غافر ٤٠
ترجمه
| غافر ٣٩ | آیه ٤٠ | غافر ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بِغَیْرِ حِسَابٍ»: (نگا: آل‌عمران / ، نور / ، ص / ، زمر / ).
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۵۴ سوره مؤ من
- داستان ارسال موسى عليه السلام به سوى فرعون و گفتگوى فرعون درباره كشتن او
- موسى عليه السلام از شرّ هر متكبرّ بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مى برد
- مؤ من آل فرعون ، فرعونيان را از قتل موسى عليه السلام نهى و نسبت به تصميم بر آنتوبيخ مى كند و بدانان هشدار مى دهد
- اشاره به وجه تسميه روز قيامت به يوم التناد
- مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت : يا هامان ابن لى صرحا ابلغ الاسباب ...
- بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤ منآل فرعون
- نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه دردنيا و نه درآخرت دعوتى ندارد
- اشاره به مقامات سه گانه عبوديت : توكل ، تفويض و تسليم
- نكاتى درباره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت
- محاجه ضعفاء آل فرعون با اقوياءشان درباره آتش جهنم و پاسخ آنها
- التماس دعاى دوزخيان از خزنه جهنم در خصوص تخفيف پاره اى از عذاب
- وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مى گويند: فادعوا و ما دعاءالكافرين الا فى ضلال
- رواياتى درباره ، تقيه ، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام برآتش عرضه مى شوند
نکات آیه
۱ - جزا و کیفر الهى در قیامت، عادلانه و متناسب با رفتار زشت انسان است. (من عمل سیّئة فلایجزى إلاّ مثلها) مقصود از مجازات به مثل، عادلانه بودن جزاى الهى و متناسب بودن آن با رفتار انسان ها است.
۲ - عمل و نوع رفتار آدمى، معیار کیفر و جزاى اخروى او است. (من عمل سیّئة فلایجزى إلاّ مثلها)
۳ - زنان و مردان مؤمن نیک کردار، اهل بهشت اند. (من عمل صلحًا من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن فأُولئک یدخلون الجنّة)
۴ - زنان و مردان مؤمن نیک کردار، برخوردار از روزى ها و نعمت هاى بى اندازه و بسیار در بهشت (و من عمل صلحًا ... فأُولئک یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیر حساب)
۵ - پاداش ها و نعمت هاى زنان و مردان مؤمن نیک کردار در بهشت، بیشتر از استحقاق و افزون تر از اقتضاى رفتار آنان است. (و من عمل صلحًا ... یرزقون فیها بغیر حساب) بدون حساب و بى اندازه بودن پاداش مؤمنان، در مقابل گناه کاران - که تنها به میزان گناهشان مجازات خواهند شد - گویاى حقیقت یاد شده است.
۶ - ایمان، شرط بارورى عمل صالح (و من عمل صلحًا من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن) «و هو مؤمن» حال براى «مَنْ» و بیانگر شرط اعتبار و ارزشمندى عمل است.
۷ - توأم بودن ایمان و عمل صالح، موجب ورود به بهشت مى شود (نه یکى از آنها به تنهایى) (و من عمل صلحًا من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن فأُولئک یدخلون الجنّة)
۸ - برابرى زن و مرد، در بهره مند شدن از پاداش هاى اخروى و نعمت هاى بهشتى (و من عمل صلحًا من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن فأُولئک یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیر حساب)
۹ - برابرى ارزش کارها و رفتار زنان و مردان (و من عمل صلحًا من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن فأُولئک یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیر حساب)
۱۰ - خداوند با کافران بدکردار در قیامت، بر مبناى عدل و با مؤمنان نیک کردار براساس فضل و لطف خویش برخورد خواهد کرد. (من عمل سیّئة فلایجزى إلاّ مثلها و من عمل صلحًا ... و هو مؤمن ... یرزقون فیها بغیر حساب) برداشت یاد شده از آن جا است که مجازات گناه کاران، تنها به میزان گناه آنان است; ولى پاداش مؤمنان نیک کردار، بى شمار و افزون بر استحقاق آنان مى باشد.
۱۱ - نعمت ها و روزى هاى بهشت، فراوان و بى شمار است. (یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیر حساب)
۱۲ - مؤمن آل فرعون، مردم را به دل نبستن به دنیا، آخرت خواهى، ترک رفتار زشت و انجام عمل صالح توأم با ایمان، ترغیب مى کرد. (یقوم إنّما هذه الحیوة الدنیا متع ... من عمل سیّئة ... و من عمل صلحًا ... یرزقون فیها بغیر حساب) گفته هاى مؤمن آل فرعون با مردم و فرعونیان، در مقام دعوت و تبلیغ بود; چنان که آیه بعد (مالى أدعوکم إلى النجاة ...) تأییدکننده همین مطلب است.
۱۳ - دل نبستن به دنیا، آخرت خواهى، ترک رفتار زشت و نیک کردارى، بخشى از اهداف ادیان الهى (إنّما هذه الحیوة الدنیا متع ... من عمل سیّئة ... و من عمل صلحًا ... یرزقون فیها بغیر حساب)
۱۴ - ترک رفتار زشت و انجام عمل صالح، نتیجه درک صحیح از زندگى دنیایى و حیات اخروى (إنّما هذه الحیوة الدنیا متع ... من عمل سیّئة ... و من عمل صلحًا ... فأُولئک یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیر حساب) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که مؤمن آل فرعون، در آغاز حقیقت دنیا و آخرت را به مردم شناساند آن گاه از آنان خواست تا رفتار زشت را رها کرده و به عمل صالح روى آورند.
۱۵ - رهایى از وابستگى به دنیا، آخرت خواهى، ترک رفتار زشت و انجام عمل صالح، از نشانه هاى دستیابى به راه درست در زندگى (اتّبعون أهدکم سبیل الرشاد ... إنّما هذه الحیوة الدنیا متع ... من عمل سیّئة ... و من عمل صلحًا) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که یادشدن مسأله زندگانى دنیا و آخرت، ترک رفتار زشت و انجام عمل صالح - پس از طرح مسأله هدایت به راه درست زندگى - مى تواند به عنوان مصداق و مظهر این هدایت باشد.
روایات و احادیث
۱۶ - «عن أبى عبداللّه(ع) قال: ...إذا عرفت الحقّ فاعمل ما شئت من خیر یقبل منک، انّ اللّه عزّوجلّ یقول: «من عمل صالحاً من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن فأُولئک یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیرحساب»...;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: ...هرگاه حق را شناختى پس هر عمل خیرى که مى خواهى انجام بده که خدا از تو قبول مى کند. خداوند عزّوجلّ مى فرماید: «من عمل صالحاً من ذکر أو أُنثى و هو مؤمن فأُولئک یدخلون الجنّة یرزقون فیها بغیرحساب»...».
موضوعات مرتبط
- آخرت طلبى: اهمیت آخرت طلبى ۱۳، ۱۵; تشویق به آخرت طلبى ۱۲
- آل فرعون: تشویقهاى مؤمن آل فرعون ۱۲
- ادیان آسمانى: اهداف ادیان آسمانى ۱۳
- ایمان: آثار ایمان ۶، ۷، ۱۶; ایمان و عمل صالح ۷; تشویق به ایمان ۱۲
- بهشت: موجبات بهشت ۷; وفور نعمتهاى بهشت ۱۱; ویژگیهاى بهشت ۱۱
- بهشتیان: ۳
- بینش: آثار بینش صحیح ۱۴; نشانه هاى بینش صحیح ۱۵
- پاداش: ملاک پاداش اخروى ۲
- خدا: عدالت خدا ۱، ۱۰; کیفرهاى خدا ۱
- زن: ارزش عمل زن ۹; پاداش اخروى زنان مؤمن ۸; پاداش اخروى زنان صالح ۵; پاداش زنان صالح ۳; پاداش زنان مؤمن ۳; تساوى زن و مرد ۸، ۹; روزى اخروى زنان صالح ۴; فضایل اخروى زنان صالح ۵; نعمتهاى اخروى زنان مؤمن ۸
- زهد: اهمیت زهد ۱۳، ۱۵; تشویق به زهد ۱۲
- صالحان: صالحان در بهشت ۳; وفور نعمت اخروى صالحان ۴
- عمل: آثار اخروى عمل ۲; اهمیت ترک عمل ناپسند ۱۳، ۱۵; تشویق به ترک عمل ناپسند ۱۲; زمینه ترک عمل ناپسند ۱۴; ملاک ارزش عمل ۹
- عمل صالح: آثار عمل صالح ۷; اهمیت عمل صالح ۱۳، ۱۵; تشویق به عمل صالح ۱۲; زمینه عمل صالح ۱۴; شرایط قبول عمل صالح ۶; ملاک قبول عمل صالح ۱۶
- فضل خدا: مشمولان فضل خدا ۱۰
- کافران: کیفر اخروى کافران ۱۰
- کیفر: تناسب کیفر با گناه ۱; عدالت در کیفر ۱۰; ملاک کیفر اخروى ۲
- مؤمنان: پاداش اخروى مؤمنان ۱۰; مؤمنان در بهشت ۳; وفور نعمت اخروى مؤمنان ۴
- مرد: ارزش عمل مرد ۹; پاداش اخروى مردان مؤمن ۸; پاداش اخروى مردان صالح ۵; پاداش مردان صالح ۳; پاداش مردان مؤمن ۳; روزى اخروى مردان مؤمن ۴; فضایل اخروى مردان صالح ۵; نعمتهاى اخروى مردان صالح ۸
- نظام جزایى: ۱، ۱۰
- نظام کیفرى: ۱، ۱۰
منابع
- ↑ معانى الأخبار، ص ۳۸۸، ح ۲۶; نورالثقلین، ج ۴، ص ۵۲۰، ح ۴۹.
