الأنعام ١٥٣
ترجمه
| الأنعام ١٥٢ | آیه ١٥٣ | الأنعام ١٥٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مُسْتَقِیماً»: حال است. «إِتَّبِعُوهُ»: در آن گام بردارید. بدان عمل کنید.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ عَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَ... (۱)
اللَّهُ وَلِيُ الَّذِينَ آمَنُوا... (۰) السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ... (۰) اللَّهُ وَلِيُ الَّذِينَ آمَنُوا... (۰) قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ... (۱) شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّينِ مَا... (۳) ثُمَ آتَيْنَا مُوسَى الْکِتَابَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۵۷ - ۱۵۱، سوره انعام
- بيان آيات مربوط به تحريم محرماتى كه به شريعت معينى از شرايع اختصاص ندارد.
- عقوق والدين ، بعد از شرك به خدا، در شمار بزرگترين گناهان است .
- نهى از كشتن فرزندان از ترس فقر و گرسنگى .
- نهى از نزديك شدن به فواحش و قتل بنا حق نفس محترمه .
- دستور و سفارش در مورد مال يتيم ، وفا و عدالت در ميزان وكيل و پرهيز از سخن ناحق حتى به خاطر نزديكان .
- مراد از عهد خدا كه به وفا به آن امر شده ، دستورات الهى است .
- وجه اختلاف تعابير در آخر سه آيه شريفه : (( لعلكم تعقلون )) ، (( لعلكم تذكرون )) ، (( لعلكم تتقون )) .
- تقواى دينى با تفرقه و اختلاف نمى سازد، ولى راههاى غير راه خدا مختلف و متعددند وپيروانشان متشتت مى باشند.
- توجيه ناصحيح صاحب تفسير روح المعانى در مورد اختلاف تعابير در آخر سه آيه شريفه .
- وجوهى كه درباره ارتباط آيه شريفه : (( ثم آتينا موسى الكتاب .... )) با آيات ديگرذكر شده است .
- اقوالى كه در معناى جمله : (( تماما على الذى احسن )) گفته شده است .
- (چند روايت در ذيل آيه : (( قل تعالوا اتل ... و درباره صراط مستقيم )) .
نکات آیه
۱- پرهیز از شرک، فرزندکشى، کردارهاى شنیع، کشتن بیگناهان، تجاوز به دارایى یتیمان، راهى است راست براى حرکت به سوى خدا. (ألا تشرکوا به شیئاً ... و أن هذا صرطى مستقیماً) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از ضمیر متکلم در «صراطى» خداوند باشد. صراط خداوند یعنى راهى که به سوى اوست.
۲- نیکى به پدر و مادر، عدالت در داد و ستد، پایبند بودن به پیمانهاى الهى و به عدل سخن گفتن، راهى است راست براى حرکت به سوى خدا. (و بالولدین إحسناً ... و أن هذا صرطى مستقیماً)
۳- احکام و قوانین الهى، صراط مستقیم است. (و أن هذا صرطى مستقیماً)
۴- احکام نه گانه (پرهیز از شرک و ...) داراى ارتباطى تنگاتنگ و به منزله حکمى واحد (و أن هذا صرطى مستقیماً) «هذا» اشاره به دستورهایى است که در دو آیه پیشین مطرح شده است. به کارگیرى اسم اشاره مفرد براى دستورهاى نه گانه حکایت از وجود ارتباطى شدید میان آنها دارد ; به گونه اى که گویا امرى واحد هستند.
۵- عمل به قوانین و احکام الهى، راه رسول خداست. (و أن هذا صرطى مستقیماً) برداشت فوق بر اساس این احتمال است که مراد از ضمیر متکلم در «صراطى» پیامبر (ص) باشد. بر این مبنا «صراطى» یعنى راهى که من مى پیمایم.
۶- پیامبر (ص) خود معتقد به محتواى پیام خویش و همواره پایبند به آن بود. (و أن هذا صرطى مستقیماً)
۷- وجوب پیروى از قوانین دین و حرکت در صراط مستقیم الهى (و أن هذا صرطى مستقیماً فاتبعوه)
۸- الهى بودن محرمات و قوانین نه گانه (پرهیز از شرک و ... ) و خالى بودن آنها از کجى و انحراف، ایجاب کننده پیروى از آن فرمانها و سلوک بر اساس آن (و أن هذا صرطى مستقیماً فاتبعوه) حرف «فاء» در «فاتبعوه» سببیه است ; یعنى بیانگر این است که حقایق مطرح شده در «أن هذا ... » (الهى بودن و ... )، علت لزوم پیروى است. گفتنى است که تقدیر «لام» علت بر «أن ه-ذا ... »، همان گونه که نظر برخى از مفسران است، این معنا را تأیید مى کند.
۹- ضرورت پرهیز از احکام و قوانین غیر الهى (و لا تتبعوا السبل) مراد از «سبل»، به دلیل اینکه در مقابل «صراطى مستقیماً» که همان قوانین الهى است قرار گرفته، مقررات و احکام غیر الهى است.
۱۰- پیروى از قوانین غیر الهى موجب دور ماندن از راه خدا و نرسیدن به مقام قرب او مى شود. (و أن هذا صرطى مستقیماً فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله)
۱۱- پیروى از قوانین غیر الهى موجب تشتت و تفرقه جوامع و مانع وحدت آنان است. (و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم) ضمیر در «فتفرق» به «السبل» برمى گردد و «باء» در «بکم» براى تعدیه است. بنابراین «فتفرق بکم» یعنى آن راهها شما را گروه گروه ساخته و متفرق مى سازد.
۱۲- تفرقه جوامع موجب دور شدن و فاصله گرفتن آنان از راه خداست. (و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله) «عن» براى مجاوزه است و مقتضاى آن در جمله هاى مانند «فتفرق بکم عن سبیله»، این است که مفعول «کم» به سبب فعل «تفرق» از مجرور «سبیله» فاصله گرفته و دور شده است.
۱۳- عمل به احکام دین از فلسفه هاى ترغیب خدا به اتحاد جوامع بشرى (فتفرق بکم عن سبیله)
۱۴- سلوک در صراط مستقیم (عمل به قوانین دین) و پرهیز از حرکت در راههاى غیر الهى، توصیه خدا به انسانهاست. (ذلکم وصیکم به)
۱۵- نیل به تقوا در گرو عمل به احکام دین و پرهیز از قوانین غیر الهى است. (ذلکم وصیکم به لعلکم تتقون)
روایات و احادیث
۱۶- حمران: سمعت أبا جعفر (ع) یقول: فى قول الله تعالى: «و أن هذا صراطى مستقیما فاتبعوه و لا تتبعوا السبل» قال: على (بن ابى طالب) و الائمة من ولد فاطمة، هم صراط الله فمن أباهم سلک السبل.[۱] امام باقر (ع) درباره صراط در آیه فوق «و أن هذا ص-راطى ... » فرمود: مراد، على بن ابى طالب (ع) و امامان از نسل فاطمه (س) هستند، هر کس از آنان دورى کند به راههاى غیر الهى رفته است.
۱۷- عن رسول الله (ص): ... معاشر الناس أنا صراط الله المستقیم الذى أمرکم باتباعه ثم على من بعدى ثم ولدى من صلبه ائمة یهدون إلى الحق ... .[۲] از رسول خدا (ص) روایت شده است: ... اى مردم! من راه مستقیم خداوند هستم که (خداوند)، به پیروى از آن دستور داده و بعد از من، على و فرزندان من از نسل وى امامانى هستند که مردم را به سوى حق دعوت و هدایت مى کنند ... .
موضوعات مرتبط
- ائمه (ع): آثار ترک پیروى از ائمه (ع) ۱۶ ; مقامات ائمه (ع) ۱۶، ۱۷
- اتحاد: اهمیت اتحاد ۱۳ ; موانع اتحاد ۱۱
- احکام:۷ ویژگى احکام ۷ ۳
- اختلاف: آثار اختلاف ۱۲ ; عوامل اختلاف ۱۱
- اطاعت: از اوامر خدا ۸ ; ترک اطاعت از غیر خدا ۹
- امام على (ع): مقامات امام على (ع) ۱۶، ۱۷
- تقرب: عوامل تقرب ۱ ; موانع تقرب ۱۰
- تقوا: زمینه تقوا ۱۵
- تکلیف: آثار عمل به تکلیف ۱۵ ; عمل به تکلیف ۵، ۱۳، ۱۴
- خدا: توصیه‌هاى خدا ۱۴
- دین: تبعیت از دین ۷ ; نظام تعالیم دین ۴
- سبیل‌الله: عوامل دورى از سبیل‌الله ۱۰، ۱۲
- سخن: عدالت در سخن ۲
- شرک: اجتناب از شرک ۱، ۴، ۸
- صراط مستقیم: سلوک در صراط مستقیم ۷، ۱۴ ; مراد از صراط مستقیم ۱۶ ; موارد صراط مستقیم ۱، ۲، ۳، ۱۷
- عهد: با خدا ۲ ; وفاى به عهد ۲
- فحشا: اجتناب از فحشا ۱
- فرزندکشى: اجتناب از فرزندکشى ۱
- قتل: اجتناب از قتل ۱
- محرمات: منشأ محرمات ۸
- محمّد (ص): انقیاد محمّد (ص) ۶ ; ایمان محمّد (ص) ۶ ; راه محمّد (ص) ۵ ; مقامات محمّد (ص) ۱۷
- معامله: عدالت در معامله ۲
- مقررات: اجتناب از مقررات غیر دینى ۱۵ ; پیروى از مقررات غیر دینى ۹، ۱۰، ۱۱
- واجبات:۷
- والدین: احسان به والدین ۲
- یتیم: حفظ مال یتیم ۱
