آوردند صلاح آنستكه هر كس قبول دين او را نموده است حبس كنى پس او هر كس بآنحضرت ايمان آورده بود حبس كرد و حضرت موسى نزد فرعون آمد و تقاضاى خلاصى آنها را نمود و اجابت نشد پس خداوند در اين سال طوفان را بر آنها فرستاد و تمام خانه‌هاى آنها را خراب كرد بطوريكه از شهر خارج شدند و چادر زدند و منزل نمودند و فرعون از حضرت موسى تقاضا نمود كه از خدا بخواهد طوفان را مرتفع فرمايد بشرط آنكه او اتباع حضرت موسى را بحال خودشان واگذارد حضرت قبول كرد و دعا فرمود و خداوند اجابت نمود و طوفان بر طرف شد و فرعون خواست بنى اسرائيل را رها كند هامان گفت اگر اين كار را بكنى موسى بر تو غلبه خواهد نمود و سلطنت تو از دست ميرود و او قبول كرد و رها ننمود و خداوند در سال بعد ملخ را فرستاد و تمام نباتات آنها را خورد و فرعون مضطرب شد و تقاضاى سال قبل را با شرط آن تجديد نمود و حضرت موسى دعا كرد و ملخ بر طرف شد باز هامان نگذارد بشرط عمل نمايد و در سال سوم خداوند قمّل را فرستاد و زراعات آنها را بكلى فاسد نمود و بقحطى گرفتار شدند و فرعون بر وفق سال قبل با حضرت موسى تجديد عهد نمود و آنحضرت دعا فرمود قمّل برطرف شد و فرعون تخلف نمود و بعد از آن خداوند غوكان را فرستاد بطوريكه در طعام و شراب آنها داخل ميشدند و بانواع مختلفه آنها را اذيت مينمودند تا به تنگ آمدند و بحضرت موسى متوسّل شدند و شرط كردند كه ايمان بياورند و بنى اسرائيل را تسليم او نمايند آنحضرت دعا نمود و اين هم دفع شد و چون از شرط تخلف نمودند خداوند آب نيل را منقلب بخون نمود ولى طورى بود كه قبطيان آنرا خون ميديدند و بنى اسرائيل آب و در كام آندو گروه هم آندو طعم مختلف را داشت تا آنكه قبطى از اسرائيلى تقاضا ميكرد كه آب را در دهان خود نگهدارد و بدهان او بريزد وقتى ميريخت در دهانش منقلب بخون ميشد و از اين پيش آمد جزع شديدى بر آنها روى داد باز بحضرت موسى متوسل شده تقاضا و شرط خودشان را تجديد و تاكيد نمودند و بدعاى آنحضرت آن هم اصلاح شد باز هم آنها بشرط خودشان عمل ننمودند پس خداوند بر آنها رجز فرستاد كه آن برف است و از آن بلا بآنها صدماتى وارد شد كه تا آنزمان نديده بودند پس مضمون آيه دوم را عرضه داشتند و برف بند آمد و بنى اسرائيل رها شدند و اجتماع بر حضرت موسى نمودند
جلد 2 صفحه 467
و آنحضرت از مصر بيرون آمد و كسانيكه سابقا از دست فرعون گريخته بودند باو ملحق شدند و خبر بفرعون رسيد و هامان او را بر مخالفت خود ملامت نمود ناچار فرعون با عساكر خود از مصر خارج شد و در طلب حضرت موسى بر آمد و وقايع مذكوره در سوره بقره روى داد و بنابر اين مراد از دم يا برف سرخ است يا آب رودخانه نيل كه مبدل بخون شده بود براى آنها يا هر دو و ظاهر روايت اگر چه موافق با احتمال دوم است ولى لفظ ارسال در آيه شريفه مناسب با احتمال اول است و ظاهر آيه شريفه آنستكه مراد از رجز همين آيات خمسه است نه آيه سادسه و مراد از مفصّلات جدا بودن آيات است از يكديگر بازمنه متماديه چنانچه اشاره شد اگر چه با اين خصوصيّات آيات واضحه غضب هم بودند و مراد از عهد الهى با حضرت موسى يا اجابت دعاى او است يا قبول توبه از كفر و بنابر اين مراد آنستكه بخوان پروردگارت را به وسيله عهد او با تو يا مراد عهد نبوت است و بنابر اين قسمى است كه بحضرت موسى داده‌اند براى قبول تقاضاى خودشان و در صورتى كه آيات در خارج شش باشد چنانچه صريح روايت است ممكن است مراد از دم در آيه شريفه دو آيه باشد و اينكه لفظ رجز در روايت بر آيه سادسه كه برف بوده تطبيق شده براى آنستكه آن اكمل افراد عذاب بوده كه در روايت اشاره بآن شده بود و بنابر اين ظهور آيه در انطباق رجز بر آيات مذكوره محفوظ خواهد بود و تقاضاى قبطيان از حضرت موسى كه در خارج شش مرتبه بوده در كلام الهى بكجا ذكر شده است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَمّا وَقَعَ عَلَيهِم‌ُ الرِّجزُ قالُوا يا مُوسَي ادع‌ُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِندَك‌َ لَئِن كَشَفت‌َ عَنَّا الرِّجزَ لَنُؤمِنَن‌َّ لَكَ وَ لَنُرسِلَن‌َّ مَعَكَ بَنِي إِسرائِيل‌َ (134)
و چون وارد ميشد بر آنها عذاب و بلاء ميگفتند اي موسي دعاء كن و بخوان براي ما پروردگار خود را بآنچه قرار داده با تو هراينه اگر اينکه عذاب و بلا از ما برداشته شود ما بتو ايمان ميآوريم و هرآينه ميفرستيم با تو بني اسرائيل را و آنها را آزاد ميكنيم.
وَ لَمّا وَقَعَ عَلَيهِم‌ُ الرِّجزُ اختلاف شد که مراد از اينکه رجز چيست بعضي گفتند همان پنج بلايي که در آيه قبل بيان فرموده و اينکه آيه بيان همان آيه قبل است که نسبت بهريك آنها ميگفتند اگر رفع فرمودي ما ايمان ميآوريم پس از رفع مخالفت ميكردند چنانچه در حديث سابق بيان شد، و بعضي گفتند مراد مرض طاعون بوده که هفتاد هزار از قوم فرعون را هلاك نمود و اينکه آيه ششم بود بعد از آن پنج آيه، و بعضي گفتند ثلج يعني برف قرمز بر آنها باريد که هيچ سابقه نداشته و از شدت سردي تلف ميشدند و بر طبق اينکه حديثي از حضرت صادق عليه السّلام طبرسي روايت كرده، و بعضي گفتند قحطي و تلف حبوبات از گرسنگي هلاك ميشدند و آنچه بنظر ميرسد مراد تمام اينکه بليات بوده يكي بعد از ديگري که كلمه الرجز جنس باشد نه عهد ذكري با عهد ذهني يعني هر موقعي که بلائي بآنها متوجه ميشد قالُوا يا مُوسَي ادع‌ُ لَنا رَبَّكَ دعاء بر رفع آن عذاب و بلاء بِما عَهِدَ عِندَك‌َ
جلد 7 - صفحه 438
ظاهرا مراد از اينکه عهد آنست که در سوره طه آيه 49 و 50 ميفرمايد از قول موسي بفرعون وَ السَّلام‌ُ عَلي مَن‌ِ اتَّبَع‌َ الهُدي إِنّا قَد أُوحِي‌َ إِلَينا أَن‌َّ العَذاب‌َ عَلي مَن كَذَّب‌َ وَ تَوَلّي لَئِن كَشَفت‌َ عَنَّا الرِّجزَ مناسب اينکه بود که بگويد لئن كشف ربّك عنّا الرجز لكن چون كشف رجز مستند بدعاء حضرت موسي بوده لذا نسبت باو داده يعني اگر دعا كردي و كشف رجز از ما شد لَنُؤمِنَن‌َّ لَكَ يعني دست از شرك برميداريم و بوحدانيت خداوند اقرار ميكنيم و برسالت تو ايمان ميآوريم و بدستورات تو عمل ميكنيم که معني ايمان بموسي همين است.
وَ لَنُرسِلَن‌َّ مَعَكَ بَنِي إِسرائِيل‌َ يعني آنها را از قيد عبوديت خود آزاد ميكنيم و از قتل ابناء آنها گذشت ميكنيم و از استخدام زنهاي آنها صرف نظر ميكنيم و از اعمال شاقه که بر آنها تحميل ميكرديم دست برميداريم و اينکه جمله در مقابل فرمايش موسي بود که بفرعون گفت فَأَرسِل مَعِي‌َ بَنِي إِسرائِيل‌َ در ابتداء دعوت چنانچه گذشت.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 134)- پیمان شکنیهای مکرّر! در این آیه واکنش فرعونیان در برابر بلاهای آموزنده و بیدار کننده پروردگار بیان شده است.
نخست می‌خوانیم: «هنگامی که بلا بر آنها مسلط می‌شد، می‌گفتند: ای موسی، برای ما از خدایت بخواه تا به عهدی که با تو کرده است وفا کند، و دعایت را در حق ما مستجاب نماید» (وَ لَمَّا وَقَعَ عَلَیْهِمُ الرِّجْزُ قالُوا یا مُوسَی ادْعُ لَنا رَبَّکَ
ج2، ص86
بِما عَهِدَ عِنْدَکَ)
.«اگر تو این بلا را از ما برطرف سازی، سوگند یاد می‌کنیم که قطعا هم خودمان به تو ایمان خواهیم آورد و هم بنی اسرائیل را آزاد ساخته و با تو می‌فرستیم» (لَئِنْ کَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَکَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَکَ بَنِی إِسْرائِیلَ).
نکات آیه
۱- فرعونیان پس از مشاهده آیات پنجگانه (طوفان و ... ) و اصرارشان بر انکار رسالت موسى، به عذابى شدیدتر مبتلا شدند. (و لما وقع علیهم الرجز قالوا یموسى ادع لنا ربک) «رجز» به معناى عذاب است و «ال» در آن هم مى تواند عهد ذکرى بوده و اشاره به عذابهاى پنجگانه مطرح شده در آیه قبل باشد، و هم مى تواند «ال» در آن عهد ذهنى باشد. در این صورت اشاره به عذابى غیر از عذابهاى ذکر شده دارد که به دلیل روى آورى آنها به موسى و تقاضاى برطرف شدن آن، عذابى بسیار شدیدتر از عذابهاى پنجگانه بوده است. برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است.
۲- فرعونیان پس از گرفتار شدن به عذاب شدید، رو به موسى(ع) آورده از وى خواستند تا براى برطرف شدن آن دعا کند. (و لما وقع علیهم الرجز قالوا یموسى ادع لنا ربک)
۳- موسى(ع) پیامبرى مستجاب الدعوه و از منزلتى والا در پیشگاه خدا برخوردار بود. (ادع لنا ربک بما عهد عندک) مراد از عهدى که خداوند بر موسى دارد، به مناسبت تقاضاى فرعونیان از موسى و درخواست دعا براى آنان، استجابت دعاى او به درگاه خداست.
۴- استجابت دعاى موسى در رفع عذاب از فرعونیان از وعده هاى خداوند به موسى(ع) (ادع لنا ربک بما عهد عندک) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «عهد خدا با موسى» استجابت دعاى وى در خصوص برطرف شدن عذاب از فرعونیان باشد، نه مطلق دعاهاى وى. آنان با تجربه هاى گذشته و یا گفته خود موسى(ع) فهمیده بودند که خداوند به او وعده داده که اگر براى رفع عذاب از فرعونیان دعا کند، دعایش پذیرفته است.
۵- فرعونیان به التزام پروردگار درباره استجابت دعاى موسى در رفع عذاب از ایشان آگاه بودند. (ادع لنا ربک بما عهد عندک)
۶- فرعونیان، موسى(ع) را به منزلتش نزد خدا (مستجاب الدعوه بودنش) قسم دادند تا زوال عذاب را از خداوند درخواست کند. (ادع لنا ربک بما عهد عندک) «باء» در «بما عهد» در برداشت فوق، باء قسم گرفته شده است.
۷- باور فرعونیان به وجود خدایى براى موسى، مؤثر در جهان آفرینش و زندگى انسانها (ادع لنا ربک بما عهد عندک)
۸- فرعونیان آگاه به تأثیر دعاى موسى(ع) در رفع عذاب از ایشان (ادع لنا ربک بما عهد عندک)
۹- استجابت دعا، از شؤون ربوبى خداوند است. (ادع لنا ربک)
۱۰- فرعونیان با موسى(ع) پیمان بستند و سوگند یاد کردند که در صورت برطرف ساختن عذاب شدید از آنان، به وى ایمان آورند و بنى اسرائیل را آزاد سازند. (لئن کشفت عنا الرجز لنؤمنن لک و لنرسلن معک بنى إسراءیل)
۱۱- فرعونیان پس از وقوع هر یک از عذابهاى پنجگانه (طوفان ... ) با موسى پیمان بستند که در صورت برطرف ساختن آن، به وى ایمان آورند و بنى اسرائیل را آزاد کنند. (لئن کشفت عنا الرجز لنؤمنن لک و لنرسلن معک بنى إسراءیل) برداشت فوق بر این اساس است که «ال» در «الرجز» عهد ذکرى باشد. در این صورت «الرجز» اشاره به عذابهاى پنجگانه در آیه قبل است.
۱۲- ایمان به رسالت موسى و آزادى بنى اسرائیل، از مهمترین خواسته هاى موسى(ع) از فرعونیان (لنؤمنن لک و لنرسلن معک بنى إسراءیل)
روایات و احادیث
۱۳- «و لما وقع علیهم الرجز» ... روى عن ابى عبداللّه (ع): أنه اصابهم ثلج أحمر و لم یروه قبل ذلک فماتوا فیه ... .[۱] از امام صادق (ع) درباره آیه «و لما وقع علیهم الرجز» روایت شده است: برفى قرمز بر آنان بارید که قبلا آن را ندیده بودند و آنان در این عذاب مردند ... .
موضوعات مرتبط
- ایمان: به موسى(ع) ۱۲
- بنى اسرائیل: تاریخ بنى اسرائیل ۱۰، ۱۱ ; نجات بنى اسرائیل ۱۰، ۱۱، ۱۲
- خدا: ربوبیت خدا ۹ ; وعده خدا ۴
- دعا: اجابت دعا ۹
- عذاب: با طوفان ۱۱ ; درخواست رفع عذاب ۲، ۴، ۵، ۶، ۱۰ ; مراتب عذاب ۱
- فرعونیان: آگاهى فرعونیان ۸ ; تعدد عذاب فرعونیان ۱۱ ; خداشناسى فرعونیان ۷ ; خواسته هاى فرعونیان ۲، ۶، ۱۰ ; رفع عذاب از فرعونیان ۸، ۱۰ ; سوگند فرعونیان ۱۰ ; شرایط ایمان فرعونیان ۱۰، ۱۱ ; عذاب فرعونیان ۱، ۲، ۴ ; عقیده فرعونیان ۷ ; عهد فرعونیان با موسى(ع) ۱۰، ۱۱ ; فرعونیان و سوگند ۶ ; فرعونیان و موسى(ع) ۲، ۵، ۶ ; لجاجت فرعونیان ۱
- کفر: کیفر اصرار بر کفر ۱
- مستجابخالدّعوه:۳، ۶
- مقربان:۳
- موسى(ع): اجابت دعاى موسى(ع) ۳، ۴، ۵، ۶، ۸ ; تکذیب موسى(ع) ۱ ; خواسته هاى موسى(ع) ۱۲ ; سوگند دادن موسى(ع) ۶ ; قصه موسى(ع) ۲، ۱۰، ۱۱ ; مقامات موسى(ع) ۳ ; موسى(ع) و فرعوینان ۱۲
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۴، ص ۷۲۳ ; نورالثقلین، ج ۲- ، ص ۶۰، ح ۲۲۹.
