التوبة ٩٠

وَ جَاءَ الْمُعَذِّرُونَ‌ مِنَ‌ الْأَعْرَابِ‌ لِيُؤْذَنَ‌ لَهُمْ‌ وَ قَعَدَ الَّذِينَ‌ کَذَبُوا اللَّهَ‌ وَ رَسُولَهُ‌ سَيُصِيبُ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا مِنْهُمْ‌ عَذَابٌ‌ أَلِيمٌ‌

ترجمه

و عذرآورندگان از اعراب، (نزد تو) آمدند که به آنها اجازه (عدم شرکت در جهاد) داده شود؛ و آنها که به خدا و پیامبرش دروغ گفتند، (بدون هیچ عذری در خانه خود) نشستند؛ بزودی به کسانی از آنها که مخالفت کردند (و معذور نبودند)، عذاب دردناکی خواهد رسید!

و عذرخواهان باديه نشين آمدند تا به آنان اجازه‌ى [ترك جهاد] داده شود، و كسانى كه به خدا و فرستاده‌ى او دروغ گفتند [نيز در خانه‌] نشستند. زودا كه آن دسته از آنان را كه كافر شدند عذابى دردناك برسد

و عذرخواهان باديه‌نشين [نزد تو] آمدند تا به آنان اجازه [ترك جهاد] داده شود. و كسانى كه به خدا و فرستاده او دروغ گفتند نيز در خانه نشستند. به زودى كسانى از آنان را كه كفر ورزيدند عذابى دردناك خواهد رسيد.

و گروهی از اعراب بادیه (نزد تو) آمده و عذر می‌آورند که اجازه معافی از جهاد یابند و نیز گروهی که تکذیب خدا و رسول را کرده (بدون هیچ عذری) از جهاد بازنشستند، به زودی کافران از این دو طایفه را عذابی دردناک خواهد رسید.

عذر آورندگان از بادیه نشینان نزد تو آمدند تا به آنان اجازه [ترک جنگ] داده شود، و کسانی که به خدا و رسولش دروغ گفتند [بدون آمدن نزد تو و بی هیچ عذری در خانه] نشستند، به زودی به کسانی از آنان که کفر ورزیدند، عذابی دردناک خواهد رسید.

گروهى از عربهاى باديه‌نشين آمدند و عذر آوردند تا آنها را رخصت دهند كه به جنگ نروند و آنهايى كه به خدا و پيامبرش دروغ گفته بودند، در خانه نشستند. زودا كه به كافرانشان عذابى دردآور خواهد رسيد.

و عذرتراشان اعرابی به نزد تو آمدند که به آنان اجازه [خانه‌نشینی‌] داده شود، و کسانی که به خداوند و پیامبرش دروغ گفتند نیز خانه‌نشین شدند، زودا که به آن دسته از آنان که کافر شده‌اند، عذابی دردناک برساند

عذردارندگان از باديه‌نشينان- با اينكه جهاد بر آنان واجب نبود- آمدند تا به آنها رخصت داده شود [كه به كارزار نروند]، و كسانى كه به خداى و پيامبر او دروغ گفته بودند- منافقان- بازنشستند- با اينكه جهاد بر آنان واجب بود-. زودا كه به كسانى از آنان كه كافر شدند عذابى دردناك برسد.

عذرخواهان اعراب (بادیه‌نشین، که دارای عذرهای درست و پذیرفتنی هستند، به پیش تو) آمده‌اند تا بدیشان اجازه داده شود (که در جهاد شرکت نکنند. و امّا گروه دیگری از آنان که کافرند، حتّی زحمت آمدن به پیش شما را هم به خود نمی‌دهند) و در خانه نشسته‌اند و (در اظهار ایمان) به خدا و پیغمبرش دروغ گفته‌اند. به افراد کفرپیشه‌ی آنان عذاب بسیار دردناکی خواهد رسید.

و عذرخواهان بادیه‌نشین آمدند تا به آنان اجازه(ی ترک جهاد) داده شود و کسانی که به خدا و فرستاده‌اش دروغ گفتند نیز (در خانه‌هاشان) نشستند. به زودی به کسانی از آنان که کفر ورزیدند عذابی دردناک خواهد رسید.

آمدند پوزش‌خواهان از اعراب (دشت نشینان) که اذن داده شود بدیشان و بازنشستند آنان که دروغ گفتند با خدا و پیمبرش زود است رسد آنان را که کفر ورزیدند از ایشان عذابی دردناک‌

التوبة ٨٩	آیه ٩٠	التوبة ٩١
سوره : سوره التوبة نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْمُعَذِّرُونَ»: عذرخواهان. عذرتراشان. «جَآءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ ...»: برخی چنین عربهای بادیه‌نشینی را صادق و برخی کاذب می‌دانند. اگر صادق به حساب آیند، «قَعَدَ الَّذِینَ کَذَبُوا ...»: غیر از ایشانند، و معنی آن در بالا گذشت. اگر کاذب به حساب آیند، گروه دومی در میان نیست و معنی چنین می‌شود: عذرتراشان منافق بادیه‌نشین به پیش تو آمده‌اند تا بدیشان اجازه شرکت نکردن در جهاد داده شود. بدین‌وسیله می‌بینی کسانی خانه‌نشینی گزیده‌اند که در اظهار ایمان به خدا و پیغمبرش دروغ گفته‌اند. به چنین افراد بادیه‌نشینی عذاب بسیار دردناکی خواهد رسید.

تفسیر

• آيات ۹۶ - ۸۱، سوره توبه
• ادامه آيات مربوط به كسانى كه از رفتن به جنگ سرباز زدند و نكوهش و تهديد آنان به عذاب آخرت
• نهى از نمازگزاردن بر جنازه منافقين و ايستادن در كنار گور آنان
• بر خلاف منافقين ، مؤ منين به ماندن در خانه و شهر راضى نشدند بلكه بااموال و انفس خود به جهاد برخاستند
• نكته موجود در جمله : (( اعدّ الله لهم جنات ... )) و اينكه ورود به جنت براى مؤ منين مجاهد مشروط به باقى ماندن آنان به صفاى ايمان و اصلاحاعمال است
• مقايسه بين فقراء و تهيدستان كه آمادگى خود را براى جهاد اعلام نمودند، و دروغگويان منافق
• كسانى كه حكم وجوب جهاد از آنها برداشته شده و معذور مى باشند
• عذرخواهى منافقين از شما بعد از جنگ مسموع و مقبول نيست و نبايد از آنها راضى شويد
• روايتى در ذيل آيه شريفه : (( فرح المخلفون ... ))
• رواياتى در ذيل آيه اى كه از نمازگزاردن بر جنازه ميت منافق و حضور در كنار قبر او نهى مى كند (و لا تصل احد منهم )
• بيان ضعف و جعلى بودن رواياتى كه حاكى از نمازگزاردن پيامبر (ص ) بر جنازه عبدالله بن ابى و حضور او در كنار قبر او و... مى باشد
• چند روايت در مورد خوالف (كسانى كه با پيامبر به قصد تبوك نرفتند)
• چند روايت در مورد بكائين (چند نفرى كه به سبب نداشتن مركب براى حضور يافتن در جنگ بسيار گريستند)

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - اذن خواستن گروهى از بادیه نشینان معذور براى مشارکت نکردن در جنگ (و جاء المعذّرون من الأعراب لیؤذن لهم) «اعراب» اسم جمع و به معناى بادیه نشینان است. «معذّرون» مى تواند اسم فاعل از «باب تفعیل» باشد; یعنى، کسانى که از شرکت در جهاد کوتاهى مى کنند و به دروغ نشان مى دهند که عذر دارند و مى تواند اسم فاعل از «باب افتعال» باشد که در اصل «معتذرون» بوده و تاى باب افتعال، به جهت قرب مخرج با ذال، قلب به ذال شده و در آن ادغام گشته است; یعنى، کسانى که داراى عذر موجهند. برداشت فوق بر پایه احتمال دوم است.

۲ - بسیج عمومى همه مسلمانها براى شرکت در جنگ تبوک (و جاء المعذّرون من الأعراب) از آن جایى که حتى بادیه نشینان براى عذرخواهى نزد پیامبر(ص) آمدند، بسیج عمومى و وجوب جهاد بر همگان استفاده مى شود. گفتنى است که این بخش از آیات - چنانکه مفسّران گفته اند - درباره جنگ تبوک است.

۳ - عذرتراشى برخى از بادیه نشینان براى شرکت نکردن در جنگ (و جاء المعذّرون من الأعراب) برداشت فوق مبتنى بر این احتمال است که «معذّرون» اسم فاعل از باب تفعیل باشد.

۴ - مؤمنان واقعى، حافظان حرمت احکام دینى و اجتماعى صادر شده از سوى پیامبر(ص) و رهبر جامعه اسلامى (و جاء المعذّرون ... لیؤذن لهم) برداشت فوق بر این مبناست که «معذّرون» به معناى کسانى باشد که داراى عذر موجه بوده و با این وصف سر خود ترک جهاد نکرده اند ; بلکه نزد پیامبر(ص) آمدند و عذر خویش را عرضه کردند تا رسماً اجازه دریافت کنند.

۵ - توبیخ خداوند نسبت به آنان که براى تخلف از جنگ تبوک، حتى اجازه هم نگرفتند. (و جاء المعذّرون ... و قعد الذین کذبوا) از تقابل «قعد ... » با «جاء المعذّرون» استفاده مى شود که: گروه دوم، متخلفانى هستند که بدون هیچ عذر و بهانه اى و بدون اجازه خواستن از شرکت در جنگ امتناع ورزیدند.

۶ - تخلف بى دلیل و غیر موجه مسلمان از جنگ، نشان دروغین بودن ایمان وى به خدا و رسول خداست. (و قعد الذین کذبوا اللّه و رسوله)

۷ - عملکرد انسان، نشانه ایمان یا عدم ایمان وى به خدا و رسول او (و قعد الذین کذبوا اللّه و رسوله) با توجّه به اینکه خداوند عمل متخلفان از جنگ را، بازتاب دروغین بودن ایمان آنان شمرده است، برداشت فوق به دست مى آید.

۸ - میدان جهاد، صحنه تمایز مؤمنان راستین از منافقان بى ایمان (و قعد الذین کذبوا اللّه و رسوله)

۹ - عذاب دردناک، کیفر سخت متخلفان جنگ (سیصیب الذین ... عذاب ألیم)

۱۰ - عذاب و کیفر کافران و متخلفان از جنگ، عذابى است قریب الوقوع و نه چندان دور. (سیصیب الذین کفروا منهم عذاب ألیم) به کارگیرى حرف «سین» به جاى «سوف» مى تواند بیانگر برداشت فوق باشد.

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲
• ایمان: نشانه هاى ایمان ۷; نشانه هاى ایمان دروغین ۶
• بادیه نشینان: استیذان بادیه نشینان ۱ ; بادیه نشینان و جهاد ۱، ۳ ; بهانه جویى بادیه نشینان ۳
• جهاد: آثار تخلف از جهاد ۶ ; آثار جهاد ۸ ; معذوران از جهاد ۱ ; نزدیکى کیفر متخلفان از جهاد ۱۰
• خدا: سرزنشهاى خدا ۵
• دین: حافظان دین ۴
• عذاب: عذاب دردناک ۹ ; مراتب عذاب ۹
• عمل: آثار عمل ۷
• غزوه تبوک: بسیج عمومى در غزوه تبوک ۲ ; سرزنش متخلفان از غزوه تبوک ۵ ; قصه غزوه تبوک ۲ ; کیفر متخلفان از غزوه تبوک ۹
• کافران: زمینه تشخیص کافران ۸ ; نزدیکى کیفر کافران ۱۰
• مؤمنان: زمینه تشخیص مؤمنان ۸ ; ویژگیهاى مؤمنان ۴
• محمّد(ص): اوامر محمّد(ص) ۴