البقرة ٨٩

از الکتاب
نسخهٔ تاریخ ‏۲۳ مرداد ۱۳۹۶، ساعت ۰۰:۳۹ توسط 127.0.0.1 (بحث) (QRobot edit)


ترجمه

و هنگامی که از طرف خداوند، کتابی برای آنها آمد که موافق نشانه‌هایی بود که با خود داشتند، و پیش از این، به خود نوید پیروزی بر کافران می‌دادند (که با کمک آن، بر دشمنان پیروز گردند.) با این همه، هنگامی که این کتاب، و پیامبری را که از قبل شناخته بودند نزد آنها آمد، به او کافر شدند؛ لعنت خدا بر کافران باد!


البقرة ٨٨ آیه ٨٩ البقرة ٩٠
سوره : سوره البقرة
نزول : ٥ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٨
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«کِتَابٌ»: مراد قرآن است. «یَسْتَفْتِحُونَ»: طلب فتح و پیروزی می‌کردند. «فَلَمَّا جَآءَهُم مَّا ...»: مراد از (مَا) و ضمیر (هِ) در (کَفَرُوا بِهِ) محمّد است. برخی مرجع آن دو را (کتاب) یعنی قرآن دانسته‌اند. «عَرَفُوا»: شناختند. آگاهی یافتند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

«شیخ طوسی» گوید: ابن عباس گويد: يهوديان قبل از بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آله از طوايف اوس و خزرج استفتاح و طلب پيروزى به خاطر ظهور محمد صلى الله عليه و آله مي‌كردند وقتى كه خداوند محمد را از ميان عرب برگزيد و از طائفه بنى‌اسرائيل انتخاب ننمود روى برگرداندند.

معاذ بن جبل و بشر بن معرور[۳] به آن‌ها گفتند: اى جماعت يهود از خدا بترسيد و اسلام بياوريد مگر شما نبوديد كه قبلاً از ما به وسيله محمد استفتاح و طلب پيروزى مي‌نموديد در حالتى كه ما در آن وقت مشرك بوديم و به ما مى گفتيد كه بزودى محمد مبعوث خواهد گرديد.[۴]

سلام بن مسكم از طائفه بنى‌النضير در جواب گفت: اولاً پيامبرى مبعوث نشده است، ثانياً آن كسى كه ما مى گفتيم اين پيغمبر نيست[۵] سپس خداوند اين آيه را نازل فرمود.[۶]

تفسیر


نکات آیه

۱ - قرآن، کتابى است ارجمند و با عظمت و نازل شده از پیشگاه خداوند (و لما جاءهم کتب من عند اللّه) نکره آوردن «کتاب» و تصریح به اینکه از نزد خدا آمده است، دلالت بر عظمت و ارجمندى قرآن دارد.

۲ - قرآن، صحت محتواى تورات و آسمانى بودن آن را تأیید و تصدیق مى کند. (کتب ... مصدق لما معهم)

۳ - قرآن، دلیلى بر حقانیت و آسمانى بودن تورات است.* (مصدق لما معهم) تصدیق تورات از ناحیه قرآن، محتمل است به این معنا باشد که: نزول قرآن موجب آن شد که نوید آن کتاب مبنى بر آمدن قرآن تحقق یابد. بنابراین، نزول قرآن مایه اثبات حقانیت تورات شد.

۴ - مصونیت تورات از تحریف تا عصر پیامبر(ص)* (مصدق لما معهم) مراد از «ما معهم» (آنچه همراه ایشان است) توراتى است که در اختیار یهودیان عصر بعثت بوده و قرآن همان را تصدیق و تأیید کرده است. بنابراین تورات تا آن زمان از تحریف مصون بوده است.

۵ - یهودیان، پیش از بعثت، به نازل شدن قرآن و مبعوث شدن پیامبر(ص) آگاهى داشتند. (و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا)

۶ - یهودیان، از دیرباز در انتظار پیامبر(ص) و نزول قرآن بودند. (و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا)

۷ - پیروزى بر کافران در پرتو قرآن و بعثت پیامبر(ص)، آرمان یهودیان پیش از بعثت (و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا) از معانى «فتح» نصرت و پیروزى است. «استفتاح» به معناى طلب پیروزى است. آمدن فعل مضارع (یستفتحون) قرین «کان» و مانند آن دلالت بر استمرار در زمان گذشته دارد. ارتباط جمله «و کانوا ...» با قبل و بعد اقتضا مى کند که: این پیروزى طلبى در ارتباط با نزول قرآن و بعثت پیامبر(ص) مطرح باشد. بنابراین «و کانوا ...»; یعنى، یهودیان پیش از بعثت از زمانهایى دور در انتظار نزول قرآن و بعثت پیامبر(ص) بودند تا در سایه آن بر کافران پیروز شوند.

۸ - یهودیان مدینه، پیش از اسلام در گیر با کافران و از ناحیه آنان در سختى و فشار بودند. (و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا)

۹ - تورات، متضمن بشارت به نزول قرآن و بعثت پیامبر(ص) است.* (مصدق لما معهم و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا) عبارت «مصدق لما معهم» قرینه آن است که منشأ آگاهى یهود پیش از بعثت بر اینکه «قرآن نازل مى شود و پیامبر(ص) مبعوث مى گردد»، تورات بوده است.

۱۰ - یهودیان، آمدن پیامبر(ص) و نزول قرآن را از دیرباز و پیش از بعثت براى کافران تشریح مى کردند. (و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا) «استفتاح» (مصدر یستفتحون) مى تواند به معناى مطلع ساختن باشد، چنانچه در مفردات راغب آمده: «فتح علیه کذا; آن گاه گفته مى شود که به او امرى را اعلام کند و او را بر آن امر مطلع سازد». قابل ذکر است که در این صورت بردن «یفتحون» به باب استفعال براى تأکید است و معناى طلب ندارد.

۱۱ - یهودیان على رغم مطابق یافتن ویژگیهاى کتاب و پیامبر موعود، بر قرآن و رسول اکرم(ص)، به آن کافر شدند. (فلما جاءهم ما عرفوا کفروا به)

۱۲ - خداوند، یهودیان کافر به پیامبر(ص) و قرآن را از رحمت خویش به دور و آنان را مورد لعنت قرار داده است. (فلعنة اللّه على الکفرین)

۱۳ - کافران عنود و حق ناپذیر، مورد لعنت خداوند هستند. (فلعنة اللّه على الکفرین)

۱۴ - جواز لعنت و نفرین بر آنانى که از سر عناد و لجاجت، به پیامبر(ص) و قرآن کافر مى شوند. (فلعنة اللّه على الکفرین)

روایات و احادیث

۱۵ - از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند عز و جل (و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا) روایت شده که فرموده اند: «کانت الیهود تجد فى کتابها ان مهاجر محمّد(ص) مابین عیر و اُحد فخرجوا یطلبون الموضع ... فاتخذوا بأرض المدینة الأموال فلما کثرت أموالهم بلغ تبع فغزاهم ... فخلّف حییّن الأوس و الخزرج ... و کانت الیهود تقول لهم: أما لو قد بعث محمّد لیخرجنکم من دیارنا و اموالنا فلما بعث اللّه عز و جل محمّداً آمنت به الأنصار و کفرت به الیهود و هو قول اللّه عز و جل: و کانوا من قبل یستفتحون على الذین کفروا فلما جاءهم ما عرفوا کفروا به فلعنة اللّه على الکافرین;[۷] یهود در کتابهاى آسمانى خود خوانده بودند که محل هجرت محمّد(ص) بین کوه عیر و کوه احد است لذا براى یافتن آن محل از جایگاه خود خارج گردیدند ... پس در مدینه ساکن شدند و اموالى فراوان به دست آوردند. چون این خبر به «تُبَّع» رسید با آنان جنگ کرد ... پس دو طایفه اوس و خزرج را به جا گذاشت ... و یهود به آنان (اوس و خزرج) مى گفتند: اگر محمّد(ص) مبعوث شود، شما را از خانه هاى ما و اموالمان بیرون مى کند. پس چون خداوند پیامبر را مبعوث کرد، انصار (اوس و خزرج) ایمان آوردند و یهود به آن حضرت کافر گشتند و این سخن خداوند است که: آنان (یهودیان) قبل از بعثت محمّد(ص) وعده پیروز شدن بر کافران را مى دادند; پس وقتى کتابى که آن را (از قبل) مى شناختند نزد آنان آمد به آن کافر شدند; پس لعنت خدا بر کافران باد».

موضوعات مرتبط

  • احکام: ۱۴
  • تورات: بشارتهاى تورات ۹; تصدیق تورات ۲; تعالیم تورات ۹; تورات در صدر اسلام ۴; دلایل وحیانیت تورات ۲، ۳
  • خدا: لعن خدا ۱۲، ۱۳
  • رحمت: محرومان از رحمت ۱۲
  • قرآن: ارزش قرآن ۱; عظمت قرآن ۱; قرآن در تورات ۹; قرآن و تورات ۲، ۳; وحیانیت قرآن ۱; ویژگیهاى قرآن ۱
  • کافران: لعن بر کافران حق ناپذیر ۱۳، ۱۴
  • کفر: آثار کفر به قرآن ۱۲، ۱۴; آثار کفر به محمّد (ص) ۱۲، ۱۴;کفر به قرآن ۱۱; کفر به محمّد (ص) ۱۱، ۱۵
  • لعن: لعن جایز ۱۴; مشمولان لعن ۱۲، ۱۳
  • محمّد(ص): محمّد(ص) در تورات ۹
  • یهود: آرزوهاى یهود ۷; آگاهى یهود ۵; انتظار یهود ۶; پیروزى یهود ۷; کفر یهود ۱۱، ۱۵; لعن بر یهود کافر ۱۲; محرومیت یهود ۱۲; یهود قبل از اسلام ۷، ۸; یهود و بعثت محمّد(ص) ۱۰; یهود وقرآن ۵، ۶، ۱۱; یهود و محمّد (ص) ۶، ۱۱; یهود و نبوت محمّد(ص) ۵; یهود ونزول قرآن ۱۰
  • یهود مدینه: مشکلات یهود مدینه ۸

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۱، ص ۱۱۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۸.
  3. صاحبان مجمع البيان از خاصه و لباب النقول از عامه اسم اين مرد را بشر بن البراء بن معرور گفته اند.
  4. صاحب لباب النقول گويد حاكم در المستدرك و بيهقى در الدلائل با سندى ضعيف از ابن عباس چنين نقل نموده اند كه يهوديان خيبر با طائفه غطفان به جدال و جنگ پرداختند سپس شكست خورده و فرار نمودند و اين دعا را مي‌خواندند و مى گفتند بار خدايا از تو مي‌خواهيم به حق محمد همان پيامبرى كه وعده نموده اى، ما را بر قوم غطفان پيروز گردان بعد در جنگ ديگرى كه اتفاق افتاده بود بر آن‌ها پيروز گشتند ولى وقتى كه محمد صلى الله عليه و آله مبعوث گرديد بر او كافر شدند.
  5. ابن ابى حاتم در تفسير خود از طريق سعيد يا عكرمة او از ابن عباس اين روايت را ذكر نموده است.
  6. عياشى در تفسير خود در روايتى كه سند آن را به ابوبصير رسانيده از امام صادق|امام جعفرصادق عليه‌السلام چنين نقل كند كه يهود در كتاب خود دريافته بودند كه مكان هجرت رسول خدا صلى الله عليه و آله ما بين عير و احد خواهد بود لذا بيرون رفتند تا آن را پيدا كنند سپس به كوهى رسيدند كه به آن حداد مى ناميدند پيش خود گفتند كه حداد همان احد است به همين منظور فرمود آمدند و در اراضى تيم و فدك و خيبر متفرق شدند ولى بعد با راهنمائى يك نفر اعرابى از طايفه قيس مكان مابين احد و عير را يافتند و به طوائف خود در خيبر و فدك پيام فرستادند كه مكان منظور را يافته ايم، شما به ما ملحق شويد وقتى كه با اموال خود با ساير طوايف مستقر شدند تبع طى جنگى به آنان حمله نمود و آن‌ها را محاصره كرد و بعد امان داد يهوديان به تبع گفتند: اين سرزمين محل هجرت پيامبرى است كه بعد خواهد آمد تبع در آن جا ماند و عده غالبين زيادتر شدند تا جائى كه به اموال يهوديان دست درازى مي‌كردند. يهود مى گفتند: اگر محمد مبعوث شود ما به وسيله او شما را از ديار خود بيرون خواهيم كرد و بر شما به وسيله او پيروز خواهيم گشت ولى وقتى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مبعوث شد و انصار به او ایمان آوردند يهوديان ايمان نياورده و كافر ماندند و خداوند درباره آن‌ها چنين فرمود.
  7. کافى، ج ۸، ص ۳۰۸، ح ۴۸۱; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۰۰، ح ۲۷۹.