غافر ٣٥
ترجمه
| غافر ٣٤ | آیه ٣٥ | غافر ٣٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الَّذِینَ»: منصوب و بدل از (مَنْ) است، و یا مرفوع و خبر مبتدای محذوف است و در اصل چنین است: هُمُ الَّذِینَ. یا مبتدا است و جمله (کَبُرَ مَقْتاً) خبر آن است. «سُلْطَانٍ»: حجّت و برهان. «کَبُرَ مَقْتاً»: فاعل (کَبُرَ) ضمیر مستتری است که به جدال مفهوم از (یُجَادِلُونَ) برمی‌گردد. و یا به (مَنْ). یعنی: کَبُرَ مَقْتُهُ. «یَطْبَعُ»: مهر می‌نهد (نگا: اعراف / روم / ). «قَلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ»: اضافه موصوف به صفت خود است.
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۵۴ سوره مؤ من
- داستان ارسال موسى عليه السلام به سوى فرعون و گفتگوى فرعون درباره كشتن او
- موسى عليه السلام از شرّ هر متكبرّ بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مى برد
- مؤ من آل فرعون ، فرعونيان را از قتل موسى عليه السلام نهى و نسبت به تصميم بر آنتوبيخ مى كند و بدانان هشدار مى دهد
- اشاره به وجه تسميه روز قيامت به يوم التناد
- مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت : يا هامان ابن لى صرحا ابلغ الاسباب ...
- بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤ منآل فرعون
- نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه دردنيا و نه درآخرت دعوتى ندارد
- اشاره به مقامات سه گانه عبوديت : توكل ، تفويض و تسليم
- نكاتى درباره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت
- محاجه ضعفاء آل فرعون با اقوياءشان درباره آتش جهنم و پاسخ آنها
- التماس دعاى دوزخيان از خزنه جهنم در خصوص تخفيف پاره اى از عذاب
- وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مى گويند: فادعوا و ما دعاءالكافرين الا فى ضلال
- رواياتى درباره ، تقيه ، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام برآتش عرضه مى شوند
نکات آیه
۱ - کسانى که بى هیچ دلیل و برهانى، به مجادله و ستیزه جویى در آیات الهى (دین) برخیزند، مبغوض خدا و مؤمنان هستند. (الذین یجدلون فى ءایت اللّه بغیر سلطن أتیهم کبر مقتًا عنداللّه و عند الذین ءامنوا) «سلطان» به معناى حجت و برهان و «مقت» به معناى بغض شدید است.
۲ - بغض و دشمنى (تبرّا) نسبت به کافران حق ستیز، از اوصاف مؤمنان راستین (الذین یجدلون فى ءایت اللّه... کبر مقتًا... عند الذین ءامنوا) تذکر خداوند به این که مؤمنان نیز نسبت به مجادله گران بغض و دشمنى دارند; در واقع در صدد مدح آنان و نیز بیان اوصاف پسندیده ایشان است.
۳ - جدال بدون دلیل و برهان در آیات الهى (دین)، موجب گمراهى و محرومیت ابدى از هدایت الهى است. (کذلک یضلّ اللّه من هو مسرف مرتاب . الذین یجدلون فى ءایت اللّه بغیر سلطن أتیهم) برداشت یاد شده، مبتنى بر این دیدگاه است که «الذین یجادلون ...» بدل براى «من» در آیه پیش باشد.
۴ - جدال در آیات الهى (تعالیم دین)، بدون دلیل و برهان و از سر جهل و بى فکرى، موجب تردید و شکاک بودن انسان در معارف الهى و زیاده روى در مخالفت با آن (کذلک یضلّ اللّه من هو مسرف مرتاب . الذین یجدلون فى ءایت اللّه بغیر سلطن أتیهم) جمله «الذین یجادلون...» در واقع بیانگر علت مسرف و مرتاب (شکاک) بودن برخى از انسان ها است; یعنى، چون برخى به جاى فکر کردن در آیات الهى، از سر جهل و یا تقلید به مجادله با آن بر مى خیزند. از این رو نسبت به تعالیم الهى همواره در شک و تردید به سر مى برند و در مخالفت با تعالیم آسمانى اسراف مى کنند.
۵ - هشدار مؤمن آل فرعون به مردم مجادله گر و حق ستیز مصر، درباره خشم انقلابى و انتقام مؤمنان طرفدار موسى(ع) (الذین یجدلون فى ءایت اللّه ... کبر مقتًا ... عندالذین ءامنوا) تذکر مؤمن آل فرعون به فرعونیان، مبنى بر این که ستیزه جویى در آیات الهى، موجب بغض و دشمنى مؤمنان مى شود; مى تواند بیانگر این نکته باشد که عمل آنان، موجب خشم انقلابى و شورش مؤمنان طرفدار موسى(ع) علیه آنان خواهدگردید.
۶ - لزوم موضع گرفتن و بى تفاوت نبودن در برابر دشمنان دیانت و ستیزه جویان حق ناپذیر (الذین یجدلون فى ءایت اللّه ... کبر مقتًا ... عند الذین ءامنوا)
۷ - دشمنان دیانت و ستیزه جویان با آیات الهى، فاقد منطق و برهان (الذین یجدلون فى ءایت اللّه بغیر سلطن أتیهم) برداشت یادشده بر این اساس است که «بغیر سلطان ...» قید توضیحى باشد; یعنى، همواره چنین است که مجادله گران با آیات الهى، بدون حجت و برهان به مجادله مى پردازند.
۸ - معارف دینى و آیات الهى، مبتنى بر دلیل و برهان (الذین یجدلون فى ءایت اللّه بغیر سلطن أتیهم)
۹ - مبانى دینى و اصول اعتقادى و نیز هرگونه بحث و گفتوگو درباره آنها، باید مبتنى بر دلیل و برهان باشد. (الذین یجدلون فى ءایت اللّه بغیر سلطن أتیهم) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که خداوند، کسانى را که بدون دلیل و برهان درباره دین مجادله مى کنند، محکوم کرده است.
۱۰ - خداوند، بر قلب هر متکبر تجاوزگرى، مهر مى زند و او را از فهم درست حقایق الهى محروم مى سازد. (کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار) به هر متجاوزى که از قانون بگذرد، «جبار» گویند. (قاموس المحیط).
۱۱ - تکبر و تجاوزگرى، موجب محرومیت از درک صحیح حقایق الهى و مانع از پذیرش آن مى شود. (کذلک یضلّ اللّه ... کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار)
۱۲ - تکبر و تجاوزگرى، موجب پافشارى بر راه باطل، تردید در حق و ستیزه جویى با آیات الهى (تعالیم دین) است. (من هو مسرف مرتاب . الذین یجدلون فى ءایت اللّه ... کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که جمله «کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار» درصدد بیان علت اسراف و تردید در حق و جدال در آیات الهى باشد (که در آیه پیش و صدر این آیه، مورد بحث قرار گرفته است).
۱۳ - پافشارى بر راه باطل، تردید در حق و جدال در آیات الهى - باوجود دلایل روشن - نشانه مهر شدن قلب و وجود روح تکبر و تجاوزگرى در آدمى (من هو مسرف مرتاب . الذین یجدلون فى ءایت اللّه ... کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار)
۱۴ - متکبران تجاوزگر، مورد بغض و دشمنى خدا و مؤمنان هستند. (کبر مقتًا عند اللّه و عند الذین ءامنوا کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار)
۱۵ - تلاش گسترده مؤمن آل فرعون در جهت انصراف فرعون از قتل موسى(ع)، مؤثر واقع شد. (و قال رجل مؤمن من ءال فرعون ... أتقتلون رجلاً ... کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار) برداشت بالا به خاطر این نکته است که فرعون، در آغاز برخورد با موسى(ع) برکشتن او مصمم گشته، این مطلب را به همه اطرافیانش اعلام کرده بود (قال فرعون ما أریکم إلاّ ما أرى); ولى پس از سخنان مؤمن آل فرعون، به جاى کشتن وى دستور داد برجى بسازند تا او نسبت به درستى ادعاى آن حضرت به تحقیق بپردازد.
موضوعات مرتبط
- آل فرعون: آثار تلاش مؤمن آل فرعون ۱۵; انذارهاى مؤمن آل فرعون ۵; قصه مؤمن آل فرعون ۵، ۱۵
- آیات خدا: آثار مجادله در آیات خدا ۳، ۴، ۱۳; برهان در آیات خدا ۸; بى منطقى مکذبان آیات خدا ۷; مبغوضیت مجادله گران در آیات خدا ۱
- انذار: انذار از غضب پیروان موسى(ع) ۵
- باطل: عوامل اصرار بر باطل ۱۲
- تجاوز: آثار تجاوز ۱۱، ۱۲; نشانه هاى تجاوز ۱۳
- تکبر: آثار تکبر ۱۱، ۱۲; نشانه هاى تکبر ۱۳
- حق: بى منطقى حق ناپذیران ۷; عوامل اصرار بر حق ناپذیرى ۱۲; موانع حق پذیرى ۱۱; موضعگیرى علیه حق ناپذیران ۶
- حقایق: عوامل محرومیت از درک حقایق ۱۱; محرومان از درک حقایق ۱۰
- خدا: افعال خدا ۱۰
- دین: آثار مجادله در دین ۳، ۴; اهمیت برهان در دین ۹; برهان در دین ۸; بى منطقى دشمنان دین ۷; عوامل شک در دین ۴; مبغوضیت مجادله گران در دین ۱; موضعگیرى علیه دشمنان دین ۶
- دین ستیزى: افراط در دین ستیزى ۴; عوامل دین ستیزى ۱۲
- عقیده: اهمیت برهان در عقیده ۹
- فرعون: قصه فرعون ۱۵
- فرعونیان: انذار فرعونیان ۵
- قلب: نشانه هاى ختم قلب ۱۳
- گمراهى: عوامل گمراهى ۳
- مؤمنان: دشمن ستیزى مؤمنان ۲; صفات مؤمنان ۲; مبغوضان مؤمنان ۱۴
- مبغوضان خدا: ۱، ۱۴
- متجاوزان: ختم قلب متجاوزان ۱۰; مبغوضیت متجاوزان ۱۴
- متکبران: ختم قلب متکبران ۱۰; مبغوضیت متکبران ۱۴
- مجادله: مجادله بى برهان ۱، ۳، ۴، ۱۳
- مصریان باستان: انذار مصریان باستان ۵
- موسى(ع): ممانعت از قتل موسى(ع) ۱۵
