الذاريات ٢٢
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ فِي السَّمَاءِ رِزْقُکُمْ وَ مَا تُوعَدُونَ |
ترجمه
| الذاريات ٢١ | آیه ٢٢ | الذاريات ٢٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«رِزْقُکُمْ»: (نگا: هود / . «مَا تُوعَدُونَ»: آنچه به آن وعده داده می‌شوید و آنچه از آن بیم داده می‌شوید. اشاره به هرگونه خیر و برکت یا بلا و عذابی است که خدا به انسانها مژده داده، و یا انسانها را از آن ترسانده است، از جمله بهشت (نگا: نجم / ).
تفسیر
- آيات ۲۰ - ۵۱ سوره ذاريات
- اقسام آيات و نشانه هایی كه در نفوس خودِ انسان ها هست
- مراد از «رزق»، در آیه: «وَ فِى السّمَاء رِزقُكُم وَ مَا تُوعَدُون»
- گفتارى درباره كافى بودن رزق، براى روزى خواران
- داستان وارد شدن ملائكه عذاب قوم لوط، بر ابراهيم«ع»
- آيتى كه خداوند با عذاب و هلاکت قوم لوط، بر جاى گذاشت
- اشاره به هلاكت قوم عاد، ثمود و قوم نوح «ع»
- معناى آيه: «وَ السّمَاء بَنَينَاهَا بِأيدٍ وَ إنّا لَمُوسِعُون»
- بحث روايتى
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ «20» وَ فِي أَنْفُسِكُمْ أَ فَلا تُبْصِرُونَ «21» وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ «22»
و در زمين براى اهل يقين، نشانه‌هايى است. و در (آفرينش) خودتان (نيز نشانه‌هايى از قدرت، عظمت و حكمت الهى است.) پس چرا (به چشم بصيرت) نمى‌نگريد؟ و (تقدير و تدبير) رزق شما و آنچه وعده داده مى‌شويد، در آسمان و عالم بالاست.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ «22»
بعد از آن شمه‌اى از احوال علوى فرمايد:
وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ: و در آسمان است روزى شما، يعنى نازل فرمايد خدا باران را، پس بيرون آورد به سبب آن از زمين انواع آنچه انتفاع مى‌بريد از اقوات و اغذيه و البسه و غيره، وَ ما تُوعَدُونَ: و آنچه وعده داده مى‌شويد به آن از ثواب و عقاب، يا از بهشت و جهنم. نزد بعضى مراد آنست كه جميع ارزاق شما و آنچه وعده داده شده‌ايد مقدر و مكتوب است بر لوح محفوظ كه در آسمان چهارم است، پس بنده بايد غم روزى نخورد، زيرا فياض على الاطلاق كه منزه و
«1» طاريه مونث طارى: آفت، داهيه، بلا.
جلد 12 - صفحه 263
مبرى از بخل است كفالت روزى را فرموده و احاديث بسيار وارد شده از جمله:
1- قرب الاسناد از حضرت باقر عليه السّلام از پدر بزرگوارش از حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله فرمود: ان الرزق لينزل من السماء الى الارض على عدد قطر المطر الى كل نفس بما قدر لها و لكن للّه فضول فاسئلوا اللّه من فضله «1»: بدرستى كه روزى نازل مى‌شود از آسمان بسوى زمين به عدد قطرات باران به هر فرد نفسى آنچه مقدر شده براى آن، و لكن براى خدا زيادتى باشد، پس سؤال كنيد از فضل او.
2- در وصاياى لقمان حكيم به فرزند خود: و الزم القناعة و الرضا بما قسم اللّه و ان السارق حبسه اللّه من رزقه و كان عليه ائمه و لو صبر لنال ذلك و جاءه من وجهه «2»:
يعنى و ملازم باش قناعت را و رضا به آنچه قسمت فرموده خداى تعالى، و بدرستى كه دزد وقتى دزدى كند حبس فرمايد [خدا] روزى او را و باشد بر او گناه او، و اگر صبر مى‌نمود هر آينه نائل مى‌شد آن را و مى‌آمد از وجهش كه روزى حلال باشد.
3- جواهر السنيه- از فرمايشات خداى تعالى به حضرت موسى عليه السّلام: ما دمت لا ترى كنوزى قد نفدت فلا تغتم بسبب رزقك «3»: مادامى كه علم پيدا نكردى گنج خزائن من تمام شده، پس غمناك مباش به سبب روزى خود.
4- قال الصادق عليه السّلام: من اهتم لرزقه كتب عليه خطيئة «4». فرمود حضرت صادق عليه السّلام: هر كه اهتمام نمايد براى روزى خود، نوشته شود براى او گناهى.
پس به جهت تأكيد قول مذكور فرمايد:
«1» قرب الاسناد (مكتبة نينوى الحديثه تهران). ص 55 و بهمين مضموم ص 19.
«2» بحار الانوار ج 13 ص 421 ذيل روايت 15.
«3» جواهر السنية (شيخ حر عاملى) (مكتبة المفيد قم) باب 7 ص 53.
«4» وسائل الشيعه، ج 12 ص 35 باب 16 روايت 1.
جلد 12 - صفحه 264
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ «15» آخِذِينَ ما آتاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُحْسِنِينَ «16» كانُوا قَلِيلاً مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ «17» وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ «18» وَ فِي أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ «19»
وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ «20» وَ فِي أَنْفُسِكُمْ أَ فَلا تُبْصِرُونَ «21» وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ «22» فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ «23»
ترجمه
همانا پرهيزكاران در بوستانها و كنار چشمه‌هاى روانند
با آنكه گيرنده و قبول كنندگانند آنچه را كه داد بايشان پروردگارشان همانا ايشان بودند پيش از اين نيكوكاران بودند
آنانكه كمى از شب خواب ميكردند
و در سحرها طلب آمرزش مينمودند
و در مالهاى ايشان بهره‌اى بود براى درخواست‌كننده و بى‌روزى مانده
و در زمين نشانه‌ها است براى يقين دارندگان
و در خود شما آيا پس نظر نميكنيد
و در آسمان است روزى شما و آنچه وعده داده ميشويد
پس سوگند به پروردگار آسمان و زمين همانا آن حق و درست است مثل آنكه سخن ميگوئيد.
تفسير
خداوند سبحان بعد از ذكر شمّه‌اى از احوال كفّار بيان فرموده حال اهل ايمان و تقوى را كه در آخرت ميان باغها و كنار نهرهاى جارى ميباشند و راضى و دل خوشند بنعم بى‌پايانى كه خداوند بايشان انعام فرموده چون در دنيا نيكوكار بودند كمى از شب را مى‌خوابيدند و سحرها بنماز و دعا و استغفار از خدا مشغول مى‌شدند چنانچه در تهذيب و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد هفتاد مرتبه استغفار نمودن در نماز وتر است آخر شب و محتمل است مراد از خوابيدن كمى از شب خوابيدن كمى از شبها باشد چنانچه در كافى از آنحضرت نقل نموده كه مراد آنستكه كمتر شبى نماز شب از آنها فوت ميشد كه برنخيزند براى آن و
جلد 5 صفحه 64
بخوابند و در تهذيب از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه آنها ميخوابيدند ولى هر وقت يكى از آنها از اين پهلو بآن پهلو ميشد ميگفت الحمد للّه و لا اله الّا اللّه و اللّه اكبر و ممكن است تمام اينمعانى مراد باشد بحسب اشخاص و احوال و اوقات و در اموال ايشان علاوه بر حقوق واجبه الهيّه حقّى مفروض و مقرّر از خودشان بود براى كسيكه طلب كند و كسيكه طلب نكند با آنكه فقير و مستحق باشد و در كافى از صادقين عليهما السلام محروم بمحارف تفسير شده كه باز مانده از كسب و روزى را گويند و در زمين دلائلى بر علم و قدرت و وحدت و رحمت و حكمت الهى موجود است كه از شماره بيرون و از ستاره افزون مى‌باشد لذا گفته‌اند در هر چيزى براى خدا نشانه‌اى است كه دلالت بر يگانگى او دارد و هر چه در عالم موجود است نمونه‌اى از آن در وجود انسان يافت ميشود كه هر يك منفردا و تمامى مجتمعا دلالت تام بر وجود صانع خبير بصير عليم حكيم رحيم كريم قديم دارد لذا انسانرا عالم صغير خوانده‌اند كه در آن عالم كبير مندرج شده است و شرح اين جمله در كتب حكمت مفصّلا ذكر شده و اينجا محتاج به بيان نيست هر كس بهر عضوى از اعضاء ظاهرى و باطنى و بسر تا پاى خود جمعا نظر كند ميفهمد كه چه خالقى دارد ولى قدرى فكر و دقت ميخواهد تا يقين حاصل شود و چون آيات انفسى دلالتش واضحتر است از آفاقى آنجا للموقنين فرموده يعنى براى كسانيكه اهل تحصيل يقين ميباشند و اينجا افلا تبصرون يعنى مگر چشم نداريد كه به بينيد اگر چه مقصود اعمال ديده بصيرت و نظر عبرت است ولى تعبير فرق ميكند و در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد آنستكه خدا تو را شنوا و بينا خلق فرموده خشم ميكنى و خشنود ميشوى و گرسنه و سير ميگردى و اينها همه از آيات الهى ميباشند و قمّى ره نيز مانند آنرا نقل نموده است و در خصال از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مردى از امير المؤمنين عليه السّلام سؤال نمود كه بچه چيز شناختى پروردگار خود را فرمود بفسخ عزيمتها و نقض همتها چون همّت نمودم پس مانع شد از همّ من و عزم كردم پس حكم كرد بر خلاف عزم من دانستم كه مدبّر امور غير از من است و در توحيد مانند اين سؤال و جواب را نيز از آنحضرت
جلد 5 صفحه 65
نقل نموده است و گفته‌اند مايه ارتزاق بنى آدم باران است كه از آسمان ميبارد و بسبب آن ارزاق عباد تأمين ميشود و عذاب الهى بر اهلش از آسمان نازل ميگردد و بهشت فوق آسمان هفتم است و اين مراد از و في السماء رزقكم و ما توعدون است و از امام مجتبى عليه السّلام نقل شده كه پرسيدند از ارزاق خلق فرمود در آسمان چهارم است و بقدر قسمت هر كس نازل ميشود و قمّى ره نقل فرموده كه باران از آسمان نازل ميگردد پس بيرون ميآيد از زمين بسبب آن قوتهاى اهل عالم و مراد از ما توعدون اخبارى است كه راجع برجعت و قيامت و غيرها از آسمان ميرسد و بعضى گفته‌اند مقصود آنستكه روزى بندگان و هر چه بهر كس برسد از خير و شرّ در آسمان بتقدير الهى مقدّر شده خواه بر حسب وعده باشد خواه نباشد و با قطع نظر از اقوال و اخبار بنظر حقير محتمل است مراد از سماء عالم بالا باشد چون مشتق از سموّ است و بر جهت علو اطلاق ميشود و نزول هر فيض و هر نعمت و هر بلا و محنتى از عالم بالا در اينعالم مسلّم است و مواعيد الهيّه هم به اين منوال است و در خاتمه خداوند قسم ياد فرموده بعزت و جلال خود كه آنچه ذكر شد از عذاب كفّار و نعيم ابرار و وجود آيات و تقدير ارزاق حقّ است مانند آنكه ناطق بودن انسان حق است و جاى شبهه و ترديد نيست يعنى باين وضوح و ظهور است پس بايد باين درجه يقينى و مورد اطمينان باشد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ فِي السَّماءِ رِزقُكُم وَ ما تُوعَدُونَ «22»
و در سماء روزي شما است و آنچه بشما وعده داده شده، نوع مفسرين تفسير كردند بنزول عيث و مطر که باعث نبات ارض ميشود، و مأكولات از زمين روئيده ميشود و رزق انسان ميگردد، لكن اينکه بنظر تمام نيست: زيرا اولا باران سبب انبات ميشود و مأكولات از زمين خارج ميشود: و ثانيا: رزق منحصر بمأكولات نيست آنچه خداوند عنايت كند رزق است، ايمان، علم، توفيق و غير اينها مي‌گويي: (اللهم ارزقني ايمانا كاملا و علما نافعا و يقينا ثابتا و عقلا كاملا) و غير اينها، و ثالثا: مناسب با كلمه وَ ما تُوعَدُونَ نيست و آنچه بنظر ميرسد اينكه خداوند آنچه براي بنده تقدير فرموده چه از مأكول و مشروب و غني و فقر و صحت و سلامت و مرض و نعمت و بلاء و غير اينها در دفتر الهي ثبت است، و مشهود ملائكه و انبياء و ائمه ميشود و بالاخص همين مأكولات که از امير المؤمنين است که ميفرمايد:
(طلب العلم اوجب عليكم من طلب المال لان المال قد قسمه عادل بينكم و سيفي لكم و العلم مخزون عند اهله)
تعبير تفسير و از حضرت رسالت است که بعمار فرمود آخرين روزي تو يك ظرف شير است، و در حديث است
(لا يموت نفس حتي تستكمل رزقه)
و غير اينها و مراد از.
وَ فِي السَّماءِ رِزقُكُم عالم بالا است که قبل از خلقت انسان خداوند معين فرموده و بسا بواسطه بعض امور توسعه و تضييق ميشود که آن در لوح محو
جلد 16 - صفحه 273
و اثبات است و آنچه قابل تغيير نيست در لوح محفوظ است.
وَ ما تُوعَدُونَ در خبر دارد وعده ظهور حضرت بقية اللّه و رجعت ائمه و استشهاد فرموده بآيه شريفه.
وَعَدَ اللّه‌ُ الَّذِين‌َ آمَنُوا مِنكُم وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ لَيَستَخلِفَنَّهُم فِي الأَرض‌ِ كَمَا استَخلَف‌َ الَّذِين‌َ مِن قَبلِهِم وَ لَيُمَكِّنَن‌َّ لَهُم دِينَهُم‌ُ الَّذِي ارتَضي لَهُم وَ لَيُبَدِّلَنَّهُم مِن بَعدِ خَوفِهِم أَمناً يَعبُدُونَنِي لا يُشرِكُون‌َ بِي شَيئاً نور آيه 54 اقول: اينکه يكي از مصاديق است و ما توعدون عام است از جنت و نار و ثواب و عقاب و بعث و نشور و حساب و كتاب و غير اينها تماما معين شده و محقق است و تخلف ندارد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 22)- در این آیه به سومین بخش از نشانه‌های عظمت پروردگار و قدرت او بر معاد اشاره کرده، می‌فرماید: «و روزی شما در آسمان است، و آنچه به شما وعده داده می‌شود» (وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ).
مفهوم «رزق» هم باران را شامل می‌شود، هم نور آفتاب را که از آسمان به سوی ما می‌آید و نقش آن در حیات و زندگی فوق العاده حساس است، و همچنین هوا را که مایه حیات همه موجودات زنده است.
چیزی که مانع بصیرت آدمی می‌شود، همان حرص برای روزی است خداوند در این آیه به انسان اطمینان می‌دهد که روزی او تضمین شده است، تا بتواند با خیال راحت به شگفتیهای جهان هستی بنگرد.
به هر حال سه آیه فوق ترتیب لطیفی دارد: آیه نخست از عوامل وجود انسان در کره زمین سخن می‌گوید، و آیه دوم از خود وجود انسان، و آیه سوم از عوامل دوام و بقاء او.
نکات آیه
۱ - آسمان ذخیره دار روزى خلق در زمین (و فى السّماء رزقکم)
۲ - وجود روزى زمینیان در بلنداى آسمان، از آیات الهى و مایه بینش (ءایت للموقنین ... أفلاتبصرون . و فى السّماء رزقکم)
۳ - نقش اساسى باران، آفتاب و هوا، در فراهم آمدن روزى آدمیان * (و فى السّماء رزقکم) از آن جایى که باران، آفتاب و هوا از طرف بالا مشرف بر زمین اند و نقش اساسى در پیدایش غذاى آدمیان دارند، تعبیر «و فى السماء رزقکم» آمده است.
۴ - تقدیر روزى آدمیان در آسمان و عالم بالا * (و فى السّماء رزقکم) برداشت یاد شده بدان احتمال است که تعبیر «فى السّماء رزقکم» به قرینه برخى آیات دیگر - که تقدیر امور زمین از سوى آسمان دانسته شده - به معناى تقدیر روزى مردم در آسمان باشد.
۵ - بهشت موعود الهى، در آسمان قرار دارد.* (و فى السّماء ... و ما توعدون) با توجه به این که عمده ترین وعده خداوند به آدمیان بهشت است، بسیارى از مفسران «ما توعدون» را به معناى بهشت گرفته اند.
۶ - تحقق وعده هاى الهى به نزول رحمت یا عذاب، از سمت آسمان (فى السّماء رزقکم و ماتوعدون) برداشت یاد شده بنابراین است که مراد از «ما توعدون»، همه وعد و وعیدهاى الهى باشد و نه خصوص بهشت.
۷ - تدبیر، تقدیر و قدرت الهى در تأمین روزى زمینیان از آسمان، نشانه قدرت او بر تحقق وعده هاى خویش * (و فى السّماء رزقکم و ما توعدون) با توجه به این که در آیات پیشین سخن از تحقق رستاخیز و وجود دوزخ و بهشت بود; ممکن است این آیه درصدد رفع شبهه انسان در قدرت خدا باشد. ازاین رو عبارت «و فى السّماء رزقکم» به عنوان نمودى از قدرت خداوند یاد شده است.
روایات و احادیث
۸ - «عن على رضى اللّه عنه عن النبى(ص) فى قوله «و فى السّماء رزقکم و ما توعدون» قال: المطر;[۱] امام على(ع) از رسول اکرم(ص) درباره سخن خداوند «و فى السّماء رزقکم...» روایت نموده که مراد باران است».
موضوعات مرتبط
- آسمان: نقش آسمان ۱، ۲، ۳، ۴، ۶، ۷، ۸
- آیات خدا: آیات آفاقى ۲
- باران: منابع باران ۸; نقش باران ۳
- بصیرت: زمینه بصیرت ۲
- بهشت: بهشت در آسمان ۵; مکان بهشت ۵
- خدا: تحقق وعده هاى خدا ۶، ۷; تدبیر خدا ۷; نشانه هاى قدرت خدا ۷
- خورشید: نقش خورشید ۳
- رحمت: نزول رحمت ۶
- روزى: اسباب روزى ۳; مکان تقدیر روزى ۴; منابع روزى ۱، ۲، ۷
- عذاب: نزول عذاب ۶
- موجودات: تأمین روزى موجودات ۷
منابع
- ↑ الدرّالمنثور، ج ۷، ص ۶۱۹.
