الفتح ٦
ترجمه
| الفتح ٥ | آیه ٦ | الفتح ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُعَذِّبَ»: عطف بر (لِیُدْخِلَ) است. «الظّآنِّینَ»: گمان‌برندگان (نگا: آیه ). «ظَنَّ السَّوْءِ»: گمان بد. اضافه موصوف به صفت خود است. «دَآئِرَةُ»: در اصل به معنی چنبر و چنبره است که بعد به بلای فراگیر گفته شده است. اسم فاعل یا مصدر است. «دَآئِرَةُ السَّوْءِ». بلای فراگیر و همه‌جانبه. اضافه موصوف به صفت خود است. «مَصِیراً»: سرمنزل. مکان پایانی. جایگاه نهائی (نگا: نساء / و . «عَلَیْهِمْ دَآئِرَةُ السَّوْءِ ... وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ»: این عبارت می‌تواند دعائی هم باشد. یعنی: بلای فراگیر و همه‌جانبه بهره ایشان باد، و خدا بر آنان خشمناک شود و نفرینشان کند، و دوزخ را برایشان آماده سازد.
تفسیر
- آيات ۱ - ۷، سوره فتح
- اشاره به مضامين سوره مباركه فتح و انطباق آن با ماجراى صلح حديبيه
- توضيح و توجيه اينكه مقصود از فتح مبين در آيه : ((انا فتحنا لك فتحا مبينا)) صلح حديبيه است
- صلح حديبيه مؤ ثرترين عامل براى فتح مكه در قرن هشتم هجرى بود
- توجيه بعضى از مفسرين براى فرار از عدم ارتباط فتح مذكور با آمرزش گناهان
- شرح مقصود از غفران ذنب متقدم و متاءخر پيامبر (ص ) در آيه : ((يغفر لك اللّه تقدم منذنبك و ما تاءخر...)) و ارتباط آن با فتح مبين
- وجود متعددى كه در بيان معنى و مفاد آيه فوق گفته شده است
- اشكال سوم : آمرزش گناهان بطور مطلق لازمه اش جايز بودن ارتكاب گناهان غيرقابل آمرزش همچون شرك به خدا است
- نظريه سيد مرتضى در توجيه غفران نبوت پيامبران
- مراد و مقصود از ((نصر عزيز)) در آيه ((ينصرك الله نصرا عزيزا))
- مراد از ((سيكينت )) و انزال آن بر قلوب مؤ منين
- سخن بعضى كه گفته اند مراد از ((انزل )) اسكان و قرار دادن است و رد سخن آنان
- (بيان اينكه ايمان علم و عمل - با هم - است و شدت و ضعف ايمان ناشى از شدت و ضعف علمو عمل است )
- سخن كسانى كه گفته اند: ايمان شدت و ضعف نمى پذيرد وعمل ربطى به ايمان ندارد و بيان ضعف و بى پايگى اين سخن
- بيان ضعف و بى پايگى اين سخن
- سخن بعضى از مفسرين درباره زيادت ايمان در آيه ((ليزدادوا ايمانا مع ايمانهم ))
- معناى اينكه فرمود: جنود آسمانها و زمين از آن خدا است
- روايتى پيرامون ماجراى صلح حديبيه و نزول آيات : ((انا فتحنا لك فتحا مبينا...))
- روايتى از ابن عباس در شر واقعه صلح حديبيه
- روايتى ديگر درباره جريان صلح حديبيه
- مضمون عهدنامه صلح حديبيه
- كاتب رسول خدا در معاهده صلح حديبيه على بن ابى طالب عليه السلام بود
- روايتى به نقل از تفسير ((الدرا المنثور)) در بيان شاءننزول سوره فتح
- دو روايت در بيان معناى آيه : ((ليغفر لك اللّه ما تقدم من ذنبك و ما تاءخر...))
- روايتى در باره مراد از ((سيكينت )) و روايتى درباره اينكه ايمانعمل است و شدت و ضعف و زيادت و نقصان دارد
نکات آیه
۱ - عذاب و کیفر الهى، متوجّه مردان و زنان منافق و مشرک (و یعذّب المنفقین و المنفقت و المشرکین و المشرکت)
۲ - عنایت و حمایت الهى از مؤمنان، مایه درد و رنج منافقان و مشرکان* (أنزل السکینة ... و یعذّب المنفقین و المنفقت و المشرکین و المشرکت ) بنابراین که «یعذّب» - همچون «لیدخل...» - تعلیلى براى انزال سکینه و ازدیاد ایمان باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.
۳ - نفاق و شرک و بدگمانى به خداوند، مایه ابتلا به عذاب الهى (و یعذّب المنفقین ... و المشرکین ... الظانّین باللّه ظنّ السوء) وصف نفاق، شرک و ظن سوء به خداوند، مشعر به علیت است.
۴ - تساوى مردان و زنان، در ابتلا به نتایج نفاق و شرک خویش (و یعذّب المنفقین و المنفقت و المشرکین و المشرکت )
۵ - خطر منافقان براى اسلام و گناه آنان نزد خداوند، بیش از مشرکان * (و یعذّب المنفقین و المنفقت و المشرکین و المشرکت ) تقدم «المنافقین و المنافقات» بر «المشرکین و المشرکات»، ممکن است اشاره به مطلب بالا داشته باشد.
۶ - صلح حدیبیه، زمینه قرار گرفتن منافقان و مشرکان، در تنگنا و رنج * (إنّا فتحنا لک فتحًا مبینًا . لیغفر ... لیدخل المؤمنین و ...و یعذّب المنفقین و المنفقت و المشرکین و المشرکت ) در صورتى که «یعذّب...» با صدر سوره (إنّا فتحنا...) در ارتباط باشد; احتمال مى رود که مراد از عذاب، صرفاً عذاب اخروى نباشد; بلکه بیانگر تنگناهاى خط نفاق و شرک، پس از رخداد صلح حدیبیه باشد.
۷ - بد گمانى به خداوند، روح اصلى نفاق و شرک (المنفقین ... والمشرکین ... الظانّین باللّه ظنّ السوء) با توجّه به این که «الظانّین...» صفت براى هر دو گروه (منافقان و مشرکان) است و در این جا از میان همه اوصاف آنان، این صفت اختصاص به ذکر یافته است; مطلب بالا استفاده مى شود.
۸ - بدگمانى به خداوند، از گناهان بزرگ و موجب قرار گرفتن انسان در زمره منافقان و مشرکان (المنفقین ... و المشرکین ... الظانّین باللّه ظنّ السوء) وصف «الظانّین...» مشعر به علیت است; یعنى، این بدگمانى است که روح اصلى نفاق و شرک را تشکیل داده و انسان ها با این بدگمانى، منافق و مشرک مى شوند.
۹ - رخداد صلح حدیبیه، پاسخى قاطع به بدگمانى منافقان و مشرکان درباره موفقیت هاى اسلام * (إنّا فتحنا لک فتحًا مبینًا . لیغفر لک ... و یعذّب المنفقین و ... الظانّین باللّه ظنّ السوء) چنانچه «و یعذّب...» عطف بر «لیغفر لک...» باشد; آیه شریفه مى تواند بیانگراین مطلب باشد که منافقان و مشرکان، به سرنوشت اسلام بدگمان بودند و مى پنداشتند که خداوند از مؤمنان حمایت نخواهد کرد; ولى صلح پیروزمند حدیبیه، نادرستى پندار آنان را اثبات کرد.
۱۰ - منافقان و مشرکان، گرفتاران واقعى در گرداب بدى ها و شکست ها (علیهم دائرة السوء) بنا بر این که جمله «علیهم...» درمقام اخبار باشد - ونه انشاء - برداشت بالا استفاده مى شود.
۱۱ - منافقان و مشرکان، مورد خشم و نفرین الهى و به دور از رحمت او (و غضب اللّه علیهم و لعنهم)
۱۲ - منافقان و مشرکان، گرفتار عذاب دنیوى و اخروى (علیهم دائرة السوء ... و أعدّ لهم جهنّم) تعبیر «دائرة السوء» - با توجه به ذیل آیه (اخبار به عذاب جهنم) - مى تواند ناظر به عذاب و سختى هاى دنیا باشد.
۱۳ - جهنم، مهیا شده از سوى خداوند براى منافقان و مشرکان (و أعدّ لهم جهنّم)
۱۴ - دوزخ، فرجامى بس شوم و ناگوار (و ساءت مصیرًا)
۱۵ - نقش مهم توجّه به فرجام امور، در موضع گیرى ها و گرایش هاى انسان (لیدخل المؤمنین و المؤمنت جنّ-ت ... و یعذّب المنفقین و ... و أعدّ لهم جهنّم) خداوند، آخرین سخنى را که درباره مؤمنان و نیز منافقان و مشرکان یادآور شده، فرجام نیک مؤمنان و سرنوشت سخت منافقان و مشرکان است و این سخنان از سر تشویق و تهدید صادر شده است; مطلب بالا استفاده مى شود.
روایات و احادیث
۱۶ - «روى عن العالم(ع) انّه قال ... و اللّه تعالى لایعذّب عبداً بعد التوبة و الإستغفار إلاّبسوء ظنّه و تقصیره فى رجائه للّه عزّوجلّ ... فإنّ اللّه تعالى یقول: «الظانّین باللّه ظنّ السوء علیهم دائرة السوء و غضب اللّه علیهم»...;[۱] از امام (ع) روایت شده که فرمود: خداى تعالى هیچ بنده اى را بعد از توبه و استغفار عذاب نمى کند; مگر به خاطر گمان بد او نسبت به خدا و کوتاهى در امیدوارى به خداى عزّوجلّ; زیرا خداى تعالى مى فرماید: «الظانّین باللّه ظنّ السوء و علیهم دائرة السوء و غضب اللّه علیهم»...».
موضوعات مرتبط
- اسلام: شک در پیروزى اسلام ۹
- امیدوارى: اهمیت امیدوارى به خدا ۱۶
- جهنم: آمادگى جهنم ۱۳; شومى جهنم ۱۴
- خدا: آثار حمایتهاى خدا ۲; آثار سوءظن به خدا ۳، ۸، ۱۶; افعال خدا ۱۳; سوءظن به خدا ۷; عذابهاى خدا ۱; کیفرهاى خدا ۱; گناه سوءظن به خدا ۸
- ذکر: ذکر فرجام امور ۱۵
- زن: تساوى زن و مرد ۴; عذاب زنان منافق ۱
- شرک: آثار شرک ۳، ۴; حقیقت شرک ۷
- صلح حدیبیه: آثار صلح حدیبیه ۶، ۹
- عذاب: اهل عذاب ۱۲; موجبات عذاب ۳، ۱۶
- گناه: گناهان کبیره ۸
- لعن خدا: مشمولان لعن خدا ۱۱
- مؤمنان: آثار حمایت از مؤمنان ۲
- مرد: عذاب مردان منافق ۱
- مشرکان :۸ خطر مشرکان ۵ ۸; زمینه رنج مشرکان ۲ ۸، ۶; سوءظن مشرکان ۹ ۸; شکست مشرکان ۱۰ ۸; عذاب اخروى مشرکان ۱۲ ۸; عذاب دنیوى مشرکان ۱۲ ۸; عذاب مشرکان ۱ ۸; کیفر مشرکان ۱ ۸; گناه مشرکان ۵ ۸; لعن بر مشرکان ۱۱ ۸; مشرکان ۸ در جهنم ۱۳; مغضوبیت مشرکان ۱۱ ۸; نقش مشرکان ۵ ۸
- مغضوبان خدا :۱۱
- منافقان :۸ خطر منافقان ۵ ۸; زمینه رنج منافقان ۲ ۸، ۶; سوءظن منافقان ۹ ۸; شکست منافقان ۱۰ ۸; عذاب اخروى منافقان ۱۲ ۸; عذاب دنیوى منافقان ۱۲ ۸; گناه منافقان ۵ ۸; لعن بر منافقان ۱۱ ۸; مغضوبیت منافقان ۱۱ ۸; منافقان ۸ در جهنم ۱۳; نقش منافقان ۵ ۸
- موضعگیرى: عوامل مؤثر در موضعگیرى ۱۵
- نفاق: آثار نفاق ۳، ۴; حقیقت نفاق ۷
منابع
- ↑ بحارالأنوار، ج ۶۷، ص ۳۹۹، ح ۷۲ و ص ۳۸۹، ح ۵۶.
