النمل ٨٨
ترجمه
| النمل ٨٧ | آیه ٨٨ | النمل ٨٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«جَامِدَةً»: ساکن و ثابت. آرام و بی‌حرکت. «وَ هِیَ تَمُرُّ ...»: از آنجا که حرکت کوهها به ناچار باید همراه حرکت همه زمینهای متّصل بدانها باشد، لذا حرکت کوهها اشاره به حرکت زمین است. زمین هر شبانه‌روز یک بار به دور خود می‌گردد، آن را حرکت وضعی می‌نامند، و هر سال یک بار به دور خورشید می‌گردد و آن را حرکت انتقالی می‌گویند. «صُنْعَ»: آفرینش. ساختار. مفعول مطلق فعل محذوفی بوده و تقدیر چنین است: صَنَعَ اللهُ ذلِکَ صُنْعاً. اضافه مصدر است به فاعل خود. «أَتْقَنَ»: محکم و استوار درست کرده است. منظّم و مرتّب و به تمام و به کمال آفریده است. این آیه یکی از معجزات قرآن است. چرا که تا آن زمان صحبت کردن از حرکت زمین در جهان مطرح نبوده است و اگر هم بوده باشد مشهور و مقبول عام نبوده است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ يَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَ... (۲) وَ يَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَ... (۲) وَ يَسْأَلُونَکَ عَنِ الْجِبَالِ... (۱) وَ تَسِيرُ الْجِبَالُ سَيْراً (۱) وَ سُيِّرَتِ الْجِبَالُ فَکَانَتْ... (۱)
فَيَذَرُهَا قَاعاً صَفْصَفاً (۰) لاَ تَرَى فِيهَا عِوَجاً وَ لاَ أَمْتاً (۱) يَوْمَ تَمُورُ السَّمَاءُ مَوْراً (۰)
تفسیر
- آيات ۸۲ - ۹۳، سوره نمل
- مقصود از ((قول )) و اخراج جنبنده اى از زمين كه با مردم سخن مى گويد
- مراد از ((آيات )) و خشر فوجى از هر امت در آيه : ((و يوم نحشر منكل امة فوجا ممن كذب بآياتنا...))
- مقصود از نفخ در صور در آيه : ((و يوم ينفح فى الصور ففزع من فى السموات و منفى الارض ...)) كدام نفخه است ؟
- وجه اينكه تخريب و ويرانى عالم با پيدايش قيامت را صنع متقن خود خواند (صنع اللهالذى اتقن كل شى ء)
- حمل آيه : ((و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّمرّ السحاب )) بر حركت جوهرى و برحركت انتقالى زمين
- من ماءمور به عبادت خدا و تلاوت قرآن هستم و بس ، هر كه ايمان آورد براى خود و هر كه گمراه گشت عليه خود
- رواياتى درباره مراد از ((دابة من الاءرض )) در آيه : ((و اذا وقع القول عليهم اخرجنا لهم دابة من الاءرض ))
- چند روايت راجع به مراد از ((حسنه )) در آيه : ((من جاء بالحسنة فله خير منها))
نکات آیه
۱ - جمود و ایستایى کوه ها در پندار آدمى، على رغم حرکت ابرآساى آنها (و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّ مرّ السحاب)
۲ - آرامش سطح زمین و پیکر کوه ها، با وجود حرکت هاى وضعى و انتقالى آنها، آیتى از آیات الهى (ألم یروا أنّا جعلنا الّیل ... و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّ مرّ السحاب) آیه یاد شده مانند آیه ۸۶، در مقام بیان نشانه هاى توحید است و «تمرُّ» اشاره به حرکت هاى وضعى و انتقالى زمین دارد که امروز، از نظر دانش بشر امرى پذیرفته شده و قطعى است. ذکر «جبال» نیز شاید از آن جهت باشد که کوه ها در نظر آدمیان، مظهر صلابت و ایستایى است و نیز حرکت کوه ها مستلزم حرکت زمین است.
۳ - نارسایى حس از دریافت همه واقعیت هاى نظام طبیعت (تحسبها جامدة و هى تمرّ) آیه بالا بیانگر این نکته است که حقایقى در جهان طبیعت وجود دارد که حس معمولى بشر از دریافت آن عاجز است; همانند حرکت کوه ها همراه حرکت زمین.
۴ - وحى، تبیین گر واقعیات پنهان هستى براى بشر (و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّ مرّ السحاب) قرآن در زمانى پرده از راز حرکت زمین برداشت که دانش بشر از دریافت و حتى تصدیق و تأیید آن عاجز بوده است.
۵ - تمامى آفریده هاى خداوند، داراى ساختارى متقن و خالى از ضعف و کاستى (صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء)
۶ - آرامش زمین با وجود حرکت آن در فضا، جلوه اى از صنع متقن و بهینه خداوند (و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّ مرّ السحاب صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء) در صورتى که عبارت «تمرُّ...» اشاره به حرکت وضعى و انتقالى زمین داشته باشد، از ارتباط دو بخش آیه («ترى الجبال...» با «صنع اللّه...») مطلب یاد شده به دست مى آید.
۷ - توجه به اتقان و استوارى مظاهر آفرینش، راه گشاى انسان به معرفت خداى یگانه (صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء) با توجه به این که آیه بالا در مقام نشان دادن آیات آفاقى براى رهنمون ساختن بشر به معرفت خدا است، مطلب فوق استفاده مى شود. به ویژه اگر نصب «صنع...» به فعل مقدرى چون «انظروا» و «تدبّروا» باشد.
۸ - آگاهى عمیق و همه جانبه خداوند به کردار آدمیان (إنّه خبیر بما تفعلون)
۹ - آگاهى خداوند به کردار آدمیان، هشدارى است نسبت به موضع گیرى آنان در برابر آیات الهى. (ألم یروا أنّا جعلنا الّیل ... و ترى الجبال... صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء إنّه خبیر بما تفعلون) تذکر به «إنّه خبیر...» پس از یادآورى آیات توحیدى، هشدارى است به آدمیان که مبادا از کنار این آیات بى تفاوت بگذرند و آنها را نادیده بگیرند!
۱۰ - انسان، موجودى سطحى نگر است; ولى خداوند آگاه به حقایق نهان کردار او است آن گونه که به اسرار نهفته هستى آگاهى دارد. (و ترى الجبال تحسبها جامدة ... إنّه خبیر بما تفعلون) در صورتى که «ترى الجبال...» بیانگر اسرار نهفته جهان و سطحى نگرى انسان نسبت به هستى باشد، آیه بالا نشان دهنده علم برتر خدا در قبال سطحى نگرى انسان است و تعبیر «إنّه خبیر بما تفعلون» مى رساند که خداوند آگاه به اسرار هستى، از پنهانى ترین کردار آدمیان آگاه است.
۱۱ - اتقان و استوارى صنع خدا، نشانگر برخورد دقیق و بى تسامح او در سنجش کردار آدمیان (صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء إنّه خبیر بما تفعلون) از ارتباط «صنع اللّه...» با «إنّه خبیر...» مى توان استفاده کرد که خداوند، هم چنان که در امر تکوین هیچ ضرورتى را فروگذار نکرده است، در بررسى کردار آدمیان نیز از هیچ نکته اى غافل و فروگذار نیست.
۱۲ - متلاشى شدن و به حرکت درآمدن کوه ها در فضا، بر اثر نفخ صور (و یوم ینفخ فى الصور ... و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّ مرّ السحاب) ذکر «ترى الجبال...» در ادامه «یوم ینفخ فى الصور...» مى تواند به منظور بیان رخدادهایى باشد که در پى دمیده شدن در صور، در نظام طبیعت ظاهر مى گردد. بنابراین معناى آیه بالا چنین مى شود: تو این کوه ها را مى بینى و مى پندارى که ایستا و غیرقابل حرکت اند; در حالى که آنها روزى که در صور دمیده شود، چون ابر در آسمان به حرکت در خواهند آمد.
۱۳ - از هم پاشیده شدن نظام طبیعت، در آستانه برپایى قیامت (و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّ مرّ السحاب) با توجه به این که کوه ها، مظهر صلابت و پایدارى اند، مطرح شدن حرکت آنها در فضا، مى تواند نمادى براى بیان فروپاشى نظام طبیعت و کره خاکى باشد.
۱۴ - فروپاشى نظام طبیعت در آستانه قیامت، امرى حساب شده و قانونمند و نه اتفاقى و بدون دلیل (و هى تمرّ مرّ السحاب صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء) بنابراین فرض که آیه بالا، اشاره به حوادث بعد از نفخ صور داشته باشد، از ارتباط «و ترى الجبال...» با «صنع اللّه...» مى توان مطلب یاد شده را استفاده کرد.
۱۵ - ویرانى نظام عالم در آستانه قیامت، مقدمه شکل گیرى جدید و متقن آن (و یوم ینفخ فى الصور ... و ترى الجبال ... صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء) در صورتى که آیه بالا نظر به حوادث پایانى جهان داشته باشد; در پى آمدن «صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء» مى تواند از آن جهت باشد که کسى گمان نکند که فروپاشى جهان، پایان کار است و هستى به پوچى مى انجامد; بلکه باید بداند که این ویرانى، خزانى است براى بهارى دیگر.
۱۶ - رخدادهاى جهان بر اثر نفخ صور، زمینه ساز برپایى قیامت و حسابرسى آدمیان، براساس علم دقیق خداوند به اعمال آنان (و یوم ینفخ فى الصور... و ترى الجبال... إنّه خبیر بما تفعلون) برداشت یاد شده بنابراین فرض است که «ترى الجبال...» ادامه «یوم ینفخ فى الصور...» و بیانگر حوادث جهان در پى دمیده شدن در صور باشد. بنابراین جمله پایانى آیه (إنّه خبیر بما تفعلون) مى رساند که قیامت، براى حسابرسى است و این کار متکى به علم دقیق الهى است.
موضوعات مرتبط
- آفرینش: انهدام آفرینش ۱۳، ۱۵; تحولات آفرینش ۱۵; قانونمندى انهدام آفرینش ۱۴
- آیات خدا: هشدار به مکذبان آیات خدا ۹
- انسان: سطحى نگرى انسان ۱۰; عمل انسان ها ۸، ۹، ۱۰
- بینش: بینش غلط ۱
- حواس: ضعف حواس ۳
- خدا: آثار اتقان افعال خدا ۱۱; اتقان افعال خدا ۶; دلایل خدا شناسى ۷; دقت در حسابرسى خدا ۱۱; علم خدا ۹، ۱۶; علم غیب خدا ۱۰; وسعت علم خدا ۸
- ذکر: آثار ذکر اتقان آفرینش ۷
- زمین: آرامش زمین ۶; آرامش زمین از آیات خدا ۲; گردش انتقالى زمین ۲; گردش زمین ۶; گردش وضعى زمین ۲
- شناخت: ابزار شناخت ۳، ۴
- عمل: زمینه حسابرسى عمل ۱۶
- قیامت: نشانه هاى قیامت ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶
- کوهها: حرکت کوهها ۱; سکون کوهها ۱; منشأ انهدام کوهها ۱۲; منشأ حرکت کوهها ۱۲
- موجودات: اتقان موجودات ۵
- نفخ صور: آثار نفخ صور ۱۲، ۱۶
- وحى: نقش وحى ۴
