الأعراف ١٠٥

حَقِيقٌ‌ عَلَى‌ أَنْ‌ لاَ أَقُولَ‌ عَلَى‌ اللَّهِ‌ إِلاَّ الْحَقَ‌ قَدْ جِئْتُکُمْ‌ بِبَيِّنَةٍ مِنْ‌ رَبِّکُمْ‌ فَأَرْسِلْ‌ مَعِيَ‌ بَنِي‌ إِسْرَائِيلَ‌

ترجمه

سزاوار است که بر خدا جز حق نگویم. من دلیل روشنی از پروردگارتان برای شما آورده‌ام؛ پس بنی اسرائیل را با من بفرست!»

شايسته است كه در باره‌ى خداوند جز حق نگويم. همانا براى شما معجزه‌اى از جانب پروردگارتان آورده‌ام، پس بنى اسرائيل را با من بفرست

شايسته است كه بر خدا جز [سخن‌] حق نگويم. من در حقيقت دليلى روشن از سوى پروردگارتان براى شما آورده‌ام، پس فرزندان اسرائيل را همراه من بفرست.

سزاوار آنم که از طرف خدا چیزی جز به حق نگویم، همانا دلیلی بس روشن (معجزه بسیار آشکار و حجتی محکم و استوار) از جانب پروردگارتان برای شما آورده‌ام، پس بنی‌اسرائیل را با من بفرست.

سزوار است که درباره خدا سخنی جز حق نگویم. بی تردید من دلیلی روشن [بر صدق رسالتم] از سوی پروردگارتان برای شما آورده ام، [از حکومت ظالمانه ات دست بردار] و بنی اسرائیل را [برای کوچ کردن از این سرزمین] با من روانه کن.

شايسته است كه در باره خدا جز به راستى سخن نگويم. من همراه با معجزه‌اى از جانب پروردگارتان آمده‌ام. بنى‌اسرائيل را با من بفرست.

سزاوار است که به خداوند جز سخن حق نسبت ندهم، به راستی که معجزه‌ای از سوی پروردگارتان برایتان آورده‌ام، پس بنی‌اسرائیل را همراه من بفرست‌

سزاوارم كه بر خدا جز راست و درست سخن نگويم همانا شما را از پروردگارتان نشانه و دليلى روشن آورده‌ام، پس فرزندان اسرائيل را با من بفرست.

سزاوار است که از زبان خدا جز حق نگویم. من از سوی پروردگارتان معجزه‌ی بزرگی برای شما دارم (که به روشنی بر حقّانیّت رسالت من دلالت می‌نماید) پس بنی‌اسرائیل را (از زنجیر اسارت و بردگی خود آزاد ساز و آنان را به من واگذار و) همراه من بفرست (تا از سرزمین تو بکوچند و به سرزمین دیگری روند و در آنجا به پرستش خدای یگانه مشغول شوند).

«شایسته و بایسته است که بر خدا جز (سخن) حق نگویم. من بی‌گمان (دلیل) روشنی از سوی پروردگارتان برایتان آورده‌ام، پس فرزندان اسرائیل را با من بفرست.»

سزاوارم بر آنکه نگویم بر خدا جز حقّ را همانا آوردم شما را نشانی از پروردگار شما پس بفرست با من بنی اسرائیل را

الأعراف ١٠٤	آیه ١٠٥	الأعراف ١٠٦
سوره : سوره الأعراف نزول : ٩ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«حَقِیقٌ عَلَی»: سزاوار من است که. سعی من در این است که. واژه (عَلی) به معنی (ب) یا (فی) است. «بَیِّنَةٍ»: معجزه بزرگ. دلیل مهمّ و روشن. نشانه سترگ.

تفسیر

---

• آيات ۱۰۳ - ۱۲۶، سوره اعراف
• بيان آيات مربوط به بعثت موسى عليه السلام به سوى فرعون
• گفتگوى موسى (عليه السلام ) با فرعون
• تبديل عصاى موسى (ع ) به اژدها و بيضاء گشتن دست آن حضرت
• احضار ساحران ، عكس العمل فرعون و فرعونيان در برابر موسى عليه السلام
• معارضه ساحران با موسى (ع ) و تسليم شدنشان در برابر آن حضرت
• فرعون بعد از ايمان آوردن ساحران آنان را به توطئه و تبانى قبلى با موسى (ع ) متهمو آنان را تهديد مى كند
• پاسخ سحره به تهديدات فرعون : انّا ربنا منقلبون ...
• بحث روايتى (روايات عجيبه در مورد داستان حضرت موسى و فرعون و بيان ضعف آنها)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

حَقِيقٌ عَلى‌ أَنْ لا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ «105»

سزاوار است كه درباره‌ى خداوند جز سخن حقّ نگويم (و نسبت ندهم)، همانا من از سوى پروردگارتان براى شما دليلى روشن (معجزه‌اى) آورده‌ام، پس بنى‌اسرائيل را همراه من بفرست.

پیام ها

1- انبيا، جز سخن حقّ چيزى نمى‌گويند، پس در ابلاغ رسالت معصوم‌اند. «لا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ»

2- انبيا بايد معجزه داشته باشند، «قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ» و در رسالت خود هيچ‌گونه تحكّم و تحميلى نداشته باشند.

3- همه‌ى مردم، يك پروردگار دارند، پس ادّعاى ربوبيّت بيجاست. «رَبِّكُمْ»

4- با آزادى مردم از سلطه‌ى طاغوت‌ها بهتر مى‌توان برنامه‌ى فرهنگى و ارشادى كاملى براى آنان در نظر گرفت. «فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ»

5- آزادسازى بنى‌اسرائيل، فرمان الهى و جزو رسالت موسى است، نه آنكه تصميم شخصى باشد. إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ‌ ... فَأَرْسِلْ‌ ...

6- آزادى انسان‌ها، از اهداف پيامبران است. «فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ» و جز آنان‌

---

«1». نازعات، 24.

جلد 3 - صفحه 133

هركس به حكومت رسد، مردم را به بندگى مى‌كشاند. حضرت على عليه السلام مى‌فرمايد: «مَن نال استطال» «1»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

حَقِيقٌ عَلى‌ أَنْ لا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ (105)

حَقِيقٌ عَلى‌ أَنْ لا أَقُولَ‌: سزاوار و واجب است آنچه نگويم، عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَ‌: بر خداى تعالى، مگر سخن حق و راست، يعنى واجب و لازم است بر آنچه نگويم مگر سخن حق نه هزل و باطل را، چنانچه قول حق سزاوار است بر موسى، موسى نيز حقيق است بر قول حق. يا من سزاوارم يا مستقر و راسخم بر آنكه نگويم بر خداى تعالى مگر سخن راست و درست.

---

جلد 4 صفحه 155

فرعون بعد از شنيدن اين مقال گفت: اى موسى بر اين مدعا هيچ بينه و حجتى دارى. موسى عليه السّلام فرمود: قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ‌:

بتحقيق آمده‌ام به شما به جهتى روشن از جانب پروردگار شما. يا آورده‌ام معجزات باهره كه بر صحت رسالت من دال است يعنى عصا و يد بيضا، فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ‌: پس بفرست با من فرزندان يعقوب را و دست از استخدام آنها كوتاه كن تا به ارض مقدسه كه موطن آباى ايشان بود برگردند.

و سبب شكنجه فرعون بنى اسرائيل را، آن بود پدر او مصعب ايشان را محترم داشت، لكن بعد از او كه سلطنت به وليد فرعون زمان موسى رسيد و دعوى ربوبيت نمود، بنى اسرائيل دعوى او را قبول نكردند. چون فرعون تسلط كامل يافت، آنها را به بندگى و كارهاى سخت وادار نمود تا وقتى كه موسى عليه السّلام مبعوث شد فرمود: اى فرعون، دست از بنى اسرائيل بردار.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

سوره الأعراف «7»: آيات 104 تا 106

وَ قالَ مُوسى‌ يا فِرْعَوْنُ إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ (104) حَقِيقٌ عَلى‌ أَنْ لا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ (105) قالَ إِنْ كُنْتَ جِئْتَ بِآيَةٍ فَأْتِ بِها إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ (106)

ترجمه‌

گفت موسى اى فرعون همانا من پيغمبرى هستم از پروردگار جهانيان‌

سزاوارم براى آنكه نگويم از جانب خدا مگر حق بتحقيق آمدم نزد شما با معجزه از پروردگارتان پس بفرست با من بنى اسرائيل را

گفت اگر هستى تو كه آورده معجزه را

---

جلد 2 صفحه 458

پس بياور آنرا اگر هستى از راستگويان.

تفسير

حضرت موسى (ع) پس از چندى اقامت در مصر ببارگاه فرعون راه يافت و دعوى خود را اظهار فرمود و مدّعى شد كه تمام اقوال من از جانب خدا حق و صدق است و سزاوار براى قول حق كه از جانب خدا باشد آنستكه من قائل آن باشم نه غير من و باين جهت حقيق على بتخفيف يا فرموده با آنكه اگر حقيق علىّ بتشديد ميفرمود معنى واضح‌تر بود ولى لطف كلام و مبالغه در سزاوارى آنحضرت بحق گوئى فوت ميشد و كسانيكه متوجه باين نكته نشده‌اند گفته‌اند اصل كلام علىّ بتشديد بوده ولى براى امن از اشتباه و ملازمه بين سزاوارى كلام حق بشخص و سزاوارى شخص بكلام حق معنى قلب شده است و بعضى گفته‌اند حقيق متضمن معنى حريص است يا على بمعنى باء استعمال شده است يعنى سزاوارم بآنكه نگويم جز حق در هر حال مراد واضح است و علىّ بتشديد نيز قرائت شده است و آنحضرت مدّعى معجزه شد كه خداوند باو كرامت فرموده بود و تقاضا فرمود كه طائفه بنى اسرائيل را كه فرعونيان به بندگى گرفته و باعمال شاقّه وادار نموده بودند اجازه دهد كه با آنحضرت بوطن مالوف آباء خودشان يعنى بيت المقدس مراجعت نمايند و فرعون طلب معجزه نمود.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

حَقِيق‌ٌ عَلي‌ أَن‌ لا أَقُول‌َ عَلَي‌ اللّه‌ِ إِلاَّ الحَق‌َّ قَد جِئتُكُم‌ بِبَيِّنَةٍ مِن‌ رَبِّكُم‌ فَأَرسِل‌ مَعِي‌َ بَنِي‌ إِسرائِيل‌َ (105)

سزاوار ‌است‌ ‌بر‌ اينكه‌ نگويم‌ ‌بر‌ خداوند جز حق‌ بتحقيق‌ آمدم‌ ‌شما‌ ‌را‌ ‌با‌ دليل‌ واضح‌ ‌از‌ پروردگار ‌شما‌ ‌پس‌ رها كن‌ ‌با‌ ‌من‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌را‌.

حقيق‌ ‌يعني‌ مثل‌ مني‌ ‌که‌ ‌از‌ ترس‌ ‌از‌ شماها فرار كردم‌ ‌از‌ آنكه‌ ميخواستيد مرا بكشيد و فعلا ‌با‌ ‌اينکه‌ دولت‌ ديكتاتوري‌ و قلدري‌ ‌شما‌ ‌با‌ يك‌ نفر برادر آمده‌ام‌ بدون‌ اسباب‌ و وسائل‌ ‌که‌ ‌شما‌ ‌را‌ دعوت‌ كنم‌ براه‌ حق‌ و صراط مستقيم‌ سزاوار ‌است‌ عَلي‌ أَن‌ لا أَقُول‌َ عَلَي‌ اللّه‌ِ إِلَّا الحَق‌َّ و ‌تا‌ امريّه‌ الهيه‌ نبود و ‌از‌ طرف‌ ‌او‌ نيامده‌ بودم‌ جرئت‌ اينكه‌ رو بشما بيايم‌ نداشتم‌ ‌اينکه‌ ‌خود‌ يك‌ دليل‌ واضحي‌ ‌است‌ ‌بر‌ حقانيت‌ ‌من‌ ‌با‌ اينكه‌ باين‌ اندازه‌ اكتفاء نكردم‌ بلكه‌ قَد جِئتُكُم‌ بِبَيِّنَةٍ مِن‌ رَبِّكُم‌ ‌با‌ دليل‌ روشن‌ و حجت‌ قاطع‌ و برهان‌ واضح‌ آمده‌ام‌، ببيّنه‌ مراد جنس‌ معجزه‌ و دليل‌ ‌است‌ نه‌ اينكه‌ تاء وحده‌ ‌باشد‌ ‌تا‌ اشكال‌ شود ‌که‌ حضرت‌ بيش‌ ‌از‌ يك‌ معجزه‌ داشت‌ بلكه‌ ‌با‌ تعدد ‌هم‌ سازش‌ دارد.

توضيح‌ كلام‌‌-‌ اينكه‌ ‌بر‌ اثبات‌ مطلب‌ حقي‌ يك‌ دليل‌ قطعي‌ ‌که‌ قابل‌ هيچ‌ شك‌ و ريبي‌ نباشد كافيست‌ چه‌ دليل‌ عقلي‌ مستقل‌ ‌ يا ‌ نص‌ّ كلام‌ اللّه‌ ‌ يا ‌ نص‌ّ خبر متواتر ‌ يا ‌ قطعي‌ الصدور ‌ يا ‌ ضرورت‌ ‌ يا ‌ برهان‌ حسّي‌ ‌که‌ يكي‌ ‌از‌ ‌آنها‌ اقامه‌ معجزه‌ ‌است‌ كافي‌ ‌است‌، و اما ازدياد ادله‌ باعث‌ ‌اينکه‌ ميشود ‌که‌ مطلب‌ واضحتر و حجت‌ تمام‌تر

جلد 7 - صفحه 409

و حق‌ روشن‌تر ميشود مثلا علامه‌ حلي‌ (ره‌) ‌در‌ الفين‌ دو هزار دليل‌ هزار عقلي‌ و هزار نقلي‌ ‌در‌ باب‌ امامت‌ اقامه‌ فرموده‌ ‌با‌ اينكه‌ معجزات‌ صادره‌ ‌از‌ قبور ائمه‌ هدي‌ و ‌از‌ توسلات‌ بآنها ‌عليهم‌ السّلام‌ ‌از‌ كرور ‌هم‌ ميگذراند.

فَأَرسِل‌ خطاب‌ بفرعون‌ ‌است‌ معي‌ ‌که‌ ‌من‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌با‌ ‌خود‌ ببرم‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌که‌ ‌از‌ دوازده‌ سبط اسحق‌ و فرزندان‌ يعقوب‌ بودند فرعونيان‌ سه‌ قسمت‌ كرده‌ بودند: اطفال‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ذبح‌ ميكردند و زنهاي‌ ‌آنها‌ ‌را‌ بكنيزي‌ ميبردند ‌که‌ معني‌ وَ يَستَحيُون‌َ نِساءَكُم‌ ‌است‌ و مردان‌ ‌آنها‌ ‌را‌ باعمال‌ شاقه‌ مثل‌ حمالي‌ و بنائي‌ و فعلگي‌ و چوب‌كني‌ و كناسي‌ و امثال‌ اينها ميگماشتند و ‌اينکه‌ بلاء عظيمي‌ ‌بود‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 105)- در این آیه می‌خوانیم که موسی به دنبال دعوی رسالت پروردگار می‌گوید: اکنون که من فرستاده او هستم «سزاوار است که در باره خداوند جز حق نگویم» زیرا فرستاده خداوندی که از همه عیوب، پاک و منزه است، ممکن نیست دروغگو باشد. (حَقِیقٌ عَلی أَنْ لا أَقُولَ عَلَی اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ) سپس برای تثبیت دعوی نبوت خویش اضافه می‌کند: چنان نیست که این ادعا را بدون دلیل گفته باشم «من از پروردگار شما، دلیل روشن و آشکاری با خود آورده‌ام» (قَدْ جِئْتُکُمْ بِبَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ).

اکنون که چنین است «بنی اسرائیل را با من بفرست» (فَأَرْسِلْ مَعِیَ بَنِی إِسْرائِیلَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- موسى(ع) در حضور فرعون خویشتن را از هر گونه افترا بر خداوند مبرّا دانست. (حقیق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق)

۲- پیامبران الهى حریص بر راستگویى و حقگویى درباره خداوند (حقیق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق) اعلام رسالت و سپس بیان این حقیقت که موسى سخنى جز حق به خدا نسبت نمى دهد، بیانگر این است که حقگویى درباره خدا اقتضاى رسالت است. بنابراین همه پیامبران الهى داراى این ویژگى هستند. گفتنى است کلمه «حقیق» به معناى «سزاوار» است و چون به «على» متعدى شده است، مى تواند معناى «حریص» در آن تضمین شده باشد ; یعنى: إنى حریص على کذا حقیقاً به.

۳- سخنان رسولان الهى درباره خداوند و هر آنچه به وى نسبت مى دهند، سراسر حق و حقیقت است. (حقیق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق)

۴- موسى(ع) و دیگر رسولان الهى برخوردار از عصمت در ابلاغ رسالتهاى الهى (حقیق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق)

۵- موسى(ع) براى اثبات رسالت الهى خویش برخوردار از دلیلى روشن بود. (قد جئتکم ببینة من ربکم) «با» در «ببینة» به معناى مصاحبت است. بنابراین جمله «قد جئتکم ببینة» یعنى من با دلیلى روشن به سوى شما آمدم.

۶- دلایل و معجزات موسى(ع)، موهبتى الهى پیشاروى فرعونیان و نشأت گرفته از مقام ربوبى خداوند (قد جئتکم ببینة من ربکم)

۷- فرعون و بزرگان دربارش در انتظار بینه اى از سوى موسى بر حقانیت ادعاى خویش (قد جئتکم ببینة من ربکم) برداشت فوق بر این اساس است که «قد» در «قد جئتکم» براى توقع باشد.

۸- ربوبیت خداوند بر تمام هستى و نیز بر فرعون و بزرگان دربارش، مورد تأکید موسى در محاوراتش با فرعون (إنى رسول من رب العلمین ... قد جئتکم ببینة من ربکم)

۹- موسى(ع) در راستاى رهاسازى بنى اسرائیل از فرعون خواست تا از مهاجرت آنان با وى جلوگیرى نکند. (فأرسل معى بنى إسراءیل)

۱۰- رهاسازى بنى اسرائیل از نظام فاسد فرعونى، از وظایف الهى موسى(ع) (فأرسل معى بنى إسراءیل) تفریع جمله «فأرسل ... » بر «إنى رسول ... » حکایت از آن دارد که رهایى بنى اسرائیل از رسالتهاى الهى موسى بوده است. یعنى به امر خداوند موظف به انجام این کار بود، نه به تصمیم شخصى خویش

۱۱- موسى(ع) علاوه بر رسالت رهبرى بنى اسرائیل را نیز از جانب خداوند عهده دار بود. (إنى رسول من رب العلمین ... فأرسل معى بنى إسراءیل)

۱۲- بنى اسرائیلِ زمان موسى(ع) در سیطره نظام فاسد فرعونى (فأرسل معى بنى إسراءیل)

۱۳- رهاسازى انسانها از اسارت نظامهاى فسادگر و غیر توحیدى، ارزشى الهى (فأرسل معى بنى إسراءیل)

موضوعات مرتبط

• ابلاغ رسالت: عصمت در ابلاغ رسالت ۴
• ارزشها:۱۳
• انبیا: حقانیت سخنان انبیا ۳ ; حق‌گویى انبیا ۲ ; صداقت انبیا ۲ ; عصمت انبیا ۴ ; فضایل انبیا ۲
• انسان: ارزش نجات انسان ها ۱۳
• بنى اسرائیل: دوران موسى(ع) ۱۲ ; رهبران بنى اسرائیل ۱۱ ; نجات بنى اسرائیل ۹، ۱۰ ; هجرت بنى اسرائیل ۹
• حکومت: نجات از حکومت فاسد ۱۳
• خدا: افترا بر خدا ۱ ; تنزیه خدا ۱ ; ربوبیت خدا ۶، ۸ ; عطایاى خدا ۶
• فرعون: انتظارات فرعون ۷ ; فرعون و موسى(ع) ۷ ; فساد حکومت فرعون ۱۰، ۱۲
• فرعونیان: انتظارات فرعونیان ۷ ; فرعونیان و موسى(ع) ۷
• مفسدان: نجات از مفسدان ۱۳
• موسى(ع): تنزیه موسى(ع) ۱ ; خواسته هاى موسى(ع) از فرعون ۹ ; دلایل حقانیت موسى(ع) ۵ ; دلایل نبوت موسى(ع) ۵ ; رسالت موسى(ع) ۱۱ ; رهبرى موسى(ع) ۱۱ ; عصمت موسى(ع) ۴ ; قصه موسى(ع) ۱، ۹، ۱۰ ; محدوده رسالت موسى(ع) ۱۱ ; مسؤولیت موسى(ع) ۱۰ ; معجزه موسى(ع) ۶، ۷ ; موسى(ع) و فرعون ۱، ۸، ۹ ; موسى(ع) و فرعونیان ۶