الانسان ١٤

وَ دَانِيَةً عَلَيْهِمْ‌ ظِلاَلُهَا وَ ذُلِّلَتْ‌ قُطُوفُهَا تَذْلِيلاً

کپی متن آیه
وَ دَانِيَةً عَلَيْهِمْ‌ ظِلاَلُهَا وَ ذُلِّلَتْ‌ قُطُوفُهَا تَذْلِيلاً

ترجمه

و در حالی است که سایه‌های درختان بهشتی بر آنها فرو افتاده و چیدن میوه‌هایش بسیار آسان است!

|و سايه‌ها [ى درختان‌] بر آنها نزديك و ميوه‌هايش [براى چيدن‌] بسيار آسان است

و سايه‌ها[ى درختان‌] به آنان نزديك است، و ميوه‌هايش [براى چيدن‌] رام.

و سایه درختان بهشتی بر سر آنها و میوه‌هایش در دسترس و به اختیار آنهاست.

و سایه های درختان به آنان نزدیک و میوه هایش به آسانی در دسترس است،

سايه‌هاى درختانش بر سرشان افتاده و ميوه‌هايش به فرمانشان باشد.

و سایه‌های آن به ایشان نزدیک باشد، و میوه‌های آن در کمال دسترس پذیری باشد

و سايه‌هاى [درختان‌] آن بر آنان نزديك باشد و ميوه‌هايش به آسانى رام گشته- در دسترس- است.

سایه‌های (درختان) بهشتی بر آنان فرو می‌افتد، و میوه‌های آنجا سهل‌الوصول و در دسترس است.

حال آنکه سایه‌ها(ی درختان) بر آنان نزدیک است و چیدنی‌هایش (به‌گونه‌ای شگفت‌آور) رام.

و نزدیک است بدیشان سایه‌هایش و رام گردیدند میوه‌هایش رام‌شدنی‌

Its shade hovering over them, and its fruit brought low within reach.

ترتیل:

ترجمه:

الانسان ١٣	آیه ١٤	الانسان ١٥
سوره : سوره الانسان نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«دَانِیَةً»: نزدیک. فرو افتاده. «قُطُوفُ»: جمع قِطْف، میوه رسیده (نگا: حاقّه / و ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

مُتَّکِئِينَ‌ عَلَى‌ فُرُشٍ‌... (۱) مُتَّکِئِينَ‌ عَلَى‌ فُرُشٍ‌... (۱) قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ (۲)

مَثَلُ‌ الْجَنَّةِ الَّتِي‌ وُعِدَ... (۱) يَوْمَ‌ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ‌ إِلَى‌... (۰) وَ قَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ‌ الَّذِي‌... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۲۲ سوره دهر
• اشاره به مضامين سورۀ دهر
• مراد از اين كه انسان شئ قابل ذكرى نبوده
• فرق بين هدايت تكوينى و هدايت تشريعى
• مراد از «ابرار» و صفات آنان
• بیان تجسم اعمال «ابرار» در جهان آخرت
• سبب و محلّ نزول آيه: «وَ يُطعِمُونَ الطّعامَ عَلى حُبِّهِ...»
• معناى انجام عمل «لِوَجه اللّه» چیست؟
• وصف نعمت هاى بهشتى ابرار
• مقصود از «شراب طَهُور» كه در بهشت، به ابرار نوشانده مى شود
• چرا در سورۀ دهر، از نعمت «زنان بهشتی»، نام برده نشده است
• چند روایت حاكى از مدنى بودن سورۀ «هَل أتى»
• روايات نزول سورۀ دهر، در شأن اميرمؤمنان و حضرت فاطمه «ع»
• بررسى روايات فوق و اثبات نزول سوره در شأن اهل بيت«ع»
• رواياتى در بيان معناى جمله: «لَم يَكُن شَيئاً مَذكُوراً»
• گفتاری پیرامون هویّت انسان از نظر قرآن کریم

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً «11» وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً «12» مُتَّكِئِينَ فِيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فِيها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِيراً «13» وَ دانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلًا «14» وَ يُطافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَكْوابٍ كانَتْ قَوارِيرَا «15» قَوارِيرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدِيراً «16» وَ يُسْقَوْنَ فِيها كَأْساً كانَ مِزاجُها زَنْجَبِيلًا «17» عَيْناً فِيها تُسَمَّى سَلْسَبِيلًا «18»

جلد 10 - صفحه 330

پس خداوند آنان را از شرّ آن روز مصون دارد و آنان را با شادى و سُرورى بس بزرگ روبرو كند. و به سبب صبرى كه كردند، بهشتى بزرگ و پوششى از حرير پاداششان دهد. در حالى كه در آن بر تخت‌ها تكيه زده‌اند، در آنجا نه آفتابى بينند و نه سرمايى. و سايه‌هاى درختان بر سرشان نزديك و خوشه‌هاى ميوه در دسترس آنان. بر دور آنان ظرف‌هاى نقره‌فام و تنگ‌هاى بلورين گردانده شود.

بلورهايى از نقره كه در اندازه‌هايى (معيّن و متفاوت) اندازه‌گيرى كرده‌اند. در آن بهشت، جامى نوشانده مى‌شوند كه با زنجبيل آميخته است. چشمه‌اى در آنجا است كه سلسبيل ناميده مى‌شود.

نکته ها

«نَضْرَةً» به معناى زيبايى و شادابى است. چنانكه در جاى ديگر مى‌خوانيم: «وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ» «1» «ارائك» جمع «اريكة» به معناى تخت زينت داده شده است.

«زمهرير» به معناى سرماى شديد و «قطوف» جمع «قطف»، به معناى چيدن است.

«تذليل» در معناى رام كردن و در اختيار گذراندن است.

«أَكْوابٍ» جمع «كوب» به معناى كاسه و «قوارير» جمع «قارورة» به معناى شيشه و «سلسبيل» نام چشمه‌اى در بهشت است.

امام باقر عليه السلام ذيل آيه‌ «جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا» فرمود: پاداش ابرار به خاطر صبرى است كه در برابر فقر و مصيبت‌هاى دنيا داشتند. «2» چنانكه حضرت على عليه السلام فرمود: «صبرت و فى العين قذى و فى الحلق شجى» «3» صبر كردم در حالى كه در چشم، خار و در گلو تيغ داشتم. و درباره امام حسين عليه السلام مى‌خوانيم: «لقد عجبت من صبرك ملائكة السماوات» «4» همانا از صبر تو فرشتگان آسمان به تعجّب افتادند.

اطعام ابرار براى دو هدف صورت گرفت: «لِوَجْهِ اللَّهِ» و «نَخافُ مِنْ رَبِّنا» و به آن دو

---

«1». قيامت، 22.

«2». بحارالأنوار، ج 75، ص 186.

«3». نهج البلاغه، خطبه 3.

«4». بحارالانوار، ج 98، ص 239.

جلد 10 - صفحه 331

هدف هم رسيدند. «فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً»

صابران نه تنها در قيامت پاداش مى‌بينند، بلكه در دنيا، سلام و صلوات الهى را دريافت مى‌كنند. «سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ» «1»، «بَشِّرِ الصَّابِرِينَ‌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ» «2»، «إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِما صَبَرُوا» «3»

نعمت‌هاى بهشتى در اعلى‌ درجه خوبى هستند. تنوين در كلمات‌ «نَضْرَةً»، «سُرُوراً»، «جَنَّةً»، «حَرِيراً» براى عظمت است.

پیام ها

1- خداوند، مخلصان را به مراد خود مى‌رساند. إِنَّا نَخافُ‌ ... يَوْماً عَبُوساً- فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ‌

2- ثمره خوف از خدا، نجات از قهر اوست. إِنَّا نَخافُ‌ ... فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ‌

3- كيفر و پاداش بايد متناسب با عمل باشد. (حفظ و نجات محرومان، سبب حفظ و نجات انسان در قيامت است.) «فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ»

4- ترس امروز، امنيّت فردا و مسرور كردن امروز، مسرور شدن فردا را به دنبال دارد. نَخافُ مِنْ رَبِّنا ... فَوَقاهُمُ اللَّهُ‌ ... وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً

5- پاداش‌هاى الهى به خاطر صبر است. «جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا»

6- بهشتيان در آسايش و آرامش به سر مى‌برند. «مُتَّكِئِينَ فِيها عَلَى الْأَرائِكِ»

7- هواى بهشت بسيار مطبوع است. «لا يَرَوْنَ فِيها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِيراً»

8- در بهشت، نعمت‌ها تسليم ابرار هستند. «ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلًا»

9- خادمان بهشتيان، پروانه‌وار به دور آنان مى‌چرخند. «يُطافُ عَلَيْهِمْ»

10- ظرف‌هاى بهشت در شكل و اندازه‌هاى متفاوت و مطابق با اراده و ميل بهشتيان ساخته شده است. «قَدَّرُوها تَقْدِيراً»

---

«1». رعد، 24.

«2». بقره، 155.

«3». مؤمنون، 111.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌10، ص: 332

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ دانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلاً «14»

وَ دانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُها: و پاداش دهد ايشان را بهشتى ديگر غير از بهشت اول كه نزديك باشد بر ايشان سايه‌هاى درختان آن، وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلًا: و رام كرده شود ميوه‌هاى آن رام گردانيدنى، يعنى آسان باشد چيدن ميوه‌هاى آن و هيچ چيز مانع او نشود، بلكه به هر وجه كه خواهند، به سهولت آن را چينند، ايستاده و نشسته و خوابيده.

---

«1» منهج الصادقين، جلد 10، صفحه 106.

جلد 13 - صفحه 417

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً «11» وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً «12» مُتَّكِئِينَ فِيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فِيها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِيراً «13» وَ دانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلاً «14» وَ يُطافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَكْوابٍ كانَتْ قَوارِيرَا «15»

قَوارِيرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدِيراً «16» وَ يُسْقَوْنَ فِيها كَأْساً كانَ مِزاجُها زَنْجَبِيلاً «17» عَيْناً فِيها تُسَمَّى سَلْسَبِيلاً «18» وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إِذا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً «19» وَ إِذا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيماً وَ مُلْكاً كَبِيراً «20»

عالِيَهُمْ ثِيابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً «21» إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً «22»

ترجمه‌

پس نگاه داشت ايشانرا خداوند از آسيب آنروز و پيش آورد براى آنان گشاده روئى و شادمانى را

و پاداش داد آنانرا بسبب صبرشان بهشت‌

---

جلد 5 صفحه 319

و لباس ابريشمى را

تكيه زنندگانند در آن بر تختهائى آراسته نمى‌بينند در آن آفتابى و نه سرمائى را

و بهشت نزديك است بايشان سايه‌هايش و آسان شده است چيدن ميوه‌هايش آسان شدنى مخصوص‌

و به گردش در آورده ميشود گرد ايشان جامهائى از نقره و تنگهائى از آبگينه‌هائى‌

كه از نقره است ساخته و اندازه نموده‌اند آنها را به اندازه‌ئى كه موافق ميل آنان باشد

و نوشانده ميشوند در آن جاميكه باشد ممزوج بآن زنجبيل‌

از چشمه‌اى كه در آنست كه ناميده ميشود سلسبيل‌

و ميگردند گرد ايشان پسرانى باقى در جمال و خوبى كه چون بينى آنانرا پنداريشان مرواريد پراكنده‌

و چون به بينى آنجا را ميبينى نعمت و پادشاهى بزرگى را

در برشان جامه‌هاى حرير لطيف سبز و ديباى برّاق محكم است و آراسته شده‌اند بدستبندهائى از نقره و نوشانيده بآنان پروردگارشان شرابى پاكيزه‌

همانا اين است براى شما پاداش و ميباشد كوشش شما قدر دانى شده.

تفسير

خداوند متعال كسانيرا كه از ترس روز جزا و براى رضاى خدا عمل بوظائف خود نمودند و در آيات سابقه ذكر شد از شرّ و عذاب آنروز نگهدارى و حفظ فرمود و پيش آورد براى ايشان گشاده روئى و سرور قلبى را چنانچه در مجالس از امام باقر عليه السّلام نقل نموده و پاداش داد بآنها در عوض صبرى كه در دنيا بر اطاعت و ترك معصيت خدا نموده بودند بهشت را براى سكونت و پارچه ابريشمى را براى لباس و فراش آنها در حاليكه تكيه زنندگانند بر تختهائى آراسته و پيراسته مانند حجله عروس چنانچه مستفاد از حديث سابق است نميبينند در آن آفتاب گرم و نه هواى سرد را چون هواى بهشت معتدل است و خورشيد آنجا نيست و لذا فرموده و آن بهشت چنانستكه نزديك است بايشان سايه‌هايش يعنى هميشه هست و براى بلند شدن خورشيد از بين نميرود و سهل و آسان شده است چيدن ميوه‌هاى آن بنحو خوشى كه در هر حال باشند از ايستاده و نشسته و بر بالش آرميده در دسترس ايشان است و گردانيده شود در گرد ايشان جامهائى از نقره بهشتى و تنگ‌هائى از بلور ولى بلورش مانند نقره است در سفيدى و استحكام و نقره‌اش مانند بلور است در روشنى و صفا چون هر دو از زمين بهشت اتّخاذ شده و سازندگان‌

---

جلد 5 صفحه 320

آنها ميل اهل بهشت را در شكل و ظرفيّت آنظروف اندازه گيرى نموده‌اند بطوريكه أشكال آنها با سليقه اهل بهشت موافق باشد و از مقدار اشتهاى ايشان كمتر و زيادتر جا نگيرد و بعضى گفته‌اند اندازه آنظروف بقدر رتبه و بر حسب اعمال صالحه ايشان مقدّر شده است و بعضى گفته‌اند ساقيان اندازه شراب را بقدر اشتهاى اهل بهشت تقدير مينمايند چون اگر مشروب در ظرف بقدر ميل باشد نه كم نه زياد گواراتر است و در مجمع از امام صادق عليه السّلام و قمّى ره نقل نموده كه نفوذ ميكند ديده در نقره بهشتى چنانچه نفوذ ميكند در شيشه و جام شرابى هم بايشان مى‌نوشانند كه ممزوج با زنجبيل بهشتى است براى معطر و گرم شدنش اگر طبعشان مايل بگرمى باشد و الا براى خنكى ممزوج بكافور خواهد شد كه در آيات سابقه ذكر گرديد از چشمه‌اى در بهشت كه نامش سلسبيل است چون بسيار روان و سهل التّناول و خوشگوار و بى‌آزار است و گزندگى زنجبيل در آن نيست و بر حسب بعضى از روايات آنچشمه از آن امير المؤمنين عليه السّلام و كوثر از آن پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و ميگردند گرد آنان پسران خوش روئى هميشه براى خدمتگزارى مانند مرواريد غلطان پراكنده شده در صفاء و تلألؤ و درخشندگى و زيادى و گردش نمودن و وقتى مؤمن بهشت را با اين اوضاع مشاهده نمايد آنجا نعمت لا يزال و سلطنت بزرگ بى‌زوال را براى خود مشاهده خواهد نمود در حاليكه اهل ايمان يا خدمتگزاران ايشان در برشان لباس حرير است كه آن لباس ديباى سبز نازك و ديباى برّاق محكم است و آراسته شده‌اند بدستبندهائى از نقره بهشتى و علاوه بر دو شراب كه قبلا ذكر شد خداوند بايشان شراب طهور مى‌آشاماند كه ظاهر و باطن آنانرا از تمام پليديهاى صورى و معنوى پاك و پاكيزه مينمايد و بايشان گفته ميشود اين نعمتها و الطاف الهيّه پاداش اعمال شما است و سعى و زحمت شما در دنيا از طرف خداوند قدر دانى شده و بى‌نتيجه نمانده و مورد قبول واقع شده است و در بعضى از روايات صادقين عليهما السلام ملك كبير به استيذان ملائكه از ايشان براى ورود بر آنان تفسير شده و آنكه بدون اذن پيام آوران از جانب خداوند بر ايشان وارد نميشوند و سلطنت بزرگ اين است و چون قبلا ذكر شد كه تا اينجا

---

جلد 5 صفحه 321

آيات در شأن اهل بيت رسالت نازل شده و البته آنچه از نعم الهيّه شامل اهل ايمان شود ببركت ولايت آن خاندان است بنظر حقير بعيد نيست آيه تطهير اينجا نازل شده باشد و اهل عناد آنرا در سوره احزاب ذيل احوال ازواج پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم وضع نموده باشند چون آنجا نامناسب و اينجا بسيار مناسب است و منافات با حجيّت ترتيب آيات ندارد چنانچه در اوائل كتاب ذكر شد و اللّه اعلم.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ دانِيَةً عَلَيهِم‌ ظِلالُها وَ ذُلِّلَت‌ قُطُوفُها تَذلِيلاً «14»

و نزديك‌ ‌است‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ سايه درختان‌ بهشت‌ ‌که‌ زير سايه‌هاي‌ ‌آنها‌ هستند و شاخه‌ هاي‌ درختان‌ بقدري‌ پائين‌ آمده‌ ‌که‌ دست‌ ‌آنها‌ برسد و ‌هر‌ چه‌ بخواهند ‌از‌ ‌آن‌ درختها و شاخه‌ها بيرون‌ ميآيد و ميگيرند.

اقول‌: اوصاف‌ بهشت‌ و نعم‌ ‌آن‌ ‌از‌ حد فهم‌ انسان‌ بيرون‌ ‌است‌ و آنچه‌ ‌در‌ قرآن‌ بيان‌ فرموده‌ ‌براي‌ تقريب‌ ذهن‌ ‌است‌ و بس‌ ‌که‌ ميفرمايد: وَ فِيها ما تَشتَهِيه‌ِ الأَنفُس‌ُ وَ تَلَذُّ الأَعيُن‌ُ وَ أَنتُم‌ فِيها خالِدُون‌َ زخرف‌ ‌آيه‌ 71. و ‌در‌ حديث‌ ‌است‌:

(‌فيها‌ ‌ما ‌لا‌ عين‌ رأت‌ و ‌لا‌ اذن‌ سمعت‌ و ‌لا‌ خطر ‌علي‌ قلب‌ بشر)

اينها تمام‌ لذائذ جسماني‌ ‌است‌ ‌از‌ خوراك‌ و پوشاك‌ و اشربه‌ و حور و قصور، و اما لذائذ روحاني‌ بمراتب‌ فوق‌ ‌اينکه‌ لذائذ جسماني‌ ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 14)- در ادامه این نعمتها می‌افزاید: «و در حالی است که سایه‌های درختان بهشتی بر آنها فرو افتاده، و چیدن میوه‌هایش بسیار آسان است» (و دانیة علیهم ظلالها و ذللت قطوفها تذلیلا).

نه مشکلی وجود دارد، نه خاری در دست می‌رود، و نه احتیاج به تلاش و حرکتی برای چیدن میوه‌هاست!

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - ابرار در بهشت، از سایه هاى دل انگیز و دامن کشیده بر فراز آنان برخوردار بوده و در کمال آسایش به سر مى برند. (و دانیة علیهم ظللها)

۲ - بهشت، داراى درختان پرسایه و نزدیک بر سر بهشتیان (و دانیة علیهم ظللها) «دانیة» از ریشه «دُنُوّ» (قرب و نزدیکى) است و «دانیة علیهم ظلالها»; یعنى، سایه هاى درختان بهشت، مانند چتر بر سر بهشتیان سایه افکنده است.

۳ - میوه هاى بهشتى، نزدیک و در دست رس بهشتیان، بى هیچ زحمت و رنجى (و ذلّلت قطوفها تذلیلاً) «قِطُفُ» (مفرد «قطوف») به معناى خوشه هاى میوه است و «تذلیل» مصدر مجهول «ذلّلت» و به معناى رام شده است. مقصود این است که چیدن خوشه هاى میوه، براى بهشتیان آسان است.

موضوعات مرتبط

• ابرار: آسایش اخروى ابرار ۱; ابرار در بهشت ۱
• بهشت: سایه هاى بهشت ۱، ۲; صفات بهشت ۲; نزدیکى میوه هاى بهشت ۳; ویژگیهاى درختان بهشت ۲