النمل ٨٩
| کپی متن آیه |
|---|
| مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْهَا وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ |
ترجمه
| النمل ٨٨ | آیه ٨٩ | النمل ٩٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَزَعٍ»: ترس و هراس (نگا: انبیاء / . «آمِنُونَ»: جمع آمِن، در امن و امان. دور از بلا و مصیبت و خوف و هراس. مفرد آمدن بخش نخست آیه، با توجّه به لفظ (مَنْ)، و جمع آمدن قسمت دوم آیه، با توجّه به معنی آن است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ... (۳) لاَ يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ... (۱) إِنَ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي... (۲)
تفسیر
- آيات ۸۲ - ۹۳، سوره نمل
- مقصود از ((قول )) و اخراج جنبنده اى از زمين كه با مردم سخن مى گويد
- مراد از ((آيات )) و خشر فوجى از هر امت در آيه : ((و يوم نحشر منكل امة فوجا ممن كذب بآياتنا...))
- مقصود از نفخ در صور در آيه : ((و يوم ينفح فى الصور ففزع من فى السموات و منفى الارض ...)) كدام نفخه است ؟
- وجه اينكه تخريب و ويرانى عالم با پيدايش قيامت را صنع متقن خود خواند (صنع اللهالذى اتقن كل شى ء)
- حمل آيه : ((و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّمرّ السحاب )) بر حركت جوهرى و برحركت انتقالى زمين
- من ماءمور به عبادت خدا و تلاوت قرآن هستم و بس ، هر كه ايمان آورد براى خود و هر كه گمراه گشت عليه خود
- رواياتى درباره مراد از ((دابة من الاءرض )) در آيه : ((و اذا وقع القول عليهم اخرجنا لهم دابة من الاءرض ))
- چند روايت راجع به مراد از ((حسنه )) در آيه : ((من جاء بالحسنة فله خير منها))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ «89»
هر كس كار نيكى بياورد، پس براى او (پاداشى) بهتر از عملش خواهد بود، و آنان از هراس آن روز ايمن هستند.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ (89)
مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ: هر كه بيايد به نيكوئى از ايمان و توحيد و طاعت و خير و سعادت، فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها: پس او را ثواب و جزائى است بهتر از آن فعل نيكو، زيرا فانى دهد و باقى ستاند، و أدنى به أعلى عوض گيرد، و يكى به ده تا به هفتصد و يا بدون حساب بهره يابد. اكثر مفسرين برآنند كه مراد به حسنه، كلمه طيبه «لا اله الا اللّه» است كه مدار تمام اعمال صالحه مرضيه برآنست.
در تفسير منهج از حضرت سيد سجاد عليه السّلام مروى است كه مردى به جنگ روم رفت و او را عادت چنان بود كه چون از اغيار خالى بودى خلوت نمودى، به آواز بلند گفتى: «لا اله الّا اللّه وحده لا شريك له» روزى در مرغزارى مى‌گذشت، اين كلمه را به آواز بلند گفتى، سوارى از رجال الغيب بيرون آمد پرسيد: چه گفتى؟ گفت: آنچه شنيدى. جواب داد: و اللّه آن كلمه‌اى است كه حق تعالى فرموده (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها) «1».
وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ: و ايشان كه خصلت حسنه از آنها صادر شده از هول و ترس روز عظيم قيامت ايمنند.
«1» منهج الصادقين چ اسلاميه 1346 ش. ج 7، ص 64.
جلد 10 - صفحه 91
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ (89) وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (90) إِنَّما أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِي حَرَّمَها وَ لَهُ كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ (91) وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِينَ (92) وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ سَيُرِيكُمْ آياتِهِ فَتَعْرِفُونَها وَ ما رَبُّكَ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (93)
ترجمه
هر كه آورد خوبى را پس براى او است بهتر از آن و ايشان از هراس چنين روز ايمنند
و كسانيكه آورند بدى را پس نگو نسار كرده شود رويهاشان در آتش آيا جزا داده ميشويد جز آنچه را بوديد كه ميكرديد
جز اين نيست مأمور شدم كه بپرستم خداوندگار اين شهر را كه محترم گردانيد آنرا و مر او را است همه چيز و مأمور شدم كه باشم از منقادان
و آنكه بخوانم اين قرآن را پس آنكه هدايت يافت پس جز اين نيست كه هدايت مى‌يابد براى خودش و آنكه گمراه شد پس بگو جز اين نيست كه من از بيم دهندگانم
و بگو ستايش خداى را است زود باشد بنماياند بشما آيتهايش را پس بشناسيد آنها را و نيست پروردگار تو بيخبر از آنچه ميكنيد.
تفسير
خداوند متعال بمناسبت ذكر افعال عباد و احوال معاد در آيات سابقه ميفرمايد هر كس در دنيا كار خوب و شايسته انجام داده خداوند در آخرت جزاى بهتر و برترى باو عنايت ميفرمايد و چنين اشخاص نيكوكار از هول و هراس بزرگ در چنين روزى ايمنند و بعضى فزع يومئذ باضافه قرائت نموده‌اند يعنى
جلد 4 صفحه 170
از ترس آنروز در امانند و كسانيكه در دنيا كار بد و ناشايسته انجام داده باشند برو در آتش جهنم انداخته شوند و بآنها از روى ملامت گويند آيا غير از جزاى اعمال زشت شما بشما داده ميشود و در روايات كثيره از اهل بيت عصمت و طهارت حسنه و سيّئه در اين دو آيه بمحبّت و ولايت ايشان و انكار آن و عداوت اين خاندان مخصوصا امير مؤمنان عليهم السلام تفسير شده و نيز خداوند به پيغمبر اكرم دستور فرموده كه در مقابل كفار براى اظهار ثبات قدم در توحيد و دين حق بفرمايد من فقط مأمورم عبادت كنم خداوندگار اين شهر مكه را كه محبوبترين شهرها است نزد من و خداوند آنرا محترم قرار داده و محل امن و امان براى بندگان و حرام فرموده صيد كلّيه حيوانات و رمانيدن آنها را از آن و بريدن درخت و كندن گياه آنرا و اين نه براى آنستكه خداوند فقط مالك آن شهر يا خانه كعبه است چون از آن حق و مملوك او است هر موجودى از موجودات بلكه اضافه رب بآن بلد براى شرافت آنست و من مأمورم كه مطيع و منقاد او باشم و قرآن را كه كتاب او است بر مردم قرائت نمايم پس هر كس بآن هدايت يابد سعادت يافته و بر نفع او است و هر كس بگمراهى باقى ماند و بآن هدايت نيابد بايد بگويم من بوظيفه خود عمل نمودم كفر شما زيانى بر من وارد نميكند بعهده پيغمبر ابلاغ حكم خدا و تخويف از تخلّف آنست حمد خداى را كه توفيق انجام وظيفه را بمن عنايت فرمود و بعد از اين خداوند آيات و امارات قدرت خود را در دنيا و آخرت بشما نشان خواهد داد و ضرب دست اولياء خدا و مجاهدين اسلام را مى‌بينيد و آنها را ميشناسيد ولى آنوقت معرفت فائده ندارد و تصور نكنيد مهلتى كه خداوند بشما داده و ميدهد براى آنستكه از اعمال ناشايسته شما غافل است بلكه براى مدارا و فرصت تنبّه و تكميل استحقاق و مصالح ديگرى است كه مكرر ذكر شده و قمى ره نقل فرموده كه مراد از آيات امير المؤمنين و ائمه اطهار عليهم السلامند كه در رجعت بدنيا دشمنانشان ايشانرا مى‌بينند و ميشناسند و امير المؤمنين عليه السّلام فرموده و اللّه خداوند بزرگتر از من آيتى ندارد و يعملون بصيغه مغايب نيز قرائت شده است و ثواب قرائت اين سوره و سوره قبل و بعد كه اول آنها طاوسين است ذكر شد و الحمد للّه رب العالمين و صلى اللّه على محمد و آله الطاهرين.
جلد 4 صفحه 171
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ خَيرٌ مِنها وَ هُم مِن فَزَعٍ يَومَئِذٍ آمِنُونَ (89)
كسي که بيايد به عمل نيك يعني افعالش نيك و حسن باشد پس از براي او است بهتر از آن حسنه و اينها در قيامت از فزع قيامت ايمن هستند.
مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ بعضي گفتند مراد از حسنه توحيد و اخلاص است بعضي گفتند ايمان است و اخبار بسياري داريم بالغ بر 15 حديث از پيغمبر و امير المؤمنين و حضرت صادق (ع) تفسير فرمودند بولايت و حب اهل بيت و سيئه را بانكار ولايت و بغض اهل بيت و مكرر گفته‌ايم که اخبار وارده در تفاسير نوعا بيان مصداق اتم ميكند و منافي با عموم و اطلاق آيه نيست لذا مي‌گوييم الف و لام حسنه الف و لام جنس است شامل جميع حسنات ميشود از عقائد حقه و اخلاق فاضله و اعمال صالحه لكن مشروط شرايط صحت و خالي از موانع آن مثلا اگر نماز تام- الاجزاء نباشد يا فاقد بعض شرائط باشد يا داراي بعض موانع باطل و عاطل است و اگر صدق سيئه بر آن نكند يقينا حسنه نيست لذا مي‌گوييم جميع عبادات صحتش مربوط بايمان است غير مؤمن هر که باشد و هر چه باشد مشمول وَ قَدِمنا إِلي ما عَمِلُوا مِن عَمَل‌ٍ فَجَعَلناه‌ُ هَباءً مَنثُوراً (فرقان آيه 25)
جلد 14 - صفحه 196
ميشود و ايمان مركب ارتباطيتش جميع عقايد حقه را لازم دارد که اگر فاقد يكي از آنها باشد ايمان نيست بلكه اگر يكي از ضروريات دين يا مذهب را منكر شود يا بدعتي در دين بگذارد يا بيكي از مقدسات ديني اهانت كند از ايمان خارج ميشود و اينست مفاد اخبار که تعبير به ولايت و حب اهل بيت شده.
فَلَهُ خَيرٌ مِنها بشاراتي که در قرآن و اخبار براي مؤمنين است و براي هر يك از عبادات واجبات و مندوبات و از براي هر يك از اخلاق فاضله چندين هزار است.
وَ هُم مِن فَزَعٍ يَومَئِذٍ آمِنُونَ حين رحلت بشارتش ميدهند در قبر بشارت دارد از قبر بيرون آيد بشارت دارد در طرف راست صحراي محشر ميرود پاي منبر وسيله زير لواي حمد نامه او را بدست راستش ميدهند فرياد ميزنند هاؤُم‌ُ اقرَؤُا كِتابِيَه (الحاقه آيه 19) بالاخص اگر مقرون بعمل صالح و تقوي باشد که ميفرمايد إِلّا مَن آمَن‌َ وَ عَمِل‌َ صالِحاً فَأُولئِك‌َ لَهُم جَزاءُ الضِّعف‌ِ بِما عَمِلُوا وَ هُم فِي الغُرُفات‌ِ آمِنُونَ (سبا آيه 37) وَ لَو أَنَّهُم آمَنُوا وَ اتَّقَوا لَمَثُوبَةٌ مِن عِندِ اللّه‌ِ خَيرٌ لَو كانُوا يَعلَمُون‌َ و غير اينها از آيات.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 89)- در آیات گذشته سخنی از اعمال بندگان و آگاهی خداوند نسبت به آن در میان بود و در این آیه سخن از پاداش عمل و ایمنی آنها از فزع روز قیامت است.
ج3، ص440
می‌فرماید: «کسانی که حسنه و کار نیکی انجام دهند پاداشی بهتر از آن خواهند داشت و آنها از وحشت در آن روز در امان خواهند بود» (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ).
«حسنه» در اینجا مفهوم وسیعی دارد که همه اعمال نیک را در بر می‌گیرد، از جمله ایمان به خدا و پیامبر اسلام و ولایت ائمه علیهم السّلام که در رأس هر کار نیک قرار دارد و مانع از آن نیست که اعمال صالح دیگر نیز در آیه جمع باشد.
نکات آیه
۱ - کارهاى شایسته انسان، در دنیا داراى ثمره اى برتر براى خود وى در آخرت (من جاء بالحسنة فله خیر منها)
۲ - نگه داشتن اعمال نیک تا صحنه قیامت و از دست ندادن آنها در نتیجه گناه، شرط بهرهورى انسان از ثمرات آن (من جاء بالحسنة فله خیر منها) واژه «جاء» مى تواند اشاره به این داشته باشد که اعمال نیک، در صورتى ثمربخش است که انسان بتواند تا پایان عمر آن را حفظ کرده و با گناهان خود موجبات حبط آن را فراهم نکرد باشد.
۳ - آگاهى عمیق خداوند به اعمال بندگان، پشتوانه پاداش او به نیک کرداران (إنّه خبیر بما تفعلون . من جاء بالحسنة فله خیر منها) از ارتباط «من جاء...» با بخش پایانى آیه قبل (إنّه خبیر بما تفعلون) مى توان مطلب یاد شده را استفاده کرد.
۴ - نیک کرداران، ایمن از هراس و وحشت روز رستاخیز (و هم من فزع یومئذ ءامنون) نکره آمدن «فزع» بیانگر بزرگ بودن وحشت آن روز است.
۵ - تعلق مشیت الهى بر ایمن بودن برخى انسان ها از وحشت روز رستاخیز، داراى ملاک و مبتنى بر کردار خود آنان (ففزع من فى السموت و من فى الأرض إلاّمن شاء اللّه... و هم من فزع یومئذ ءامنون) از ارتباط این آیه با قبل مى توان استفاده کرد که عبارت «و هم من فزع یومئذ آمنون» تفسیر و تبیین مشیتى است که در آیه ۸۷ بدان اشاره شده است.
۶ - ایمنى از وحشت روز جزا، مهم ترین پاداش الهى به نیک کرداران (من جاء بالحسنة فله خیر منها و هم من فزع یومئذ ءامنون) اختصاص به ذکر یافتن «و هم من فزع یومئذ آمنون» - با این که «له خیر منها» دربرگیرنده آن نیز هست - نشان مى دهد که ایمنى از وحشت روز رستاخیز، مهم ترین لطف و عنایت الهى در حق نیک کرداران است.
۷ - پایبند ساختن بشر به نیکى ها و ارزش ها، عصاره پیام وحى و دعوت قرآن (من جاء بالحسنة فله خیر منها) از این که خداوند به جاى هر عمل خاصى، عنوان «الحسنة» را برگزیده و آن را ملاک اصلى رستگارى انسان معرفى کرده است، استفاده مى شود که همه تکالیف و رهنمودهاى دین، در حقیقتى به نام «حسنه» خلاصه مى شود و وحى الهى با تشویق و رهنمود به نیکى ها، درصدد پایبند ساختن انسان به آنها است.
۸ - عمل نیک، داراى ماهیتى بالنده و زاینده ارزش ها (من جاء بالحسنة فله خیر منها) در صورتى که «من» در «فله خیر منها» نشویه و «منها» صفت «خیر» باشد، استفاده مى شود که خود عمل نیک، چون چشمه اى جوشان است که زلال ارزش ها از آن مى جوشد.
موضوعات مرتبط
- ارزشها: زمینه ارزشها ۸
- انسان: عمل انسان ها ۳
- پاداش: زمینه پاداش ۲
- خدا: آثار علم خدا ۳; آثار مشیت خدا ۵
- صالحان: تضمین پاداش صالحان ۳; صالحان در قیامت ۴; فضایل صالحان ۴; مهمترین پاداش صالحان ۶
- عمل: اهمیت مراقبت از عمل ۲; تشویق به عمل پسندیده ۷; عوامل حبط عمل ۲
- عمل صالح: آثار اخروى عمل صالح ۱; آثار عمل صالح ۸; پاداش عمل صالح ۲
- قرآن: تعالیم قرآن ۷
- قیامت: مصونیت از اهوال قیامت ۵، ۶
- گناه: آثار گناه ۲
منابع
