آل عمران ١٧: تفاوت میان نسخه‌ها
(Edited by QRobot) |
(افزودن جزییات آیه) |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{قاب | متن = '''[[شامل این کلمه::الصّابِرِين|الصَّابِرِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الصّابِرِين| ]] [[شامل این ریشه::صبر| ]][[ریشه غیر ربط::صبر| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الصّادِقِين|الصَّادِقِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الصّادِقِين| ]] [[شامل این ریشه::صدق| ]][[ریشه غیر ربط::صدق| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الْقَانِتِين|الْقَانِتِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الْقَانِتِين| ]] [[شامل این ریشه::قنت| ]][[ریشه غیر ربط::قنت| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الْمُنْفِقِين|الْمُنْفِقِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الْمُنْفِقِين| ]] [[شامل این ریشه::نفق| ]][[ریشه غیر ربط::نفق| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الْمُسْتَغْفِرِين|الْمُسْتَغْفِرِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الْمُسْتَغْفِرِين| ]] [[شامل این ریشه::غفر| ]][[ریشه غیر ربط::غفر| ]][[شامل این کلمه::بِالْأَسْحَار|بِالْأَسْحَارِ]] [[کلمه غیر ربط::بِالْأَسْحَار| ]] [[شامل این ریشه::ب| ]][[ریشه غیر ربط::ب| ]][[شامل این ریشه::سحر| ]][[ریشه غیر ربط::سحر| ]]'''}} | {{قاب | متن = '''[[شامل این کلمه::الصّابِرِين|الصَّابِرِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الصّابِرِين| ]] [[شامل این ریشه::صبر| ]][[ریشه غیر ربط::صبر| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الصّادِقِين|الصَّادِقِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الصّادِقِين| ]] [[شامل این ریشه::صدق| ]][[ریشه غیر ربط::صدق| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الْقَانِتِين|الْقَانِتِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الْقَانِتِين| ]] [[شامل این ریشه::قنت| ]][[ریشه غیر ربط::قنت| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الْمُنْفِقِين|الْمُنْفِقِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الْمُنْفِقِين| ]] [[شامل این ریشه::نفق| ]][[ریشه غیر ربط::نفق| ]][[شامل این کلمه::وَ|وَ]] [[شامل این ریشه::و| ]][[شامل این کلمه::الْمُسْتَغْفِرِين|الْمُسْتَغْفِرِينَ]] [[کلمه غیر ربط::الْمُسْتَغْفِرِين| ]] [[شامل این ریشه::غفر| ]][[ریشه غیر ربط::غفر| ]][[شامل این کلمه::بِالْأَسْحَار|بِالْأَسْحَارِ]] [[کلمه غیر ربط::بِالْأَسْحَار| ]] [[شامل این ریشه::ب| ]][[ریشه غیر ربط::ب| ]][[شامل این ریشه::سحر| ]][[ریشه غیر ربط::سحر| ]]'''}} | ||
{| class="ayeh-table mw-collapsible mw-collapsed" | |||
!کپی متن آیه | |||
|- | |||
|الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقَانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ | |||
|} | |||
'''ترجمه ''' | '''ترجمه ''' | ||
<tabber> | <tabber> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۸: | ||
|-|صادقی تهرانی=(به ویژه) شکیبایان و راستان و خاشعان و انفاق‌‌کنندگان، و پوشش‌خواهان در سحرگاهان را. | |-|صادقی تهرانی=(به ویژه) شکیبایان و راستان و خاشعان و انفاق‌‌کنندگان، و پوشش‌خواهان در سحرگاهان را. | ||
|-|معزی=آن شکیبایان و راستگویان و فروتنان و بخشایندگان و استغفارکنندگان در سحرها | |-|معزی=آن شکیبایان و راستگویان و فروتنان و بخشایندگان و استغفارکنندگان در سحرها | ||
|-|</tabber>< | |-|english=<div id="qenag">The patient, and the truthful, and the reverent, and the charitable, and the seekers of forgiveness at dawn.</div> | ||
{{آيه | سوره = سوره آل عمران | نزول = | |-|</tabber> | ||
<div class="audiotable"> | |||
<div id="quran_sound">ترتیل: <sound src="http://dl.bitan.ir/quran/parhizgar/003017.mp3"></sound></div> | |||
<div id="trans_sound">ترجمه: <sound src="http://dl.bitan.ir/quran/makarem/003017.mp3"></sound></div> | |||
</div> | |||
{{آيه | سوره = سوره آل عمران | نزول = [[نازل شده در سال::15|٣ هجرت]] | نام = [[شماره آیه در سوره::17|١٧]] | قبلی = آل عمران ١٦ | بعدی = آل عمران ١٨ | کلمه = [[تعداد کلمات::10|١٠]] | حرف = }} | |||
===معنی کلمات و عبارات=== | ===معنی کلمات و عبارات=== | ||
«الصَّابِرِینَ»: شکیبایان. (الصَّابِرِینَ) می‌تواند مجرور باشد و بدل یا صفت (الَّذِینَ) و یا صفت (الْعِبَادِ) بشمار آید، و یا منصوب باشد و مخصوص به مدح قلمداد شود. «الْقَانِتِینَ»: مطیعان خاشع و خاضع. مداومان بر طاعت و عبادت. | «الصَّابِرِینَ»: شکیبایان. (الصَّابِرِینَ) می‌تواند مجرور باشد و بدل یا صفت (الَّذِینَ) و یا صفت (الْعِبَادِ) بشمار آید، و یا منصوب باشد و مخصوص به مدح قلمداد شود. «الْقَانِتِینَ»: مطیعان خاشع و خاضع. مداومان بر طاعت و عبادت. | ||
| خط ۳۲: | خط ۴۰: | ||
<tabber> | <tabber> | ||
المیزان= | المیزان= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:المیزان جلد۳_بخش۱۱#link72 | آيات ۱۸ - ۱۰، سوره آل عمران<br> ]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۳_بخش۱۱#link72 | آيات ۱۸ - ۱۰، سوره آل عمران<br> ]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۳_بخش۱۱#link74 | آهنگ و غرض كلى اين آيات و ارتباط آنها با آياتقبل<br> ]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۳_بخش۱۱#link74 | آهنگ و غرض كلى اين آيات و ارتباط آنها با آياتقبل<br> ]] | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۵: | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۳_بخش۱۵#link115 | بالاترين لذتها در دنيا و آخرت كدام است ؟<br> ]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۳_بخش۱۵#link115 | بالاترين لذتها در دنيا و آخرت كدام است ؟<br> ]] | ||
}} | |||
|-|نمونه= | |-|نمونه= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:نمونه جلد۲_بخش۸۱#link368 | تفسیر آیات]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۲_بخش۸۱#link368 | تفسیر آیات]] | ||
}} | |||
|-| تفسیر نور= | |||
===تفسیر نور (محسن قرائتی)=== | |||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
«17» الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ | |||
(پرهيزگاران، همان) صابران و راستگويان و فرمان برداران فروتن و انفاق كنندگان و استغفار كنندگان در سحرها هستند. | |||
جلد 1 - صفحه 482 | |||
===نکته ها=== | |||
افراد با تقوا خصوصيات و ويژگى‌هايى دارند؛ از جمله: | |||
1. صبر در برابر مشكلات، صبر بر ترك گناهان و صبر بر انجام واجبات. | |||
2. صداقت در گفتار و رفتار. | |||
3. خضوع وفروتنى در انجام دستورات، دورى از غرور و خود برتربينى. | |||
4. انفاق از هر چه خداوند به آنان روزى كرده است. | |||
5. مناجات سحر و آمرزش‌خواهى از خداوند. آرى! سحر مناسب‌ترين زمان براى دعاست. | |||
امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از استغفار در سحر، نماز در آن وقت است. «1» | |||
در برخى روايات آمده است: اگر كسى يكسال به طور مداوم، در قنوت نماز شب هفتاد مرتبه استغفار كند، مشمول اين آيه مى‌شود. «2» | |||
ابى‌بصير از امام صادق عليه السلام درباره‌ى «الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ» پرسيد، حضرت فرمودند: | |||
رسول خدا صلى الله عليه و آله در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار مى‌كرد. «3» | |||
===پیام ها=== | |||
1- هم رسيدگى به خلق، هم عبادت خالق. «وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ» | |||
2- تقوا به معناى انزوا، بى‌خبرى و گوشه‌گيرى نيست، متقّى بايد جامع كمالات باشد. «الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ ...» | |||
---- | |||
«1». تفسير مجمع‌البيان. | |||
«2». تفسير اطيب‌البيان؛ من‌لايحضر، ج 1، ص 309. | |||
«3». تهذيب‌الاحكام، ج 2، ص 120. | |||
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 483 | |||
}} | |||
|-| | |||
اثنی عشری= | |||
===تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ «17» | |||
بعد از آن، صفات ممتازه متقيان را بيان مى‌فرمايد: | |||
---- | |||
«1» سنن ترمذى، جلد 4، كتاب صفة الجنّه، باب 18، حديث مسلسل 2555 | |||
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 36 | |||
الصَّابِرِينَ: صفت اول آنان آنكه: صبر كنندگانند در اداى جميع واجبات و مستحبات، و بر ترك محرمات و مشتبهات و تحمل بليات و مشقات و ناملايمات. و صبر سه قسم است: صبر بر طاعت، صبر در مصيبت، و صبر از معصيت. | |||
در «ارشاد ديلمى»: اوحى اللّه الى داود: تخلّفوا باخلاقى فانّ من اخلاقى انا الصّبور؛ و الصّابر ان مات مع صبره مات شهيدا و ان عاش عاش عزيزا. «1» خداى تعالى وحى فرمود به حضرت داود عليه السلام: متخلق شويد به اخلاق من، بدرستى كه من صبور مى‌باشم. و صابر اگر بميرد با صبرش، مرده است به ثواب شهيد؛ و اگر زنده باشد، زندگى نمايد به عزت. | |||
صفت دوم: وَ الصَّادِقِينَ: و راست گويندگان در اقوال و افعال، مطابق واقع. | |||
«مصباح الشريعه»- منقول از فرمايشات حضرت صادق عليه السلام: | |||
كمترين مرتبه حد راستى آنكه: مخالفت نكند زبان قلب را، و قلب زبان را. | |||
و نيز فرمود: صدق، نور مشعشعى است در عالم خود؛ مانند آفتاب كه هر چيزى از آن روشنى مى‌گيرد، بدون آنكه از خورشيد چيزى كاسته شود. «2» صفت سوم پرهيزكاران: وَ الْقانِتِينَ: و قنوت كنندگان در نماز. قنوت در لغت به معنى نماز و دعاى در نماز و طاعت و دوام باشد. بنابراين مفسّرين را اقوالى است: 1- فرمانبرداران خدا در نهان و آشكارا باشند. 2- دائم باشند در طاعت و عبادت. 3- قنوت كنندگانند در نماز وتر در نافله شب، چه از صفات مخصوصه متقيان، شب‌خيزى و قيام و احياى شب است به دعا و قنوت و مناجات بارى تعالى. 4- عام و شامل تمام معانى باشد. | |||
صفت چهارم: وَ الْمُنْفِقِينَ: و انفاق كنندگان در راه خداى تعالى. | |||
---- | |||
«1» ارشاد القلوب، باب 38، صفحه 127 (با اندكى تفاوت) | |||
«2» ارشاد القلوب، باب 44، صفحه 138 (با اندكى تفاوت) | |||
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 37 | |||
مفسرين را در اين انفاق اقوالى است: 1- انفاق واجبه، مانند خمس و زكات ماليه و بدنيه و نذورات و كفارات و صدقات واجبه. 2- نفقات واجب النفقه، از اهل و عيال و غلام و كنيز و بهائم و غير آن. 3- انفاق مستحبه، مانند خيرات و مبرات و اطعام فقراء و مساكين و امثال آن. | |||
«ارشاد ديلمى»: قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: ما طلعت شمس قطّ الّا بجنبيها ملكان يقولان: اللّهمّ اعط لكلّ منفق خلفا و لكلّ ممسك تلفا. «1» فرمود رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: هيچ روزى آفتاب طالع نشود مگر به دو طرف او دو ملك باشند، گويند: بار خدايا عطا فرما هر خرج كننده را عوض، و هر امساك كننده را تلف. | |||
و نيز «ابن بابويه» از حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده: الرّجال اربعة: سخىّ و كريم و بخيل و لئيم؛ فالسّخىّ الّذى يأكل و يعطى، و الكريم الّذى لا يأكل و يعطى، و البخيل الّذى يأكل و لا يعطى، و اللّئيم الّذى لا يأكل و لا يعطى. «2» فرمود: مردمان چهار صنفند: سخى و كريم و بخيل و لئيم: 1- سخى كسى است كه خود مى‌خورد و به ديگرى هم عطا كند. 2- كريم كسى است كه خود نخورد و به ديگرى دهد. 3- بخيل كسى است كه خود مى‌خورد و نمى‌دهد. 4- لئيم كسى است كه نه خود خورد نه به كسى دهد. | |||
صفت پنجم پرهيزكاران: وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ: و استغفار كنندگان و طلب آمرزش نمايندگان به سحرها. و احاديث بسيار در استغفار وقت سحر وارد شده: | |||
1- در كتاب «نور الثقلين» و «خصال» از حضرت صادق عليه السلام مروى است كه فرمود: من قال فى وتره اذا اوتر: استغفر اللّه و اتوب اليه سبعين مرّة | |||
---- | |||
«1» بحار الانوار، جلد 71، صفحه 10 حديث 18 (هر دو جمله از يك روايت انتخاب شده است) | |||
«2» جامع الاخبار، صدوق، فصل 69، فى السّخاء و الايثار | |||
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 38 | |||
و هو قائم، فواظب على ذلك حتّى تمضى له سنة كتبه اللّه عنده من المستغفرين بالاسحار: «1» هر كه بگويد در نماز وتر خود هفتاد مرتبه «استغفر اللّه و اتوب اليه» در حال قيام و مواظبت نمايد بر آن تا بگذرد يك سال، مى‌نويسد خداى تعالى او را در نزد خود از استغفار كنندگان در سحرها. | |||
2- شيخ طوسى به اسناد خود از حضرت صادق عليه السلام روايت نموده: | |||
من قال فى آخر الوتر فى السّحر: «استغفر اللّه ربّى و اتوب اليه» سبعين مرّة و دام على ذلك سنة كتبه اللّه من المستغفرين بالاسحار: «2» هر كه بگويد آخر وتر در سحر «استغفر اللّه ربّى و اتوب اليه»، هفتاد مرتبه و مداومت نمايد بر آن يك سال، مى‌نويسد خدا او را از استغفار كنندگان در سحرها. | |||
3- لقمان حكيم در وصايايى به پسر خود فرمايد: يا بنىّ لا تكن اعجز من هذا الدّيك يصوت بالاسحار و انت نائم على فراشك: اى پسر من، مباش عاجزتر از خروس كه صدا مى‌كند به سحرها (يعنى ذكر مى‌گويد) و حال آنكه تو خوابيده باشى بر رختخواب خود. | |||
تتمه: «شيخ المشايخ» در كتاب (الجنان) گفته كه: در تفاسير اهل بيت عصمت و طهارت، اين آيه، خاصه در شأن حضرت امير المؤمنين عليه السلام نازل گرديده. اهل اشاره در اين آيه گفته‌اند: الصّابرين فى الاهوال، و الصّادقين فى الاقوال، و المنفقين فى الاموال، و المستغفرين بالاسحار. | |||
}} | |||
|-| | |||
روان جاوید= | |||
===تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ «17» | |||
ترجمه | |||
شكيبايان و راستگويان و فرمان برداران و انفاق كنندگان و آمرزش خواهان در سحرها.. | |||
تفسير | |||
در مجمع از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه مراد از مستغفرين در اسحار نماز گذاران در وقت سحرند و آنكه فرمود كسيكه استغفار كند هفتاد مرتبه وقت سحر او از اهل اين آيه است و در فقيه و خصال از آن حضرت نقل نموده كه كسيكه در نماز وتر هفتاد مرتبه بگويد استغفر اللّه و اتوب اليه ايستاده و مواظب باشد بر اين امر تا يك سال خداوند نام او را در زمره مستغفرين بالاسحار مينويسد و واجب ميشود از براى او آمرزش از طرف خداوند و گفته‌اند اختصاص سحر بفضيلت براى آنستكه دعا در آنوقت نزديكتر است باجابت از ساير اوقات زيرا كه عبادت در آنوقت مشقتش بيشتر و صفاى نفس زيادتر و حواس جمع‌تر است خصوصا براى شب زنده دارانى كه از غير گسسته و با دوست پيوسته‌اند. | |||
}} | |||
|-| | |||
اطیب البیان= | |||
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
الصّابِرِين‌َ وَ الصّادِقِين‌َ وَ القانِتِين‌َ وَ المُنفِقِين‌َ وَ المُستَغفِرِين‌َ بِالأَسحارِ «17» | |||
متّقين صابر صبر كننده و تصديق و عبادت و انفاق و استغفار در سحرها كننده هستند در اينکه آيه پنج صفت از صفات متّقين را بيان ميفرمايد که جامع جميع صفات باشد: الصّابِرِين‌َ يكي از صفات بارز اهل تقوي صبر است چه صبر در بليّات چون ميدانند تمام موافق حكمت است و موجب ارتفاع رتبه است و كفّاره ذنوب است و امتحان بنده است، و چه صبر بر مشاق عبادات که | |||
افضل الاعمال احمزها | |||
و چه صبر بر كف نفس از معاصي که جهاد اكبر است جهاد با نفس و در قرآن ميفرمايد وَ الَّذِين‌َ جاهَدُوا فِينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا عنكبوت آيه 39. وَ مَن جاهَدَ فَإِنَّما يُجاهِدُ لِنَفسِه‌ِ عنكبوت آيه 5. | |||
وَ الصّادِقِين‌َ آيات و اخبار در فضيلت صدق بسيار است و كافي است همين حديث شريف از حضرت صادق عليه السّلام | |||
من صدق لسانه زكي عمله | |||
و فرمود ببعض اصحاب خود | |||
انظر الي ما بلغ به علي عليه السّلام عند رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فالزمه فانّ عليّا عليه السّلام انّما بلغ به عند رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم لصدق الحديث و اداء الامانة | |||
و غير اينها- جامع السعادات صفحه 369. | |||
و از براي صدق اقسامي است: 1- صدق در كلام و شامل ميشود صدق در مقام شهادت و صدق در قسم و صدق در وفاء بعهد و صدق در اخبار. | |||
2- صدق در كتابت بجميع اقسام مذكوره. 3- صدق در نيّت که اخلاص باشد 4- در عزم و جزم بر خيز. 5- صدق در عمل که باطن آن مطابق ظاهر آن باشد | |||
جلد 3 - صفحه 136 | |||
6- صدق در مقامات دينيّه و اخلاق حميده: صبر، شكر، توكّل، حب‌ّ، رجاء، خوف، زهد، تعظيم، رضا، تسليم، و غير اينها. | |||
وَ القانِتِين‌َ اصل قنوت بمعني دعا و عبادت و صلوة و اطاعت استعمال شده و از اينکه باب است قنوت نماز و در آيات شريفه تمام اينکه معاني بمناسبات اراده شده أَمَّن هُوَ قانِت‌ٌ آناءَ اللَّيل‌ِ زمر آيه 9، بمعني صلوة. يا مَريَم‌ُ اقنُتِي لِرَبِّك‌ِ آل عمران آيه 43، بمعني عبادت. قُومُوا لِلّه‌ِ قانِتِين‌َ بقره آيه 238، بمعني دعاء در قنوت صلوة.به كُل‌ٌّ لَه‌ُ قانِتُون‌َ بقره آيه 116، بمعني اطاعت. و تمام اينکه معاني يعني قدر جامع که شامل تمام باشد ممكن است مراد باشد و تماما از صفات متّقين بشمار ميرود وَ المُنفِقِين‌َ اقسام انفاقات را در اول سوره بقره جلد اول در ذيل آيه وَ مِمّا رَزَقناهُم يُنفِقُون‌َ آيه 3 مفصّلا بيان كرديم از انفاقات واجبه و مندوبه حتّي انفاق علم و جاه و تلاوت و بذل، مراجعه فرمائيد. | |||
وَ المُستَغفِرِين‌َ بِالأَسحارِ استغفار طلب مغفرت است و غفران پوشاندن است و مراد پوشاندن گناه است و خداوند غافر و غفور و غفّار است اسم فاعل، صفت مشبّهه، صفت مبالغه. غفور: دلالت بر استمرار دارد و غفّار دلالت بر كثرت و شرح اينکه كلمه را ما در مجلّد اوّل در ذيل وَ يُقِيمُون‌َ الصَّلاةَ صفحه 180 تا 183 داده‌ايم و فقط اينجا در اهميّت استغفار اشاره مختصري ميكنيم. | |||
در كافي در كتاب دعاء باب استغفار از حضرت صادق عليه السّلام از حضرت رسالت صلّي اللّه عليه و آله و سلّم نقل فرموده که فرمود | |||
خير الدعاء الاستغفار | |||
و از حضرت رضا عليه السّلام نقل فرموده فرمود | |||
مثل الاستغفار مثل و رق شجر تحرك فتناثر | |||
سپس فرمود | |||
و المستغفر من ذنب و يفعله كالمستهزء بربه. | |||
و اسحار جمع سحر بتحريك است و سحر بنا بر مشهور و منصور ثلث آخر شب است و مراد از شب از مغرب تا طلوع فجر است نه از غروب تا طلوع آفتاب. | |||
جلد 3 - صفحه 137 | |||
مثلا در اول حمل و ميزان که از غروب تا طلوع آفتاب دوازده ساعت است از مغرب تا طلوع فجر ده ساعت و ربع است و ثلث آن سه ساعت و بيست و پنج دقيقه است که از شب عرفي گذشته باشد سه ساعت و چهل دقيقه: | |||
و كلمه بالاسحار چون جمع محلّا بالف و لام است و افاده عموم ميكند دلالت دارد بر اينكه يكي از صفات اهل تقوي اينست که در جميع سحرها در مناجات با خدا که بهترين اوقات است استغفار ميكنند. | |||
لكن در اخبار دارد كسي که يك سال در قنوت وتر هفتاد مرتبه استغفار كند جزو مستغفرين بالاسحار محسوب ميشود چنانچه در برهان از شيخ طوسي از حضرت صادق عليه السّلام روايت ميكند که فرمود | |||
(من قال في آخر الوتر في السحر استغفر اللّه ربّي و اتوب اليه سبعين مرّة و دام علي ذلک سنة كتبه اللّه من المستغفرين بالاسحار) | |||
و از صدوق (قدّس سرّه) از آن حضرت روايت ميكند که فرمود | |||
(من قال في و تره استغفر اللّه و اتوب اليه سبعين مرّة و واظب علي ذلک حتّي تمضي سنة كتبه اللّه من المستغفرين بالاسحار و وجبت المغفرة له من اللّه عزّ و جل‌ّ). | |||
و از اينکه دو حديث استحباب هر دو طريق با ذكر ربّي و بدون آن ثابت ميشود. و در مجمع البيان از حضرت صادق عليه السّلام روايت ميكند فرمود | |||
(ان‌ّ من استغفر اللّه سبعين مرّة في وقت السحر فهو من اهل هذه الآية). | |||
و از اينکه حديث سه مطلب استفاده ميشود: يكي آنكه ادامه يك سال لازم نيست ديگر آنكه در قنوت وتر لازم نيست، سوم آنكه مجرّد (استغفر اللّه) بدون كلمه (و اتوب اليه) كافيست. | |||
138 | |||
}} | |||
|-| | |||
برگزیده تفسیر نمونه= | |||
===برگزیده تفسیر نمونه=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
}} | |||
|-|تسنیم= | |-|تسنیم= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | *[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | ||
}} | |||
|-|</tabber> | |-|</tabber> | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۳۷۰: | ||
[[رده:اخلاق اجتماعى]][[رده:اخلاق و اقتصاد]][[رده:ارزشهاى اخلاقى]][[رده:نظام ارزشها]][[رده:استغفار در سحر]][[رده:ویژگیهاى اسلام]][[رده:ارزش انفاق]][[رده:نظام اقتصادى]][[رده:آثار تقوا]][[رده:آداب تهجد]][[رده:ارزش تهجد]][[رده:زمان تهجد]][[رده:تهجد توابین]][[رده:ارزش خضوع]][[رده:آداب دعا]][[رده:زمان دعا]][[رده:شرایط اجابت دعا]][[رده:ارزش صبر]][[رده:ارزش صداقت]][[رده:استغفار متقین]][[رده:انفاق متقین]][[رده:تهجد متقین]][[رده:خضوع متقین]][[رده:صبر متقین]][[رده:صداقت متقین]][[رده:صفات متقین]][[رده:زمان مناجات]] | [[رده:اخلاق اجتماعى]][[رده:اخلاق و اقتصاد]][[رده:ارزشهاى اخلاقى]][[رده:نظام ارزشها]][[رده:استغفار در سحر]][[رده:ویژگیهاى اسلام]][[رده:ارزش انفاق]][[رده:نظام اقتصادى]][[رده:آثار تقوا]][[رده:آداب تهجد]][[رده:ارزش تهجد]][[رده:زمان تهجد]][[رده:تهجد توابین]][[رده:ارزش خضوع]][[رده:آداب دعا]][[رده:زمان دعا]][[رده:شرایط اجابت دعا]][[رده:ارزش صبر]][[رده:ارزش صداقت]][[رده:استغفار متقین]][[رده:انفاق متقین]][[رده:تهجد متقین]][[رده:خضوع متقین]][[رده:صبر متقین]][[رده:صداقت متقین]][[رده:صفات متقین]][[رده:زمان مناجات]] | ||
[[رده:آیات قرآن]] [[رده:سوره آل عمران ]] | [[رده:آیات قرآن]] [[رده:سوره آل عمران ]] | ||
{{#seo: | |||
|title=آیه 17 سوره آل عمران | |||
|title_mode=replace | |||
|keywords=آیه 17 سوره آل عمران,آل عمران 17,الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقَانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ,اخلاق اجتماعى,اخلاق و اقتصاد,ارزشهاى اخلاقى,نظام ارزشها,استغفار در سحر,ویژگیهاى اسلام,ارزش انفاق,نظام اقتصادى,آثار تقوا,آداب تهجد,ارزش تهجد,زمان تهجد,تهجد توابین,ارزش خضوع,آداب دعا,زمان دعا,شرایط اجابت دعا,ارزش صبر,ارزش صداقت,استغفار متقین,انفاق متقین,تهجد متقین,خضوع متقین,صبر متقین,صداقت متقین,صفات متقین,زمان مناجات,آیات قرآن سوره آل عمران | |||
|description=الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقَانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ | |||
|image=Wiki_Logo.png | |||
|image_alt=الکتاب | |||
|site_name=الکتاب | |||
}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ دی ۱۳۹۹، ساعت ۰۴:۴۶
| کپی متن آیه |
|---|
| الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقَانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ |
ترجمه
| آل عمران ١٦ | آیه ١٧ | آل عمران ١٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الصَّابِرِینَ»: شکیبایان. (الصَّابِرِینَ) می‌تواند مجرور باشد و بدل یا صفت (الَّذِینَ) و یا صفت (الْعِبَادِ) بشمار آید، و یا منصوب باشد و مخصوص به مدح قلمداد شود. «الْقَانِتِینَ»: مطیعان خاشع و خاضع. مداومان بر طاعت و عبادت.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۸ - ۱۰، سوره آل عمران
- آهنگ و غرض كلى اين آيات و ارتباط آنها با آياتقبل
- ديدگاه انسان مادى به مال و اولاد
- وجه مقدم ساختن ((اموال )) بر ((اولاد)) در آيه شريفه
- تكذيب كنندگان (از كفار) منشاء اصلى آتش هستند و ديگران به آتش آنها مى سوزند
- معناى ((شديد العقاب )) بودن خداى سبحان
- آيه شريفه ((قد كان لكم )) ناظر بر واقعه بدر است كه در آن با نصرت الهى مؤ منينظفريافتند
- معناى آيه شريفه در نتيجه
- بيان وجوه و احتمالاتى كه درباره مرجع ضميرها در آيه شريفه گفته شده است
- معناى بصير و بصيرت در معارف الهى
- اموال و لذائذ اين دنيا وسائل در مقدّمه نيل به چيزى است كه نزد خدا است و خود مستقلاهدفنيستند
- چه كسى دنيا و متاع دنيوى را در نظر انسان زينت مى دهد؟
- دو گونه بودن جلوه گرى دنيا در نظر مردم
- فساد نظريه بعضى از مفسرين كه گفته اند حقايق و طبايع مستند به خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است
- بخث در اين سوره از طبيعت امتها است
- فساد گفته مفسرى ديگر
- منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط بين تمام اجزاى اين عالم مى باشد.
- در اين عالم نه فقط اعيان خارجى ، بلكه اوصاف وافعال نيز با هم مرتبط و وابسته هستند
- كون و فساد در غير اعمال و در اعمال سعادت آور، بلاواسطه مستند به خدا است ولى دراعمال شقاوت بار باواسطه مستند به او است
- چيزى كه دانشمندان را از بحث پيرامون جبر و اختيار بازداشته است
- چهار نكته راجع به آيه كريمه ((زين للناس حب الشهوات ))
- معناى تزئين حب براى مردم
- اصناف مردم از لحاظ دلبستگى به اقسام شهوات
- لذائذ و نعمتهاى دنيا در آخرت هم است با اين تفاوت كه نعمتهاى آخرت خالى از قبح وفساداست
- توضيحى درباره ((رضوان من اللّه ))
- علت تقابل رضوان با شهوات انسانى در آيه شريفه
- چرا لذائذ اخروى مختص به مؤ من است
- تقرير يك اشكال : لذائذ دنيوى براى بقاى انسان و حفظنسل او است ، در آخرت كه دار بقاءاست ،چه حاجتى اين گونه لذائذ هست
- جواب به اشكال فوق
- خلود و جاودانگى انسان در آخرت به معناى ابطال وجود او نيست ، بلكه ادامه وجود دنيوىاواست
- انسان علاوه بر نقص و كمال طبيعى ، نقص و كمالى نيز دارد كه به اختيار واعمال او بسته است
- تخلص از عذاب نعمتى افزون بر مغفرت است
- پنج خصلت براى متقين
- پس به اين عنايت ، تحمل شهادت و اداى آن هر دو شهادت است ، يعنى هر دو حق را حفظ واقامه مى كنند، و قسط و عدالت را به پا مى دارند. چرا خداوند در اين آيه اقامه شهادتمى كند
- توضيحى درباره رابطه بين عادل بودن خداى سبحان و شهادت او به وحدانيت خودش
- وجه اينكه ملائكه و صاحبان علم هم در كنار خدا شهادت مى دهند
- نقش و معناى ((قائما بالقسط)) در آيه شريفه
- پاسخ به سخن بعضى از مفسرين كه گفته اند مراد از شهادت دادن خدا، شهادت قولىنيست
- شهادت خداوند دعواى مشركين را باطل مى كند
- نتيجه معناى آيه : نفى شريك براى خداوند است
- علت تكرار ((لا اله الا هو)) و ختم آيه به دو نامه ((عزيز)) و ((حكيم ))
- بحث روايتى
- بالاترين لذتها در دنيا و آخرت كدام است ؟
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«17» الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ
(پرهيزگاران، همان) صابران و راستگويان و فرمان برداران فروتن و انفاق كنندگان و استغفار كنندگان در سحرها هستند.
جلد 1 - صفحه 482
نکته ها
افراد با تقوا خصوصيات و ويژگى‌هايى دارند؛ از جمله:
1. صبر در برابر مشكلات، صبر بر ترك گناهان و صبر بر انجام واجبات.
2. صداقت در گفتار و رفتار.
3. خضوع وفروتنى در انجام دستورات، دورى از غرور و خود برتربينى.
4. انفاق از هر چه خداوند به آنان روزى كرده است.
5. مناجات سحر و آمرزش‌خواهى از خداوند. آرى! سحر مناسب‌ترين زمان براى دعاست.
امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از استغفار در سحر، نماز در آن وقت است. «1»
در برخى روايات آمده است: اگر كسى يكسال به طور مداوم، در قنوت نماز شب هفتاد مرتبه استغفار كند، مشمول اين آيه مى‌شود. «2»
ابى‌بصير از امام صادق عليه السلام درباره‌ى «الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ» پرسيد، حضرت فرمودند:
رسول خدا صلى الله عليه و آله در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار مى‌كرد. «3»
پیام ها
1- هم رسيدگى به خلق، هم عبادت خالق. «وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ»
2- تقوا به معناى انزوا، بى‌خبرى و گوشه‌گيرى نيست، متقّى بايد جامع كمالات باشد. «الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ ...»
«1». تفسير مجمع‌البيان.
«2». تفسير اطيب‌البيان؛ من‌لايحضر، ج 1، ص 309.
«3». تهذيب‌الاحكام، ج 2، ص 120.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 483
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ «17»
بعد از آن، صفات ممتازه متقيان را بيان مى‌فرمايد:
«1» سنن ترمذى، جلد 4، كتاب صفة الجنّه، باب 18، حديث مسلسل 2555
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 36
الصَّابِرِينَ: صفت اول آنان آنكه: صبر كنندگانند در اداى جميع واجبات و مستحبات، و بر ترك محرمات و مشتبهات و تحمل بليات و مشقات و ناملايمات. و صبر سه قسم است: صبر بر طاعت، صبر در مصيبت، و صبر از معصيت.
در «ارشاد ديلمى»: اوحى اللّه الى داود: تخلّفوا باخلاقى فانّ من اخلاقى انا الصّبور؛ و الصّابر ان مات مع صبره مات شهيدا و ان عاش عاش عزيزا. «1» خداى تعالى وحى فرمود به حضرت داود عليه السلام: متخلق شويد به اخلاق من، بدرستى كه من صبور مى‌باشم. و صابر اگر بميرد با صبرش، مرده است به ثواب شهيد؛ و اگر زنده باشد، زندگى نمايد به عزت.
صفت دوم: وَ الصَّادِقِينَ: و راست گويندگان در اقوال و افعال، مطابق واقع.
«مصباح الشريعه»- منقول از فرمايشات حضرت صادق عليه السلام:
كمترين مرتبه حد راستى آنكه: مخالفت نكند زبان قلب را، و قلب زبان را.
و نيز فرمود: صدق، نور مشعشعى است در عالم خود؛ مانند آفتاب كه هر چيزى از آن روشنى مى‌گيرد، بدون آنكه از خورشيد چيزى كاسته شود. «2» صفت سوم پرهيزكاران: وَ الْقانِتِينَ: و قنوت كنندگان در نماز. قنوت در لغت به معنى نماز و دعاى در نماز و طاعت و دوام باشد. بنابراين مفسّرين را اقوالى است: 1- فرمانبرداران خدا در نهان و آشكارا باشند. 2- دائم باشند در طاعت و عبادت. 3- قنوت كنندگانند در نماز وتر در نافله شب، چه از صفات مخصوصه متقيان، شب‌خيزى و قيام و احياى شب است به دعا و قنوت و مناجات بارى تعالى. 4- عام و شامل تمام معانى باشد.
صفت چهارم: وَ الْمُنْفِقِينَ: و انفاق كنندگان در راه خداى تعالى.
«1» ارشاد القلوب، باب 38، صفحه 127 (با اندكى تفاوت)
«2» ارشاد القلوب، باب 44، صفحه 138 (با اندكى تفاوت)
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 37
مفسرين را در اين انفاق اقوالى است: 1- انفاق واجبه، مانند خمس و زكات ماليه و بدنيه و نذورات و كفارات و صدقات واجبه. 2- نفقات واجب النفقه، از اهل و عيال و غلام و كنيز و بهائم و غير آن. 3- انفاق مستحبه، مانند خيرات و مبرات و اطعام فقراء و مساكين و امثال آن.
«ارشاد ديلمى»: قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: ما طلعت شمس قطّ الّا بجنبيها ملكان يقولان: اللّهمّ اعط لكلّ منفق خلفا و لكلّ ممسك تلفا. «1» فرمود رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: هيچ روزى آفتاب طالع نشود مگر به دو طرف او دو ملك باشند، گويند: بار خدايا عطا فرما هر خرج كننده را عوض، و هر امساك كننده را تلف.
و نيز «ابن بابويه» از حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده: الرّجال اربعة: سخىّ و كريم و بخيل و لئيم؛ فالسّخىّ الّذى يأكل و يعطى، و الكريم الّذى لا يأكل و يعطى، و البخيل الّذى يأكل و لا يعطى، و اللّئيم الّذى لا يأكل و لا يعطى. «2» فرمود: مردمان چهار صنفند: سخى و كريم و بخيل و لئيم: 1- سخى كسى است كه خود مى‌خورد و به ديگرى هم عطا كند. 2- كريم كسى است كه خود نخورد و به ديگرى دهد. 3- بخيل كسى است كه خود مى‌خورد و نمى‌دهد. 4- لئيم كسى است كه نه خود خورد نه به كسى دهد.
صفت پنجم پرهيزكاران: وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ: و استغفار كنندگان و طلب آمرزش نمايندگان به سحرها. و احاديث بسيار در استغفار وقت سحر وارد شده:
1- در كتاب «نور الثقلين» و «خصال» از حضرت صادق عليه السلام مروى است كه فرمود: من قال فى وتره اذا اوتر: استغفر اللّه و اتوب اليه سبعين مرّة
«1» بحار الانوار، جلد 71، صفحه 10 حديث 18 (هر دو جمله از يك روايت انتخاب شده است)
«2» جامع الاخبار، صدوق، فصل 69، فى السّخاء و الايثار
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 38
و هو قائم، فواظب على ذلك حتّى تمضى له سنة كتبه اللّه عنده من المستغفرين بالاسحار: «1» هر كه بگويد در نماز وتر خود هفتاد مرتبه «استغفر اللّه و اتوب اليه» در حال قيام و مواظبت نمايد بر آن تا بگذرد يك سال، مى‌نويسد خداى تعالى او را در نزد خود از استغفار كنندگان در سحرها.
2- شيخ طوسى به اسناد خود از حضرت صادق عليه السلام روايت نموده:
من قال فى آخر الوتر فى السّحر: «استغفر اللّه ربّى و اتوب اليه» سبعين مرّة و دام على ذلك سنة كتبه اللّه من المستغفرين بالاسحار: «2» هر كه بگويد آخر وتر در سحر «استغفر اللّه ربّى و اتوب اليه»، هفتاد مرتبه و مداومت نمايد بر آن يك سال، مى‌نويسد خدا او را از استغفار كنندگان در سحرها.
3- لقمان حكيم در وصايايى به پسر خود فرمايد: يا بنىّ لا تكن اعجز من هذا الدّيك يصوت بالاسحار و انت نائم على فراشك: اى پسر من، مباش عاجزتر از خروس كه صدا مى‌كند به سحرها (يعنى ذكر مى‌گويد) و حال آنكه تو خوابيده باشى بر رختخواب خود.
تتمه: «شيخ المشايخ» در كتاب (الجنان) گفته كه: در تفاسير اهل بيت عصمت و طهارت، اين آيه، خاصه در شأن حضرت امير المؤمنين عليه السلام نازل گرديده. اهل اشاره در اين آيه گفته‌اند: الصّابرين فى الاهوال، و الصّادقين فى الاقوال، و المنفقين فى الاموال، و المستغفرين بالاسحار.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ «17»
ترجمه
شكيبايان و راستگويان و فرمان برداران و انفاق كنندگان و آمرزش خواهان در سحرها..
تفسير
در مجمع از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه مراد از مستغفرين در اسحار نماز گذاران در وقت سحرند و آنكه فرمود كسيكه استغفار كند هفتاد مرتبه وقت سحر او از اهل اين آيه است و در فقيه و خصال از آن حضرت نقل نموده كه كسيكه در نماز وتر هفتاد مرتبه بگويد استغفر اللّه و اتوب اليه ايستاده و مواظب باشد بر اين امر تا يك سال خداوند نام او را در زمره مستغفرين بالاسحار مينويسد و واجب ميشود از براى او آمرزش از طرف خداوند و گفته‌اند اختصاص سحر بفضيلت براى آنستكه دعا در آنوقت نزديكتر است باجابت از ساير اوقات زيرا كه عبادت در آنوقت مشقتش بيشتر و صفاى نفس زيادتر و حواس جمع‌تر است خصوصا براى شب زنده دارانى كه از غير گسسته و با دوست پيوسته‌اند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
الصّابِرِين‌َ وَ الصّادِقِين‌َ وَ القانِتِين‌َ وَ المُنفِقِين‌َ وَ المُستَغفِرِين‌َ بِالأَسحارِ «17»
متّقين صابر صبر كننده و تصديق و عبادت و انفاق و استغفار در سحرها كننده هستند در اينکه آيه پنج صفت از صفات متّقين را بيان ميفرمايد که جامع جميع صفات باشد: الصّابِرِين‌َ يكي از صفات بارز اهل تقوي صبر است چه صبر در بليّات چون ميدانند تمام موافق حكمت است و موجب ارتفاع رتبه است و كفّاره ذنوب است و امتحان بنده است، و چه صبر بر مشاق عبادات که
افضل الاعمال احمزها
و چه صبر بر كف نفس از معاصي که جهاد اكبر است جهاد با نفس و در قرآن ميفرمايد وَ الَّذِين‌َ جاهَدُوا فِينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا عنكبوت آيه 39. وَ مَن جاهَدَ فَإِنَّما يُجاهِدُ لِنَفسِه‌ِ عنكبوت آيه 5.
وَ الصّادِقِين‌َ آيات و اخبار در فضيلت صدق بسيار است و كافي است همين حديث شريف از حضرت صادق عليه السّلام
من صدق لسانه زكي عمله
و فرمود ببعض اصحاب خود
انظر الي ما بلغ به علي عليه السّلام عند رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فالزمه فانّ عليّا عليه السّلام انّما بلغ به عند رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم لصدق الحديث و اداء الامانة
و غير اينها- جامع السعادات صفحه 369.
و از براي صدق اقسامي است: 1- صدق در كلام و شامل ميشود صدق در مقام شهادت و صدق در قسم و صدق در وفاء بعهد و صدق در اخبار.
2- صدق در كتابت بجميع اقسام مذكوره. 3- صدق در نيّت که اخلاص باشد 4- در عزم و جزم بر خيز. 5- صدق در عمل که باطن آن مطابق ظاهر آن باشد
جلد 3 - صفحه 136
6- صدق در مقامات دينيّه و اخلاق حميده: صبر، شكر، توكّل، حب‌ّ، رجاء، خوف، زهد، تعظيم، رضا، تسليم، و غير اينها.
وَ القانِتِين‌َ اصل قنوت بمعني دعا و عبادت و صلوة و اطاعت استعمال شده و از اينکه باب است قنوت نماز و در آيات شريفه تمام اينکه معاني بمناسبات اراده شده أَمَّن هُوَ قانِت‌ٌ آناءَ اللَّيل‌ِ زمر آيه 9، بمعني صلوة. يا مَريَم‌ُ اقنُتِي لِرَبِّك‌ِ آل عمران آيه 43، بمعني عبادت. قُومُوا لِلّه‌ِ قانِتِين‌َ بقره آيه 238، بمعني دعاء در قنوت صلوة.به كُل‌ٌّ لَه‌ُ قانِتُون‌َ بقره آيه 116، بمعني اطاعت. و تمام اينکه معاني يعني قدر جامع که شامل تمام باشد ممكن است مراد باشد و تماما از صفات متّقين بشمار ميرود وَ المُنفِقِين‌َ اقسام انفاقات را در اول سوره بقره جلد اول در ذيل آيه وَ مِمّا رَزَقناهُم يُنفِقُون‌َ آيه 3 مفصّلا بيان كرديم از انفاقات واجبه و مندوبه حتّي انفاق علم و جاه و تلاوت و بذل، مراجعه فرمائيد.
وَ المُستَغفِرِين‌َ بِالأَسحارِ استغفار طلب مغفرت است و غفران پوشاندن است و مراد پوشاندن گناه است و خداوند غافر و غفور و غفّار است اسم فاعل، صفت مشبّهه، صفت مبالغه. غفور: دلالت بر استمرار دارد و غفّار دلالت بر كثرت و شرح اينکه كلمه را ما در مجلّد اوّل در ذيل وَ يُقِيمُون‌َ الصَّلاةَ صفحه 180 تا 183 داده‌ايم و فقط اينجا در اهميّت استغفار اشاره مختصري ميكنيم.
در كافي در كتاب دعاء باب استغفار از حضرت صادق عليه السّلام از حضرت رسالت صلّي اللّه عليه و آله و سلّم نقل فرموده که فرمود
خير الدعاء الاستغفار
و از حضرت رضا عليه السّلام نقل فرموده فرمود
مثل الاستغفار مثل و رق شجر تحرك فتناثر
سپس فرمود
و المستغفر من ذنب و يفعله كالمستهزء بربه.
و اسحار جمع سحر بتحريك است و سحر بنا بر مشهور و منصور ثلث آخر شب است و مراد از شب از مغرب تا طلوع فجر است نه از غروب تا طلوع آفتاب.
جلد 3 - صفحه 137
مثلا در اول حمل و ميزان که از غروب تا طلوع آفتاب دوازده ساعت است از مغرب تا طلوع فجر ده ساعت و ربع است و ثلث آن سه ساعت و بيست و پنج دقيقه است که از شب عرفي گذشته باشد سه ساعت و چهل دقيقه:
و كلمه بالاسحار چون جمع محلّا بالف و لام است و افاده عموم ميكند دلالت دارد بر اينكه يكي از صفات اهل تقوي اينست که در جميع سحرها در مناجات با خدا که بهترين اوقات است استغفار ميكنند.
لكن در اخبار دارد كسي که يك سال در قنوت وتر هفتاد مرتبه استغفار كند جزو مستغفرين بالاسحار محسوب ميشود چنانچه در برهان از شيخ طوسي از حضرت صادق عليه السّلام روايت ميكند که فرمود
(من قال في آخر الوتر في السحر استغفر اللّه ربّي و اتوب اليه سبعين مرّة و دام علي ذلک سنة كتبه اللّه من المستغفرين بالاسحار)
و از صدوق (قدّس سرّه) از آن حضرت روايت ميكند که فرمود
(من قال في و تره استغفر اللّه و اتوب اليه سبعين مرّة و واظب علي ذلک حتّي تمضي سنة كتبه اللّه من المستغفرين بالاسحار و وجبت المغفرة له من اللّه عزّ و جل‌ّ).
و از اينکه دو حديث استحباب هر دو طريق با ذكر ربّي و بدون آن ثابت ميشود. و در مجمع البيان از حضرت صادق عليه السّلام روايت ميكند فرمود
(ان‌ّ من استغفر اللّه سبعين مرّة في وقت السحر فهو من اهل هذه الآية).
و از اينکه حديث سه مطلب استفاده ميشود: يكي آنكه ادامه يك سال لازم نيست ديگر آنكه در قنوت وتر لازم نيست، سوم آنكه مجرّد (استغفر اللّه) بدون كلمه (و اتوب اليه) كافيست.
138
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱ - صبر و راستى در گفتار، خضوع در برابر خداوند، انفاق و استغفار در سحرگاهان، از صفات متّقین (للّذین اتّقوا ... الصابرین ... بالاسحار) آیه فوق (الصابرین و الصادقین ... )، بیان و توضیح دیگرى براى «للّذین اتقوا» است.
۲ - ارتباط اخلاق و اقتصاد در اسلام (للّذین اتقوا ... و المنفقین و المستغفرین بالاسحار) ذکر «المنفقین» به عنوان صفتى براى متّقین، بیانگر این رابطه است.
۳ - تقوا، مستلزم داشتن اخلاق و منش نیک اجتماعى (للّذین اتقوا ... الصابرین و الصادقین و القانتین و المنفقین) از صفات مذکور در آیه، انتزاع اخلاق و منش نیک اجتماعى شده است.
۴ - سحرگاهان، مناسبترین زمان براى استغفار و طلب آمرزش از درگاه خداوند (و المستغفرین بالاسحار)
۵ - مزیّت و برترى بعضى از زمانها، براى دعا و استجابت (و المستغفرین بالاسحار)
۶ - صبر، صداقت، خضوع، انفاق و استغفارِ در سحرگاهان، از ارزشهاى اخلاقى و معنوى مورد توجّه اسلام (الصابرین ... و المستغفرین بالاسحار) برداشت فوق، از ذکر این صفات به عنوان ارزش براى بندگان برگزیده، استفاده شده است.
۷ - دوام سحرخیزى، از شیوه هاى تقواپیشگان (للّذین اتّقوا ... و المستغفرین بالاسحار) کلمه «الاسحار»، جمع و داراى الف و لام استغراق است و بر این معنا دلالت مى کند که تقواپیشگان، در تمامى سحرها استغفار مى کنند.
روایات و احادیث
۸ - هفتاد مرتبه استغفار در سحرگاهان، شیوه تقواپیشگان. (للّذین اتقوا ... و المستغفرین بالاسحار) امام صادق (ع): من قال فى و تره اذا أوتر «استغفر اللّه ربّى و اتوب الیه» سبعین مرّة ... کتبه اللّه عنده من المستغفرین بالأسحار ... .[۱]
۹ - نماز خواندن در سحرگاهان، از اوصاف متّقین (للّذین اتقوا ... و المستغفرین بالاسحار) امام صادق (ع) درباره «و المستغفرین بالاسحار» فرمود: المصلّین وقت السحر.[۲]
۱۰ - کسى که یک سال در نماز وتر، هفتاد بار «استغفر اللّه ربّى و اتوب الیه» بگوید، از مستغفرین در سحرگاهان است. (و المستغفرین بالاسحار) امام صادق (ع): ... من قال فى وتره اذا اوتر «استغفر اللّه ربّى و اتوب الیه» سبعین مرة و واظب على ذلک حتى تمضى له سنة، کتبه اللّه عنده من المستغفرین بالاسحار.[۳]
۱۱ - کسى که چهل شب در آخر قنوت نماز وتر صد بار «استغفر اللّه و اتوب الیه» بگوید، از مستغفرین در سحر است. (و المستغفرین بالاسحار) امام صادق (ع): من قال اخر قنوته فى الوتر «استغفر اللّه و اتوب الیه» مأة مرّة اربعین لیلة کتبه اللّه من المستغفرین بالاسحار.[۴]
موضوعات مرتبط
- اخلاق: اخلاق اجتماعى ۳ ; اخلاق و اقتصاد ۲
- ارزشها: ارزشهاى اخلاقى ۶ ; نظام ارزشها ۳
- استغفار: استغفار در سحر ۱، ۴، ۶، ۸، ۱۰، ۱۱
- اسلام: ویژگیهاى اسلام ۲
- انفاق: ارزش انفاق ۶
- اقتصاد: ۲ نظام اقتصادى ۲
- تقوا: آثار تقوا ۳
- تهجد: آداب تهجد ۸، ۱۰، ۱۱ ; ارزش تهجد ۶ ; زمان تهجد ۴
- توابین: تهجد توابین ۱۰، ۱۱
- خضوع: ارزش خضوع ۶
- دعا: آداب دعا ۴، ۵ ; زمان دعا ۵ ; شرایط اجابت دعا ۵
- صبر: ارزش صبر ۶
- صداقت: ارزش صداقت ۶
- عدد چهل: ۱۱
- عدد هفتاد: ۸، ۱۰
- متقین: استغفار متقین ۱ ; انفاق متقین ۱ ; تهجد متقین ۱، ۷ ; خضوع متقین ۱ ; صبر متقین ۱ ; صداقت متقین ۱ ; صفات متقین ۱، ۷، ۸، ۹
- مناجات: زمان مناجات ۴
- نماز شب: ۹، ۱۰، ۱۱
منابع
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۳۰۹، ح ۴ ; خصال صدوق ،ص ۵۸۱، ح ۳، باب السبعین ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۳۲۱، ح ۶۲.
- ↑ مجمع البیان، ج ۲، ص ۷۱۴ ; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۳۲۱، ح ۶۰.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۳۰۹، ح ۴ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۳۲۱، ح ۶۲ ; خصال صدوق، ج ۲- ، ص ۵۸۱، ح ۳، باب السبعین.
- ↑ بحار الانوار، ج ۸۷، ص ۲۲۴، ح ۳۵ ; از جنّة الامان.
