فاطر ٢٨

وَ مِنَ‌ النَّاسِ‌ وَ الدَّوَابِ‌ وَ الْأَنْعَامِ‌ مُخْتَلِفٌ‌ أَلْوَانُهُ‌ کَذٰلِکَ‌ إِنَّمَا يَخْشَى‌ اللَّهَ‌ مِنْ‌ عِبَادِهِ‌ الْعُلَمَاءُ إِنَ‌ اللَّهَ‌ عَزِيزٌ غَفُورٌ

ترجمه

و از انسانها و جنبندگان و چهارپایان انواعی با رنگهای مختلف، (آری) حقیقت چنین است: از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‌ترسند؛ خداوند عزیز و غفور است!

|و از انسان‌ها و جنبندگان و چهارپايان نيز همان طور رنگ‌هايشان گوناگون است. از بندگان خدا تنها عالمان از او مى‌ترسند. آرى، خداوند شكست ناپذير آمرزنده است

و از مردمان و جانوران و دامها كه رنگهايشان همان گونه مختلف است [پديد آورديم‌]. از بندگان خدا تنها دانايانند كه از او مى‌ترسند. آرى، خدا ارجمند آمرزنده است.

و از اصناف مردم و اجناس جنبندگان و حیوانات نیز رنگهای مختلف هست (که خدا آفرید) و از میان اصناف بندگان تنها مردمان عالم و دانا مطیع و خدا ترسند. البته خدا عزیز و توانا و بسیار بخشنده گناهان است.

و نیز از انسان ها و جنبدگان و چهارپایان [مانند میوه ها و راه های کوهستانی] رنگ های گوناگون وجود دارد. از بندگان خدا فقط دانشمندان از او می ترسند؛ یقیناً خدا توانای شکست ناپذیر و بسیار آمرزنده است.

همچنين از مردم و جنبندگان و چهارپايان گوناگون. هر آينه از ميان بندگان خدا تنها دانشمندان از او مى‌ترسند. و خدا پيروزمند و آمرزنده است.

بدین گونه از مردم و جانوران و چارپایان رنگارنگ [آفریده‌ایم‌]، از میان بندگان خداوند فقط دانشوران از او خوف و خشیت دارند، بی‌گمان خداوند پیروزمند آمرزگار است‌

و همچنين از مردم و جنبندگان و چهارپايان رنگهاى گوناگون هست. از بندگان خدا تنها دانشوران- عالمان ربانى- از او مى‌ترسند. همانا خدا تواناى بى‌همتا و آمرزگار است.

انسانها و جنبندگان و چهارپایان نیز کاملاً دارای رنگهای مختلفی بوده و متفاوتند. (این نشانه‌های بزرگ آفرینش، بیش از همه توجّه خردمندان و فرزانگان را به خود جلب می‌کند، و این است که) تنها بندگان دانا و دانشمند، از خدا، ترس آمیخته با تعظیم دارند. قطعاً خداوند توانا و چیره (در کار جهان آرائی است) و بس آمرزگار (برای بندگان توبه‌کار و امیدوار به الطاف کردگاری) است.

و برخی از مردمان و جانوران و دام‌ها که رنگ‌هایشان گوناگون است (برون آوردیم). از بندگان خدا تنها دانایان (خداشناس) از او هراسانند. آری، همواره خدا بسی ارجمندِ پوشنده است.

و از مردم و جنبندگان و دامها به رنگهای گوناگون بدینسان جز این نیست که می‌ترسند خدا را از بندگانش دانشمندان همانا خدا است عزتمند آمرزگار

فاطر ٢٧	آیه ٢٨	فاطر ٢٩
سوره : سوره فاطر نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مُخْتَلِفٌ»: مبتدای مؤخّر و جمله پیشین خبر آن است. «کَذلِکَ»: برخی این واژه را به جمله قبل از خود مربوط دانسته و آن را محلاًّ منصوب و صفت مصدر محذوف (إِخْتِلافاً) دانسته و تقدیر چنین است: مُخْتَلِفٌ إِخْتِلافاً کَائِناً کَذلِکَ. بعضی هم آن را جمله مستقلّی به حساب آورده و خبر مبتدای محذوف به شمار آورده‌اند و تقدیر چنین است: أَلأمْرُ کَذلِکَ. یعنی: آری مطلب چنین است که گذشت. یادآوری: آیه‌های و صفحه تازه‌ای از کتاب بزرگ آفرینش را در برابر دیدگان انسانها می‌گشاید، و بیانگر این واقعیّت است که ماده همه این آفریدگان یعنی قلم و مرکب آن یکی است و امّا نقّاش چیره‌دست، این همه نقش و نگار بر در و دیوار وجود پدیدار کرده است. از آب بی‌رنگ صد هزاران رنگ، و از عناصر بسیطه محدود، این همه موجودات کاملاً متنوّع و مختلف خلق فرموده است. «یَخْشَی»: خشیت، ترس آمیخته با تعظیم است، و مولود سیر در آفاق و انفس، و درک گوشه‌هائی از عجائب و غرائب کائنات و راز و رمز موجودات، و آگاهی از مسؤولیّتهائی است که انسان در برابر خالق جهان دارد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

الَّذِي‌ جَعَلَ‌ لَکُمُ‌ الْأَرْضَ‌... (۱) وَ مِنْ‌ آيَاتِهِ‌ خَلْقُ‌... (۳)

الَّذِينَ‌ يُؤْمِنُونَ‌ بِالْغَيْبِ‌ وَ... (۰) وَ فِي‌ الْأَرْضِ‌ قِطَعٌ‌... (۰)

تفسیر

• آيات ۲۷ - ۳۸ سوره فاطر
• توضيح دلالت اختلاف الوان ثمرات و...بر توحيد
• خشت به معناى حقيقى كلمه فقط در علما دريافت مى شود
• مراد از كتاب و وراثت آن در آيه : ثم اورثنا الكتاب الذين اصطفينا من عبادنا...
• مقصود از بندگان خاص الذين اصطفينا كه خداوند كتاب را به ايشان به ارث رساند
• اقوال مختلف مفسرين در تفسير آيه فوق
• چند روايت در ذيل جمله انما يخشى الله من عباده العلموءا
• مراد از ظالم لنفسه ، مقصد و سابق بالخيرات در آيه : ثم اورثنا الكتاب الذيناصطفينا... و
• چند روايت درباره مقدار عمرى كه سپرى شدن آن جاى عذرى براى آدمى نمى ماند اولمنعمركم ما يتذكر فيه من تذكر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - آفرینش انسان، جنبندگان و دام ها (شتر، گاو و گوسفند)، از نشانه هاى ربوبیت بى همتاى خداوند (ألم تر أنّ اللّه ... و من الناس و الدّوابّ و الأنعم) «أنعام» جمع «نَعَم» (شتر) مى باشد; ولى این واژه در مجموع شتر، گاو و گوسفند نیز به کار مى رود; چنان که در آیه شریفه به همین معنا استعمال شده است (مفردات راغب).

۲ - تنوع رنگ ها در انسان ها، جنبندگان و دام ها، از نعمت هاى الهى (و من الناس و الدّوابّ و الأنعم مختلف ألونه)

۳ - نقش سازنده دام ها براى حیات بشر (و من الناس و الدّوابّ و الأنعم مختلف ألونه) از اختصاص به ذکر یافتن دام ها - با آن که جزء جنبندگان هستند - برداشت یاد شده به دست مى آید.

۴ - مظاهر گوناگون و متنوع طبیعت، جلوه عظمت خداوند و سبب خشیت عالمان راستین و اهل معرفت (ألم تر أنّ اللّه أنزل من السماء ماء ... و من الناس ... مختلف ألونه کذلک إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا) یادآورى خداترسى اهل معرفت - پس از برشمردن پدیده هاى گوناگون طبیعت - مى تواند ناظر به این حقیقت باشد که در آن پدیده ها، عظمت خدا چنان جلوه گر است که موجب خشیت عالمان و اهل معرفت مى شود. واژه «خشیت» - که در مورد ترسى به کار مى رود که همراه با تعظیم و ناشى از آگاهى باشد (مفردات راغب) - مؤید همین برداشت است. گفتنى است مقصود از علم در این آیه، آشنایى با علوم مادى همچون فیزیک، شیمى و ریاضى نیست; بلکه آشنایى با معارف و حقایق الهى است که از صاحبان آن به اهل معرفت و عالمان راستین تعبیر مى شود.

۵ - تنها عالمان راستین و اهل معرفت، خداترس و اهل خشیت اند. (ألم تر أنّ اللّه أنزل من السماء ماء ... و من الناس ... مختلف ألونه کذلک إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا)

۶ - خشیت و ترس از خدا، نشانه عالمان راستین و اهل معرفت است. (إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا)

۷ - بى پروایى و نترسیدن از خدا، برخاسته از جهل و ناآگاهى نسبت به عظمت پروردگار است. (ألم تر أنّ اللّه أنزل من السماء ماء ... إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا)

۸ - تأثیرپذیرى بیشتر عالمان راستین و اهل معرفت نسبت به دیگران، از انذارهاى پیامبران (إنّما تنذر الذین یخشون ربّهم بالغیب ... إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا) برداشت یاد شده از ارتباط میان آیه ۱۸ با این آیه، استفاده مى شود; زیرا در آن آیه، اهل خشیت به عنوان پذیرندگان انذارهاى پیامبران معرفى گشته اند و در این آیه، اهل معرفت به عنوان اهل خشیت شمرده شده اند.

۹ - مطالعه درباره طبیعت، از راه هاى خداشناسى (ألم تر أنّ اللّه أنزل من السماء ماء ... الأنعم مختلف ألونه کذلک إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا)

۱۰ - خداوند، عزیز (پیروز شکست ناپذیر) غفور (آمرزنده) است. (إنّ اللّه عزیز غفور)

۱۱ - آگاهى و اعتقاد به عزت مندى و آمرزندگى خداوند، منشأ خشیت و خداترسى عالمان راستین و اهل معرفت (إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا إنّ اللّه عزیز غفور) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که جمله «إنّ اللّه عزیز غفور»، در مقام تعلیل براى «إنّما یخشى اللّه ...» مى باشد; زیرا عزت مندى خداوند، نشانگر کمال قدرت او بر انتقام و کیفر است. هم چنین آمرزنده بودن خداوند، آن گاه صادق است که او بر کیفر و عقوبت قادر باشد. بنابراین توجه به این قدرت است که موجب خشیت و خداترسى خواهد شد.

۱۲ - آگاهى و اعتقاد به عزت مندى و آمرزندگى خداوند، موجب خشیت و خداترسى است. (إنّما یخشى اللّه من عباده العلمؤا إنّ اللّه عزیز غفور)

۱۳ - اقتدار و عزت مندى خداوند، همراه با آمرزندگى و مهربانى نسبت به بندگان است. (إنّ اللّه عزیز غفور) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که «غفور» صفت براى «عزیز» باشد.

روایات و احادیث

۱۴ - «عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ «إنّما یخشى اللّه من عباده العلماء» قال یعنى بالعلماء من صدّق فعله قوله، و من لم یصدّق فعله قوله فلیس بعالم; از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند عزّوجلّ «إنّما یخشى اللّه من عباده العلماء» روایت شده که فرمود: مقصود از علما کسانى اند که فعل آنان قولشان را تصدیق کند و کسى که کارهاى او، سخنانش را تصدیق نکند، عالم نیست».

۱۵ - «عن على بن الحسین(ع): ...من عرف اللّه خافه ... و قد قال اللّه «إنّما یخشى اللّه من عباده العلماء»...; از امام سجاد(ع) روایت شده است: ...کسى که خدا را بشناسد از او مى ترسد... خداوند فرمود: «إنّما یخشى اللّه من عباده العلماء»...».

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: آیات آفاقى ۱، ۲; آیات انفسى ۱، ۲; مطالعه آیات آفاقى ۹
• اسماء و صفات: عزیز ۱۰; غفور ۱۰
• انبیا: آثار انذارهاى انبیا ۸
• انسان: تنوع رنگ انسان ها ۲; خلقت انسان ۱
• توحید: دلایل توحید ربوبى ۱
• جهل: آثار جهل ۷
• چهارپایان: تنوع رنگ چهارپایان ۲; خلقت چهارپایان ۱; فواید چهارپایان ۳
• حیوانات: تنوع رنگ حیوانات ۲
• خدا: آثار خدا شناسى ۱۵; خشیت از خدا ۵، ۶; دلایل خدا شناسى ۹; عظمت خدا ۷; موانع خشیت از خدا ۷; نشانه هاى عظمت خدا ۴; نعمتهاى خدا ۲، ۲; ویژگیهاى عزت خدا ۱۳; ویژگى آمرزشهاى خدا ۱۳
• خشیت: عوامل خشیت ۱۲، ۱۵
• سخن: هماهنگى سخن با عمل ۱۴
• شتر: خلقت شتر ۱
• عقیده: آثار عقیده به آمرزشهاى خدا ۱۱، ۱۲; آثار عقیده به عزت خدا ۱۱، ۱۲
• علما: خشیت علما ۵، ۶; صفات علما ۶; عوامل خشیت علماى راستین ۴; فضایل علما ۵; مراد از علما ۱۴; هدایت پذیرى علما ۸
• گاو: خلقت گاو ۱
• گوسفند: خلقت گوسفند ۱
• موجودات: آثار تنوع موجودات ۴
• نعمت: نعمت تنوع رنگ ۲