البقرة ٢١٦
ترجمه
| البقرة ٢١٥ | آیه ٢١٦ | البقرة ٢١٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کُرْهٌ»: ناپسند. ناخوشایند. «عَسَی»: چه بسا.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
کَمَا أَخْرَجَکَ رَبُّکَ مِنْ... (۱) انْفِرُوا خِفَافاً وَ ثِقَالاً وَ... (۲)
وَ أَمَّا الْغُلاَمُ فَکَانَ... (۰) فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ کَيْ... (۲) وَعَدَکُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۱۸ - ۲۱۶ ، سوره بقره
- چرا جنگيدن و قتال بر مؤ منين كره و گران بوده ؟
- وجه تكرار كلمه عسى در آيه شريفه (و عسى ان تكرهوا)
- سؤ ال درباره جنگ در ماه حرام و پاسخ آن
- معنا و آثار حبط اعمال و بيان اينكه مراد از حبط ابطال مطلق اعمال (عبادى و معيشتى است )
- بى اساس بودن نظام در اين كه آيا اعمال شخص مرتد تا حين مرگ باقى است يا به محض ارتداد حبط مى شود
- بررسى مسئله تاءثير اعمال نيك و بد در يكديگر (احباط و تكفير)
- مسئله اصلى در مبحث احباط و تكفير، زمان و مكان استحقاق جزائى اعمال است
- اشاره به اعمال نيك و بدى كه به انحاء مختلف در يكديگر اثر مى گذارد
- نظامى كه از لحاظ پاداش و كيفر اعمال بر اعمال حاكم است مغاير نظام طبيعى اعمال است
- اختلاف بين اين دو نظام نه تنها مخالف مبانى عقلى نيست بلكه مبتنى بر احكام كليه عقلائيه است
- طريقه سخن گفتن قرآن با مردم در خصوصيات احكام جزا
- نمونه هايى از موارد جزايى كه عقل عملى اجتماعى هم به آنها حكم مى كند
- بيان عدم اختلاف و تعارض بين دو دسته آيات مربوط به جزاى اعمال
- مردم از نفى علم از مجرمين در دنيا و آخرت
- گفتارى از امام غزالى پيرامون نقل اعمال (از شخصى ديگر)
- اشكال بر كلام غزالى
- محفوظ بودن اعمال و تجسم آنها
- وجود ارتباط بين اعمال انسان و حوادث خارجى اين جهان
- نتايج اعمال نيك و بد افراد و جوامع در اين عالم
- نعمت ها و بلاهاى الهى و عناوين آنها در خصوص دو دسته مختلف : امت صالح ، امت طالح و بد
- اعتقاد به تاءثير اعمال انسان در پيدايش حوادث عمومى به معناى انكار نظام عليت در جهان طبيعت نيست
- وجود شرور در دنيا جزئى از نظام تكوينى خالق عالم است
- آنچه را خداى متعال آفريده است بيهوده و عبث خلق نكرده است
- عوامل سعادت و خير بر عوامل شقاوت و شر غلبه دارد
- به علت محدود بودن فكر و درك انسان ، غلبه خدائى براى اكثريت مردم مجهول است
- غلبه معنويات غير غلبه جسمانيات است
- مؤ من در هر حال منصور و غير مغلوب است و حق در دنيا هم در ظاهر و هم در باطن غالب است
- مناط و ملاك در حق بودن و باطل بودن قول و فعل .
- اقوال و افعال نيك (حسنات ) منطبق بر حكم عقل هستند
- (در ذيل آيات گذشته )
- رواياتى به نقل از ابن عباس در خصوص آيه (و عسى ان تكوهوا شيئا) و بيان مفاد روايت
- روايتى در شاءن نزول آيه (يسئلونك عن الشهر الحرام قتال فيه ...)
- داستانى از تاريخ صدر اسلام و شاءن نزول آيه حرمت جنگ در ماههاى حرام از زبان يك روايت
نکات آیه
۱ - وجوب جهاد بر مسلمانان، حکمى ثابت و همیشگى (کتب علیکم القتال) «کُتب» یعنى ثبت و استقرّ.
۲ - جنگ و خونریزى، امرى ناخوشایند براى انسان (کتب علیکم القتال و هو کُره لکم)
۳ - وجود امورى ناخوشایند که نهایتاً براى انسان خیر است. (عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم)
۴ - وجود امورى خوشایند، که نهایتاً براى انسان شرّ است. (و عسى ان تحبّوا شیئاً و هو شر لکم)
۵ - جنگ و جهاد، امرى خیر براى مؤمنان، على رغم ظاهر ناخوشایند آن (کتب علیکم القتال و هو کره لکم و عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم)
۶ - خوشایندى و ناخوشایندى انسان، ملاک خیر و شر نیست. (و عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم)
۷ - خوشایندى و ناخوشایندى انسان، نباید مانع انجام یا ترک احکام الهى شود. (کتب علیکم القتال و هو کره لکم و عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم و عسى ان)
۸ - خداوند، خواهان خیر و سعادت انسان است. (کتب علیکم ... و اللّه یعلم ... عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم)
۹ - مصالح و مفاسد واقعى، ملاک جعل احکام الهى (و عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم ... و عسى ... و هو شر لکم)
۱۰ - تجلى رحمت و رأفت الهى، در چگونگى بیان احکام (کتب علیکم القتال و هو کره لکم و عسى ان تکرهوا) بیان مصلحت واقعى حکم جهاد، على رغم ظاهر ناخوشایند آن، و توجیه مؤمنان به آنچه خیر واقعى آنان در آن است، حاکى از رحمت و رأفت الهى به مکلّفین، حتى در چگونگى بیان احکام است.
۱۱ - نقش بیان حکمت و فلسفه حکم، در تسهیل عمل به آن (کتب علیکم القتال ... و عسى ان تکرهوا) هدف از بیان حکمت و فلسفه قِتال، متعاقب تشریع آن، تسهیل تکلیف بر مکلّفین است.
۱۲ - آگاهى خداوند به مصالح و مفاسد احکام و خیر و شر امور (و اللّه یعلم و انتم لا تعلمون)
۱۳ - لزوم تسلیم و تعبّد در برابر احکام الهى (کتب علیکم القتال ... و اللّه یعلم و انتم لا تعلمون)
۱۴ - احکام الهى (وجوب جهاد و ...)، بر اساس علم خداوند نسبت به مصالح و مفاسد انسانهاست. (کتب علیکم القتال و هو کره لکم و عسى ... و اللّه یعلم و انتم لا تعلمون)
۱۵ - محدودیّت آگاهى انسان، نسبت به کلیّه مصالح و مفاسد احکام و خیر و شر امور (و انتم لا تعلمون)
۱۶ - ناخشنودى انسان از احکام الهى، برخاسته از جهل اوست. (کتب علیکم القتال و هو کره لکم و عسى ان تکرهوا ... و انتم لا تعلمون)
۱۷ - نقش علم، در کمال قانون (کتب علیکم ... و اللّه یعلم و انتم لا تعلمون)
۱۸ - قانونگذار، باید آگاه به مصالح و مفاسد واقعى انسان باشد. (کتب علیکم القتال ... و اللّه یعلم و انتم لا تعلمون)
۱۹ - انسان بدون هدایت الهى، در تشخیص مصالح و مفاسد خویش دچار اشتباه مى شود. (کتب علیکم القتال و هو کره لکم ... و انتم لا تعلمون)
۲۰ - توجّه انسان به جهل خود و علم خداوند، زمینه پذیرش احکام الهى (و اللّه یعلم و انتم لا تعلمون)
روایات و احادیث
۲۱ - لزوم رضایت به مقدّرات الهى، على رغم میلِ نفسانى خود (عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم) رسول اللّه (ص): ... ارض عن اللّه بما قدّروان کان خلاف هواک ... فانّه مثبت فى کتاب اللّه ... قال: «و عسى ان تکرهوا شیئاً»[۱].
موضوعات مرتبط
- احکام: ۱، ۱۴ تشریع احکام ۹، ۱۰ ; فلسفه احکام ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۸
- ارزش: ضد ارزش ۲
- ارزیابى: ملاک ارزیابى ۶
- انسان: جهل انسان ۱۹; علم انسان ۱۵ ; گرایش انسان ۲، ۶، ۷، ۲۱
- تسلیم: اهمیّت تسلیم ۱۳، ۲۱
- تعبّد: اهمیّت تعبّد ۱۳
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۱ ; عمل به تکلیف ۷
- جنگ: ارزش جنگ ۵ ; ناپسندى جنگ ۲، ۵
- جهاد: احکام جهاد ۱، ۱۴ ; ارزش جهاد ۵
- جهل: آثار جهل ۱۶
- خدا: رأفت خدا ۱۰ ; رحمت خدا ۱۰ ; علم خدا ۱۲، ۱۴، ۲۰ ; هدایت خدا ۱۹
- خیر: منشأ خیر ۸
- خیر و شر: ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۱۲، ۱۵
- دین: اعراض از دین ۱۶ ; پذیرش دین ۲۰
- سعادت: عوامل سعادت ۸
- شرور: فسلفه شرور ۳
- علم: آثار علم ۱۷ ; رابطه علم و عمل ۲۰
- قانونگذارى: شرایط قانونگذارى ۱۸ ; علم در قانونگذارى ۱۷، ۱۸
- قتل: ناپسندى قتل ۲
- قضا و قدر: ۲۱
- گمراهى: زمینه گمراهى ۱۹
- مسلمانان: مسؤولیت مسلمانان ۱
- مصالح و مفاسد: ۹، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۸، ۱۹
- واجبات: ۱، ۱۴
- هدایت: زمینه هدایت ۲۰
منابع
- ↑ تفسیر طبرى، ج ۲، ص ۲۰۱ ; الدر المنثور، ج ۱- ، ص ۵۸۷.
