البقرة ١٤٤

قَدْ نَرَى‌ تَقَلُّبَ‌ وَجْهِکَ‌ فِي‌ السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّکَ‌ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِ‌ وَجْهَکَ‌ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ‌ وَ حَيْثُ‌ مَا کُنْتُمْ‌ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ‌ شَطْرَهُ‌ وَ إِنَ‌ الَّذِينَ‌ أُوتُوا الْکِتَابَ‌ لَيَعْلَمُونَ‌ أَنَّهُ‌ الْحَقُ‌ مِنْ‌ رَبِّهِمْ‌ وَ مَا اللَّهُ‌ بِغَافِلٍ‌ عَمَّا يَعْمَلُونَ‌

ترجمه

نگاه‌های انتظارآمیز تو را به سوی آسمان (برای تعیین قبله نهایی) می‌بینیم! اکنون تو را به سوی قبله‌ای که از آن خشنود باشی، باز می‌گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجد الحرام کن! و هر جا باشید، روی خود را به سوی آن بگردانید! و کسانی که کتاب آسمانی به آنها داده شده، بخوبی می‌دانند این فرمانِ حقی است که از ناحیه پروردگارشان صادر شده؛ (و در کتابهای خود خوانده‌اند که پیغمبر اسلام، به سوی دو قبله، نماز می‌خواند). و خداوند از اعمال آنها (در مخفی داشتن این آیات) غافل نیست!

ما گردش [جستجوگرانه‌] رويت را به آسمان [براى تغيير قبله‌] مى‌بينيم، پس قطعا تو را به جانب قبله‌اى كه بدان خشنود شوى برمى‌گردانيم. پس [حالا] روى خود را جانب مسجد الحرام بگردان و شما [مسلمين‌] نيز هر جا هستيد روى خود بدان سو كنيد. و البته اهل كتاب به

ما [به هر سو] گردانيدنِ رويت در آسمان را نيك مى‌بينيم. پس [باش تا] تو را به قبله‌اى كه بدان خشنود شوى برگردانيم؛ پس روى خود را به سوى مسجدالحرام كن؛ و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن بگردانيد. در حقيقت، اهل كتاب نيك مى‌دانند كه اين [تغيير قبله‌] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است؛ و خدا از آنچه مى‌كنند غافل نيست.

ما توجه تو را بر آسمان (به انتظار وحی و تغییر قبله) بنگریم و البته روی تو را به قبله‌ای که به آن خشنود شوی گردانیم، پس روی کن به طرف مسجد الحرام و شما (مسلمین) نیز هر کجا باشید (در نماز) روی بدان جانب کنید. و گروه اهل کتاب به خوبی می‌دانند که این تغییر قبله به حق و راستی از جانب خداست (نه به دلخواه کس) و خدا از کردار آنها غافل نیست.

ما گردانیدن رویت را در [جهت] آسمان [چون کسی که به انتظار مطلبی باشد] می بینیم؛ پس یقیناً تو را به سوی قبله ای که آن را بپسندی برمی گردانیم؛ پس رویت را به سوی مسجد الحرام گردان؛ و [شما ای مسلمانان!] هر جا که باشید، روی خود را به سوی آن برگردانید. و مسلماً اهل کتاب می دانند که این تغییر قبله [از بیت المقدس به کعبه] از سوی پروردگارشان [کاری] درست و حق است؛ [زیرا در تورات و انجیلشان خوانده اند که پیامبر اسلام به دو قبله نماز خواهد خواند] و خدا از آنچه [بر ضد پیامبر و مؤمنان] انجام می دهند، بی خبر نیست.

نگريستنت را به اطراف آسمان مى‌بينيم. تو را به سوى قبله‌اى كه مى‌پسندى مى‌گردانيم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشيد روى بدان جانب كنيد. اهل كتاب مى‌دانند كه اين دگرگونى به حق و از جانب پروردگارشان بوده است. و خدا از آنچه مى‌كنيد غافل نيست.

آری رویکرد تو را به آسمان می‌بینیم، اینک روی تو را به قبله‌ای که از آن خشنود هستی می‌گردانیم، پس روی به سوی مسجدالحرام آور، و هرجا که هستید رویتان را بدان سو کنید، و اهل کتاب می‌دانند که آن حقی است از جانب پروردگارشان، و خدا از آنچه می‌کنند غافل نیست‌

ما گردش روى تو را در آسمان [به انتظار وحى‌] مى‌بينيم، و هر آينه تو را به قبله‌اى كه آن را مى‌پسندى بگردانيم پس روى خود را سوى مسجد الحرام- نمازگاه شكوهمند- بگردان، و هر جا كه باشيد رويتان را سوى آن بگردانيد. همانا اهل كتاب مى‌دانند كه اين [گردانيدن قبله‌] حق است از سوى پروردگارشان، و خدا از آنچه مى‌كنند غافل نيست.

ما روگرداندن تو را گاهگاهی به سوی آسمان می‌بینیم (و پیام آرزوی قلبی تو را جهت نزول وحی در مورد تغییر قبله دریافت می‌داریم) پس تو را به سوی قبله‌ای متوجّه می‌سازیم که از آن خوشنود خواهی شد، و لذا رو به سوی مسجدالحرام کن، و (ای مؤمنان!) در هر جا که بودید روهای خویشتن را (به هنگام نماز) به جانب آن کنید. کسانی که کتاب بدیشان داده شده است (یعنی یهودیان و مسیحیان) نیک می‌دانند که چنین گرایشی (به جانب مسجدالحرام) حق است و به فرمان پروردگارتان می‌باشد (ولی با وجود این از فتنه‌انگیزی دست بر نمی‌دارند) و خدا از آنچه می‌کنند بی‌خبر نیست.

ما همواره نگرانی صورتت را در آسمان می‌نگریم، پس تو را به‌راستی و درستی به قبله‌ای که بدان خشنودی بازمی‌گردانیم. پس روی خود را سوی مسجدالحرام کن‌؛ و هر جا بودید، روی خود را سوی آن بگردانید. و بی‌گمان، کتاب‌داده‌شدگان نیک می‌دانند که این (تغییر قبله) به‌راستی از جانب پروردگارشان حق است. و خدا از آنچه می‌کنند غافل نیست.

هر آینه دیدیم گردش (بی‌تابی) روی تو را بسوی آسمان همانا خواهیم گردانید تو را بسوی (یا ارزانی داشت به تو) قبله‌ای که راضی از آن باشی پس بگردان رویت را بسوی مسجد حرام و هر جا باشید بگردانید رویهای خود را بسوی آن و آنان که داده شدند کتاب را هر آینه دانند که آن است حقّ از پروردگارشان و نیست خدا غافل از آنچه می‌کنند

البقرة ١٤٣	آیه ١٤٤	البقرة ١٤٥
سوره : سوره البقرة نزول : ٥ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تَقَلُّبَ»: روی به این سو و آن سو گرداندن. چرخش. «وَجْهِ»: چهره. «نُوَلِّی»: می‌گردانیم. متوجّه می‌کنیم. «شَطْرَ»: سو. جانب. «حَیْثُ مَا»: هر کجا. «أَنَّهُ»: مرجع ضمیر (هُ)، تغییر قبله یا روکردن به کعبه است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لِلَّهِ‌ الْمَشْرِقُ‌ وَ الْمَغْرِبُ‌... (۳) وَ لِلَّهِ‌ الْمَشْرِقُ‌ وَ الْمَغْرِبُ‌... (۷)

سَيَقُولُ‌ السُّفَهَاءُ مِنَ‌ النَّاسِ‌... (۳) سَيَقُولُ‌ السُّفَهَاءُ مِنَ‌ النَّاسِ‌... (۵) وَ کَذٰلِکَ‌ جَعَلْنَاکُمْ‌ أُمَّةً... (۴) وَ مِنْ‌ حَيْثُ‌ خَرَجْتَ‌ فَوَلِ‌... (۱۲) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا کُتِبَ‌... (۳) أَلاَ إِنَ‌ لِلَّهِ‌ مَا فِي‌... (۴)

تفسیر

• آيات ۱۴۲ ۱۵۱ بقره
• تغيير قبله از بزرگترين حوادث و از اهم احكام تشريعى بود
• فائده و اثر تغيير قبله و اعتراض يهود و مشركين ، و پاسخ آنها
• در جمله ((لله المشرق و المغرب )) چرا شمال و جنوب ذكر نشده است ؟
• ((امت وسط)) يعنى چه ؟
• مراد از ((شهداء على الناس ))
• ((شهادت )) در آيه ، از حقائق قرآنى است و در موارد متعددى از قرآن ذكر شده
• معناى صحيح ((شهادت )) در آيات قرآنى ،تحمل (ديدن ) حقائق اعمال مردم است
• معناى صحيح ((وسط)) بودن امت واسطه بودن امت بينرسول و مردم است
• غرض خداوند از تغيير قبله
• در برابر سرزنش تفاخر يهود، پيامبر (ص ) منتظر رسيدن حكم تغيير قبله بود
• تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه (شطر المسجدالحرام )
• كتاب اهل كتاب مشتمل بر اين حكم تحويل قبله بوده است
• وجه التفات از حضور به عيبت در آيه شريفه
• سه فائده براى حكم قبله
• توضيح اينكه (و لاتمّ نعمتى عليكم ) در آيهتحويل قبله بشارتى است بر فتح مكه
• رد گفتار فوق الذكر و اينكه آيه اشاره اى بر فتح مكه ندارد
• بحث روايتى (شامل رواياتى درباره تغيير قبله و معنى شهدا و...)
• بحث علمى (درباره يافتن جهت قبله و تاريخچه آن )
• بحث اجتماعى (پيرامون فوايد تشريع قبله از نظر فردى و اجتماعى )
• روح و مغز عبادت ، عبوديت درونى است و افعال عبادى قالبهاى تحقق خارجى آن عبوديت است

• آيه ۱۴۴
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• همه جا رو به سوى كعبه كنيد
• نكته ها:
• ۱ نظم آيات
• ۲- انتظار دردناك !
• ۳- معنى ((شطر))
• ۴- خطاب همگانى
• ۵- آيا تغيير قبله به خاطر خشنودى پيامبربود؟
• ۶- كعبه مركز يك دائره بزرگ

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - پیامبر(ص) در برهه اى از زمان، در انتظار و اشتیاق فرمانى از جانب خدا براى تغییر قبله بود. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء فلنولینک قبلة) تفریع جمله «فلنولینک ...» بر جمله «قد نرى» مى رساند که: چشم دوختن پیامبر به اطراف و اکناف آسمان به خاطر انتظار فرمان تغییر قبله بوده است.

۲ - پیامبر(ص) به هنگام انتظار وحى روى به سوى آسمان داشت و به هر طرف آن چشم مى دوخت. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء) «تقلب» به معناى: چرخیدن و حرکت کردن از سویى به سوى دیگر است. چرخش صورت در آسمان به معناى نگاه کردن به این سو و آن سوى آسمان است.

۳ - آسمان محل ظهور و بروز وحى بر پیامبران (قد نرى تقلب وجهک فى السماء)

۴ - هر ناحیه اى از آسمان مى توانست و احتمال داشت که محل ظهور و پیدایش فرشته وحى بر پیامبر(ص) باشد. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء) از اینکه پیامبر(ص) براى مشاهده نزول فرشته وحى به نقطه اى خاص و معین چشم نمى دوخت و صورتش را به هر سویى مى چرخانید، به برداشت فوق مى توان دست یافت.

۵ - خداوند ناظر بر رفتار انسانها و آگاه به ضمایر ایشان است. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء)

۶ - خداوند، پیامبر(ص) را به تغییر قبله و جایگزینى آن با قبله اى که فراهم کننده خشنودى او بود، نوید داد. (فلنولینک قبلة ترضیها) «تولیة» (مصدر نولى) به معناى گردانیدن است. بنابراین «فلنولینک ...»; یعنى، تو را به قبله اى که مایه خشنودیت است، مى گردانیم.

۷ - انتظار و اشتیاق پیامبر(ص) براى نسخ قبله سابق (بیت المقدس) داراى نقشى بسزا در نسخ آن بود. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء فلنولینک قبلة ترضیها) تفریع جمله «فلنولینک ...» بر «قد نرى ...» به وسیله حرف «فاء» مى رساند که انتظار و اشتیاق پیامبر(ص) به تغییر قبله در آن امر مؤثر بوده است.

۸ - پیامبر(ص) در پیشگاه خداوند از شأن و عظمتى والا برخوردار بود. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء فلنولینک قبلة ترضیها)

۹ - تعیین قبله از شؤون خداوند است. (قد نرى ... فلنولینک قبلة ترضیها)

۱۰ - تشریع احکام دین ونسخ آنها به دست خداوند و در اختیار اوست. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء فلنولینک قبلة ترضیها)

۱۱ - نسخ قبله و تعیین آن، در اختیار پیامبر(ص) نبود. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء فلنولینک قبلة ترضیها) چنانچه پیامبر(ص) از ناحیه خداوند مأذون بود که قبله را تغییر دهد، یا حکمى را نسخ و یا تشریع کند; ضرورتى نداشت به انتظار وحى، براى نسخ قبله و تعیین قبله اى دیگر، چشم به آسمان دوزد و به انتظار وحى بماند.

۱۲ - خداوند - در پى نوید تغییر قبله - به پیامبر(ص) و مسلمانان فرمان داد تا رو به سوى مسجد الحرام کنند. (فلنولینک ... فول وجهک شطر المسجدالحرام و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره)

۱۳ - مسلمانان در هر سرزمینى که باشند، باید مسجد الحرام را قبله خویش قرار دهند. (و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره)

۱۴ - تعیین مسجدالحرام به عنوان قبله مسلمانان، خشنودى و رضایت پیامبر(ص) را در پى داشت. (فلنولینک قبلة ترضیها فول وجهک شطر المسجدالحرام)

۱۵ - رو کردن به جهت و سمت مسجدالحرام، در اعمالى که مشروط به قبله اند، کافى است. (فول وجهک شطر المسجدالحرام و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره) بدیهى است که خود مسجدالحرام و یا کعبه، قبله مى باشد. بنابراین آوردن کلمه «شطر» - که به معناى سمت و جهت است - این معنا را القا مى کند که: در کارهاى مشروط به قبله همانند نماز، لازم نیست به خط مستقیم رو به مسجد و یا کعبه قرار گرفت; بلکه کافى است به سمت و جهتى ایستاد که مسجد و یا کعبه در آن جهت قرار دارد.

۱۶ - عالمان اهل کتاب (یهود و نصارا) به حقانیت تغییر قبله (از بیت المقدس به مسجدالحرام) واقف بودند. (إن الذین أوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق) مراد از ضمیر «أنه» نسخ قبله سابق (بیت المقدس) و تعیین قبله فعلى (مسجدالحرام) است.

۱۷ - عالمان یهود و نصارا، به خوبى مى دانستند که قبله شدن مسجدالحرام، فرمانى از ناحیه خداوند است. (إن الذین أوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق) «لام» تأکید در «لیعلمون» بیانگر این است که: اهل کتاب هیچ تردیدى نداشتند و به روشنى مى دانستند که تغییر قبله حق و از ناحیه خداوند است.

۱۸ - تغییر قبله از بیت المقدس به کعبه، حقیقتى عنوان شده در کتابهاى آسمانى پیشین (تورات و انجیل و ...) (إن الذین أوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق) بیان آگاهى یهود و نصارا به حقانیت تغییر قبله از بیت المقدس به کعبه، با عنوان «اهل کتاب» مى رساند که منشأ و منبع آگاهى آنان، کتاب آسمانى شان (تورات و انجیل) بود.

۱۹ - عالمان اهل کتاب، حقانیت تغییر قبله را کتمان مى کردند. (إن الذین أوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق من ربهم و ما اللّه بغفل عما یعملون)

۲۰ - موضعگیرى یهود و نصارا درباره تغییر قبله، على رغم آگاهى آنها به حقانیت آن (إن الذین أوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق من ربهم و ما اللّه بغفل عما یعملون) جمله «و ما اللّه ...» - که به تهدید اهل کتاب اشاره دارد - بیانگر موضعگیرى اهل کتاب در برابر تغییر به حق قبله و مخالفت ایشان با حکم الهى است.

۲۱ - اعمال انسانها هرگز مورد غفلت خداوند نخواهد بود. (و ما اللّه بغفل عما یعملون)

۲۲ - اهل کتاب مورد تهدید خداوند به خاطر موضعگیرى و مخالفتشان با تغییر قبله (و ما اللّه بغفل عما یعملون) «و ما اللّه ...» کنایه از تهدید اهل کتاب به کیفرهاى الهى است.

۲۳ - یهود و نصاراى عصر بعثت، مردمى حق ناپذیر بودند. (و إن الذین أوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق من ربهم و ما اللّه بغفل عما یعملون)

روایات و احادیث

۲۴ - «ان الفرایض لاتصلیها إلا إلى القبلة و هو المروى عن أئمتنا(ع); از ائمه اهل بیت (ع) روایت شده که نمازهاى واجب را نمى شود به جا آورد، مگر اینکه به سوى قبله باشد».

۲۵ - از امام صادق(ع) روایت شده که: «و صلّى رسول اللّه(ص) إلى بیت المقدس ... ثم عیّرته الیهود، فقالوا انک تابع لقبلتنا فاغتمّ لذلک غمّاً شدیداً و لما کان فى بعض اللیل خرج(ص) یقلب وجهه فى آفاق السماء ... فلما صلّى من الظهر رکعتین جاءه جبرئیل(ع) فقال له: قد نرى تقلب وجهک فى السماء فلنولینک قبلة ترضیها فول وجهک شطر المسجدالحرام - الآیة - ثم أخذ بید النبى(ص) فحوّل وجهه إلى الکعبة ...; رسول خدا(ص) به سوى بیت المقدس نماز مى خواند ... سپس یهود او را سرزنش کرده گفتند: تو پیرو قبله ما هستى، و آن حضرت در پى این سرزنش بشدت اندوهگین شد و در موقعى از شب که از [خانه] بیرون آمده بود، در اطراف آسمان ها مى نگریست ... و چون دو رکعت نماز ظهر را خوانده بود جبرئیل نازل گشت و به آن حضرت گفت: ما نگاههاى انتظارآمیز تو را [براى تغییر قبله] مشاهده مى کردیم، پس روى تو را به سوى قبله اى - که تو به آن راضى هستى - بر مى گردانیم; پس روى خود را به سوى مسجدالحرام برگردان. آن گاه دست او را گرفت و رویش را به سوى کعبه برگرداند».

موضوعات مرتبط

• احکام: ۱۳، ۱۵، ۲۴ منشأ تشریع احکام ۱۰; منشأ نسخ احکام ۱۰; نسخ احکام ۷
• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲۰
• اسماء و صفات: صفات جلال ۲۱
• انبیا: نزول وحى بر انبیا ۳
• انسان: آگاهى از عمل انسان ۵، ۲۱; آگاهى از نیات انسان ۵
• اهل کتاب: تهدید اهل کتاب ۲۲
• بیت المقدس: نسخ قبله بودن بیت المقدس ۷
• خدا: افعال خدا ۹، ۱۰; اوامر خدا ۱۲، ۱۷; بشارتهاى خدا ۶; تهدیدهاى خدا ۲۲; خدا و غفلت ۲۱; علم غیب خدا ۵; نظارت خدا ۵
• علماى اهل کتاب: علم علماى اهل کتاب ۱۶; علماى اهل کتاب و کتمان حق ۱۹
• علماى مسیحیت: علم علماى مسیحیت ۱۷
• علماى یهود: علم علماى یهود ۱۷
• قانون: منشأ نسخ قوانین ۱۰; منشأ وضع قوانین ۱۰
• قبله: احکام قبله ۱۳، ۱۵، ۲۴; اهل کتاب و تغییر قبله ۲۲; بشارت تغییر قبله ۶; تغییر قبله ۱۲; تغییر قبله در انجیل ۱۸; تغییر قبله در تورات ۱۸; تغییر قبله در کتب آسمانى ۱۸; جهت قبله ۱۵; حقانیت تغییر قبله ۱۶، ۱۹، ۲۰; علماى اهل کتاب و تغییر قبله ۱۶، ۱۹; علماى مسیحیت و قبله ۱۷; علماى یهود و قبله ۱۷; عوامل تغییر قبله ۷; فلسفه تغییر قبله ۲۵; قبله مسلمانان ۱۳، ۱۴; محمّد(ص) و تغییر قبله ۱; مسیحیان و تغییر قبله ۲۰; منشأ تعیین قبله ۹، ۱۱; یهود و تغییر قبله ۲۰
• کعبه: قبله شدن کعبه ۱۸
• محمّد(ص): بشارت به محمّد(ص) ۶; تاریخ محمّد(ص) ۱، ۲; علایق محمّد(ص) ۱، ۷; عوامل رضایت محمّد(ص) ۶، ۱۴; محدوده اختیارات محمّد(ص) ۱۱; محمّد(ص) هنگام نزول وحى ۲; مقامات محمّد(ص) ۷، ۸; نزول جبرئیل بر محمّد(ص) ۴
• مسجد الحرام: قبله بودن مسجد الحرام ۱۳، ۱۵; قبله شدن مسجد الحرام ۱۲، ۱۴، ۱۷
• مسیحیان: مسیحیان حق ناپذیر ۲۳; مسیحیان صدر اسلام ۲۳
• مقربان: ۸
• ملائکه: مکان ظهور ملائکه وحى ۴
• نماز: احکام نماز ۲۴; قبله در نماز ۲۴
• وحى: مکان ظهور وحى ۳; وحى و آسمان ۳، ۴
• یهود: یهود حق ناپذیر۲۳; یهود صدر اسلام ۲۳; یهود و قبله ۲۵