الشورى ٢٨

وَ هُوَ الَّذِي‌ يُنَزِّلُ‌ الْغَيْثَ‌ مِنْ‌ بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ‌ وَ هُوَ الْوَلِيُ‌ الْحَمِيدُ

کپی متن آیه
وَ هُوَ الَّذِي‌ يُنَزِّلُ‌ الْغَيْثَ‌ مِنْ‌ بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ‌ وَ هُوَ الْوَلِيُ‌ الْحَمِيدُ

ترجمه

او کسی است که باران سودمند را پس از آنکه مأیوس شدند نازل می‌کند و رحمت خویش را می‌گستراند؛ و او ولیّ و (سرپرست) و ستوده است!

|و اوست خدايى كه پس از نوميدى‌شان باران مى‌فرستد و رحمت خويش را [بر همه‌جا] مى‌گسترد، و سرپرست ستوده اوست

و اوست كسى كه باران را -پس از آنكه [مردم‌] نوميد شدند- فرود مى‌آورد، و رحمت خويش را مى‌گسترد و هموست سرپرست ستوده.

و اوست خدایی که باران را پس از نومیدی خلق می‌فرستد و رحمت (و نعمت) خود را فراوان می‌گرداند و اوست خداوندگار محبوب الذّات ستوده صفات.

و اوست که باران را پس از اینکه [مردم از آمدنش] نومید شدند، نازل می کند و رحمتش را می گستراند، و او سرپرست و یار [واقعی] و ستوده است.

و اوست آن خدايى كه بعد از نوميديشان باران مى‌فرستد و رحمت خود را به همه جا منتشر مى‌كند و اوست كارساز و ستودنى.

و هموست که باران را پس از آنکه نومید شده‌اند، فرو می‌فرستد، و رحمتش را می‌گسترد، و او سرور ستوده است‌

و اوست آن [خداى‌] كه باران سودمند را پس از آنكه [از آمدنش‌] نااميد شدند فرو مى‌فرستد و رحمت خويش را مى‌گستراند- باران را مى‌پراكند و انواع گياهان و درختان و ميوه‌ها را پديد مى‌آورد-، و اوست دوست و كارساز [مؤمنان‌] و ستوده.

و او است که باران را می‌باراند بعد از آن که (مردمان از بارش آن) ناامید می‌گردند، و رحمت خود را می‌گستراند (و دامنه‌ی باران را به اینجا و آنجا می‌کشاند و فراگیرش می‌گرداند). او سرپرست ستوده (ی بندگان و عهده‌دار پسندیده کارهای ایشان) است.

و اوست کسی که باران را - پس از آنکه (مردمان) نومید شدند - فرود می‌آورد و رحمت خویش را (بر آنان) می‌گسترد و (هم) اوست سرپرست بسی ستوده.

و او است آنکه فرستد باران را پس از آنچه نومید شدند و گستراند رحمت خویش را و او است سرپرست ستوده‌

It is He who brings down the rain after they have despaired, and unfolds His mercy. He is the Guardian, the Praised.

ترتیل:

ترجمه:

الشورى ٢٧	آیه ٢٨	الشورى ٢٩
سوره : سوره الشورى نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْغَیْثَ»: باران (نگا: لقمان / ، حدید / ) «قَنَطُوا»: مأیوس و نومید گشتند. مراد ناامیدی مردمان از نیامدن باران و خشکی زمین، و به پایان رسیدن فصل آن است. «رَحْمَتَهُ»: لطف و مرحمت خود. مراد ثمرات و محصولات حاصل از باران است. (رَحْمَة) را باران هم معنی کرده‌اند (نگا: اعراف / ، فرقان / ، نمل / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ هُوَ الَّذِي‌ يُرْسِلُ‌ الرِّيَاحَ‌... (۲) لِنُحْيِيَ‌ بِهِ‌ بَلْدَةً مَيْتاً وَ... (۰) اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا... (۱)

وَ إِنْ‌ کَانُوا مِنْ‌ قَبْلِ‌ أَنْ‌... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۲۷ - ۵۰ سوره شورى
• سنت الهى در روزى دادن، بر طبق حال مردم
• شباهت رزق مادى با معارف حقه و شرايع آسمانى
• توضيحى راجع به «قدير» بودن خداى تعالى
• فلسفه مصائب و ناملایماتی که جامعه را در بر می گیرد
• بیان برخی از صفات نيك مؤمنان: اجتناب از كبائر و فواحش و...
• مؤمنان در کارهای خود، با یکدیگر مشورت می کنند
• چرا در آیه شریفه، عمل متقابل مظلوم در برابر ظالم را، «سیّئه» نامیده؟
• مظلوم، حق مقابله به مثل دارد، هرچند صبر و گذشت، فضيلتى برتر است
• وصف حال غيرمؤمنان، در روبرو شدن با عذاب الهى
• زیانکاران در قیامت، چه کسانی هستند؟
• توبيخ انسان متنعّم سرگرم به دنيا
• بحث روايتی
• بيان سه اشكال در رابطه با آیه: «مَا أصَابَكُم من مصیبة...»

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ «28»

و اوست كه پس از نا اميدى مردم باران مى‌فرستد و رحمت خويش را گسترش مى‌دهد و اوست سَرور ستوده.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ «28»

وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ‌: و خداى به حق، آن ذاتى است كه نازل فرمايد باران را كه موجب معيشت ايشان است در قحط و جدب، مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا: بعد از آنكه نوميد شده باشند از آمدن آن، وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ‌: و پراكنده مى‌فرمايد رحمت واسعه خود را كه بركات باران و منافع آنست، يعنى باران را در جبال و صحارى و بلاد منتشر مى‌گرداند تا منشأ روئيدن نباتات و نشو اشحار شود و اقوات بندگان از آن حاصل گردد. وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ: و اوست متولى كار بندگان، منشر رحمت و احسان، و مدبر امور ايشان به فرستادن باران در بلاد و اكناف ستوده شده به زبان، يا جزا دهنده ستايش كنندگان.

نكته:

ذكر (غيث) بر (مطر) به جهت آنست كه (مطر) اعم از آنست كه موجب نفع باشد يا ضرر، به خلاف (غيث) بارانى است كه موجب نفع فقط

---

«1» مستدرك سفينة البحار، ج 6، ص 305. رجوع شود: بحار الانوار ج 49 ص 55، عوائد الايام نراقى ص 81.

جلد 11 - صفحه 428

باشد. و وجه انزال آن بعد از قنوط به جهت آنست كه داعى شود به شكرگزارى و سپاسدارى منعم حقيقى و اقرب باشد به تعظيم او.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ الْكافِرُونَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ «26» وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ «27» وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ «28» وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَثَّ فِيهِما مِنْ دابَّةٍ وَ هُوَ عَلى‌ جَمْعِهِمْ إِذا يَشاءُ قَدِيرٌ «29» وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ (30)

ترجمه‌

و اجابت مينمايد آنانرا كه گرويدند و كردند كارهاى شايسته و زياده ميدهد ايشانرا از فضل خود و كافران براى آنها عذابى سخت است‌

و اگر وسعت دهد خدا روزى را براى بندگانش هر آينه ستم كنند در زمين ولى فرو ميفرستد باندازه آنچه ميخواهد همانا او بر بندگانش مطّلع بينا است‌

و او است كه فرو ميفرستد باران را بعد از آنكه نوميد شدند و منتشر ميگرداند رحمتش را و او صاحب اختيار ستوده است‌

و از نشانه‌هاى قدرت او است آفريدن آسمانها و زمين و آنچه پراكنده كرد در آن دو از جنبنده و او بر جمع كردنشان وقتى كه بخواهد توانا است‌

و چيزيكه برسد بشما از مصيبت پس براى امرى است كه كسب كرده است دستهاى شما و ميگذرد از بسيارى از آنها.

تفسير

خداوند متعال دعاى اهل ايمان و اعمال صالحه را در باره خودشان و برادران دينيشان در صورتى كه صلاح باشد اجابت ميفرمايد و اعمال ايشانرا قبول ولدى الاقتضاء زيادتر از آنچه خواستند و استحقاق داشتند تفضّلا بايشان عطا خواهد فرمود ولى كفّار از اينمعانى بهره ندارند و براى آنها عذاب سخت در قيامت است در كافى از امام باقر عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده كه فرمود آن مؤمن است كه دعا ميكند براى برادر مؤمن خود در غيابش پس ملائكه آمين مى‌گويند و خدا ميفرمايد براى تو دو برابر آنست كه طلب نمودى براى او و مسئول تو را اجابت نمودم براى دوست داشتن تو او را و در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل نموده كه زياد ميكند خدا براى ايشان از فضلش شفاعت را از كسيكه واجب شده است براى او آتش از كسانيكه نيكى كردند بايشان در دنيا و معلوم است كه تفضّل بر بندگان بايد بر وفق مصلحت آنها باشد و اگر خداوند وسعت دهد روزى را بر بندگانش و هر چه بخواهند بآنها عطا فرمايد هر آينه از حدّ خود تعدّى و تجاوز نمايند و زياد خوشحال و سرگرم شوند بدنيا و از آخرت غفلت نمايند و بيكديگر ظلم كنند ولى خداوند هر كس را بميزان صلاح دنيوى و اخروى او روزى و مال و عزّت ميدهد و او از ضمائر و مقدار قابليّت و استعداد ثروت و اقتضاء حال و وسعت مجال بندگان‌

---

جلد 4 صفحه 582

خود با خبر است مى‌داند و ميبيند مصالح و مفاسد امور آنها را در حديث قدسى است كه همانا بعضى از بندگان من كسى است كه اصلاح نميكند او را مگر غنا و بى‌نيازى و اگر فقير نمايم او را فاسد ميكند فقر او را و همانا بعضى از بندگان من كسى است كه اصلاح نميكند او را مگر فقر و ندارى و اگر بى‌نياز كنم او را فاسد ميكند او را دارائى و اين براى آنستكه من تدبير مينمايم امور بندگان خود را با علمى كه بباطن آنها دارم و آن خداوند ذات مقدسى است كه نازل ميكند از آسمان باران نافع بموقع لازم را كه غيث خوانده ميشود بعد از آنكه نااميد شده باشند از آن بندگان كه بيشتر موجب مسرّت و خوشحالى و مقتضى براى شكرگزارى است و منتشر مينمايد و پراكنده ميكند رحمت خود را در كوه و دشت و صحرا و دريا و بهره مى‌برند از آن انسان و حيوان و اشجار و گل و گياه و او است مدير امور و مالك رقاب و صاحب اختيار بندگان و ستوده و مستحق پرستش و ستايش است و از دلائل قدرت او است خلقت آسمانها و زمين با اين عظمت و وسعت و تمام موجودات جاندار از ملائكه و جن و انس و انواع حيوانات كه در آسمانها و زمين پراكنده فرموده و او بر جمع و حشر و اعدام و ايجاد آنها هر وقت بخواهد قادر و مقتدر است و آنچه برسد از مصيبت بر بندگان گناه‌كار كه مخاطب در آيه اخيره‌اند بقرينه نسبت كسب معصيت بآنها براى گناهى است كه از آنها سرزده با آنكه خداوند از بسيارى از معاصى آنها ميگذرد در كافى از امام صادق عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده است كه نيست براى كسى پيچ و تاب رگى و صدمه سنگى و لغزش پائى و خراش بدن از چوبى مگر بسبب گناه و امّا آنچه خدا عفو مينمايد بيشتر است از آنچه تعجيل ميفرمايد در عقوبت آن در دنيا و خدا اجلّ و اكرم است از آنكه باز او را در آخرت عقوبت نمايد و در مجمع قريب به اين معنى از امير المؤمنين عليه السّلام نقل شده و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام در جواب كسيكه سؤال نموده از مصائب وارده بر اهل بيت عصمت و طهارت نقل نموده كه خداوند اولياء خود را مخصوص بمصائبى ميفرمايد براى مزيد اجرشان بدون گناه و ظاهرا اختصاص باولياء ندارد مصائب وارده بر اطفال و اشخاص بيگناه ديگر هم موجب اجر خواهد بود و اللّه اعلم.

---

جلد 4 صفحه 583

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ هُوَ الَّذِي‌ يُنَزِّل‌ُ الغَيث‌َ مِن‌ بَعدِ ما قَنَطُوا وَ يَنشُرُ رَحمَتَه‌ُ وَ هُوَ الوَلِي‌ُّ الحَمِيدُ «28»

و اوست‌ خداوندي‌ ‌که‌ نازل‌ ميفرمايد باران‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌بعد‌ آنكه‌ نااميد ‌شده‌ باشند و پهن‌ ميكند رحمت‌ ‌خود‌ ‌را‌ و ‌او‌ ‌است‌ دوست‌ مهربان‌.

وَ هُوَ الَّذِي‌ يُنَزِّل‌ُ الغَيث‌َ مكرر بيان‌ ‌شده‌ ‌که‌ كره زمين‌ سه‌ ربع‌ ‌آن‌ ‌را‌ آب‌ احاطه‌ كرده‌ و يك‌ ربع‌ ‌آن‌ بارز ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ آب‌ خارج‌ ‌است‌ و آب‌ ‌به‌ ‌آن‌ نميرسد ‌که‌ ربع‌ مسكونش‌ گويند خداوند بتوسط اشعه شمس‌ بخاراتي‌ ‌از‌ درياها ميگيرد و بصورت‌ ابر درمي‌آورد و بتوسط رياح‌ ابرها ‌را‌ سوق‌ ميدهد ‌به‌ اطراف‌ و نقاط زمين‌ و ‌از‌ ‌هم‌ مي‌شكافد و مواد مائيه ‌آن‌ نازل‌

جلد 15 - صفحه 488

ميشود و تشكيل‌ رودخانه‌ها و نهرها و چشمه‌ها و آبار ميدهد و غيث‌ باران‌ تندي‌ ‌است‌ دامنه‌دار ‌که‌ ميبارد ‌بر‌ زمين‌ و تلطيف‌ هوا مي‌كند و تمام‌ بشر و حيوانات‌ ‌از‌ طيور و بهائم‌ و وحوش‌ اهلي‌ و برّي‌ استفاده‌ ميكنند و تمام‌ اشجار و فواكه‌ و حبوب‌ ‌از‌ زمين‌ روئيده‌ ميشود و ارزاق‌ خلائق‌ ميگردد جل‌ الخالق‌.

مِن‌ بَعدِ ما قَنَطُوا ‌که‌ خشكسالي‌ ‌شده‌ و حرارت‌ هوا شدّت‌ كرده‌ و گياه‌ روئيده‌ نشده‌ ‌که‌ يكي‌ ‌از‌ آثار معاصي‌ همين‌ ‌است‌ ‌که‌ تحبس‌ قطر السماء تفضل‌ ميفرمايد ‌که‌ فرمود يُحي‌ِ الأَرض‌َ بَعدَ مَوتِها و ميفرمايد وَ ما أَنزَل‌َ اللّه‌ُ مِن‌َ السَّماءِ مِن‌ ماءٍ فَأَحيا بِه‌ِ الأَرض‌َ بَعدَ مَوتِها‌-‌ بقره‌ آيه 159) و ‌غير‌ اينها ‌از‌ آيات‌.

وَ يَنشُرُ رَحمَتَه‌ُ نشر رحمت‌ اينست‌ ‌که‌ سرتاسر زمين‌ ‌را‌ مي‌گيرد و تمام‌ آنچه‌ ‌در‌ زمين‌ ‌است‌ بهره ‌خود‌ ‌را‌ ‌بر‌ ميدارند ‌حتي‌ كفار و مشركين‌ و فساق‌ و فجار و ظلمه‌ و ضالين‌ و مضلين‌ ‌حتي‌ ‌هو‌ ام‌ الارض‌ لكن‌ ‌اينکه‌ نشر رحمت‌ ‌در‌ دنياست‌ ولي‌ ‌در‌ آخرت‌ مخصوص‌ ‌به‌ اهل‌ ايمان‌ ‌است‌ چنانچه‌ ميفرمايد وَ رَحمَتِي‌ وَسِعَت‌ كُل‌َّ شَي‌ءٍ فَسَأَكتُبُها لِلَّذِين‌َ يَتَّقُون‌َ وَ يُؤتُون‌َ الزَّكاةَ وَ الَّذِين‌َ هُم‌ بِآياتِنا يُؤمِنُون‌َ‌-‌ اعراف‌ آيه 155‌-‌ وَ هُوَ الوَلِي‌ُّ الحَمِيدُ ولي‌ صاحب‌ اختيار ‌است‌ ‌که‌ متكفّل‌ تدبير امور مولي‌ ‌عليه‌ ‌را‌ ميكند مثل‌ ولي‌ صغار و مجانين‌ و ولايت‌ كليه‌ ‌در‌ قرآن‌ معين‌ ‌شده‌ إِنَّما وَلِيُّكُم‌ُ اللّه‌ُ وَ رَسُولُه‌ُ وَ الَّذِين‌َ آمَنُوا الَّذِين‌َ يُقِيمُون‌َ الصَّلاةَ وَ يُؤتُون‌َ الزَّكاةَ وَ هُم‌ راكِعُون‌َ آيه ركوع‌: مائده‌ آيه 60‌-‌ و ولايت‌ مطلقه ذاتيه‌ مختص‌ بخدا ‌است‌ و بقيه‌ جعليه‌ ‌است‌ چه‌ مطلقه‌ و چه‌ خاصه‌ مقيده‌ و حميد ‌که‌ تمام‌ كارهاي‌ ‌او‌ صحيح‌ و بجا و بموقع‌ ‌است‌

جلد 15 - صفحه 489

و سزاوار ستايش‌ ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 28)- درست است که خداوند روزی را با حساب نازل می‌کند تا بندگان طغیان نکنند اما چنان نیست که آنها را محروم و ممنوع سازد، لذا در این آیه می‌افزاید: «و او کسی است که باران نافع را بعد از آن که مردم مأیوس شدند نازل می‌کند و دامنه رحمت خویش را می‌گستراند» (وَ هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ الْغَیْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ یَنْشُرُ رَحْمَتَهُ).

و باید هم چنین باشد «چرا که او ولیّ و سرپرستی است شایسته ستایش» (وَ هُوَ الْوَلِیُّ الْحَمِیدُ).

این آیه در عین این که بیان نعمت و لطف پروردگار است از آیات و نشانه‌های توحید نیز سخن می‌گوید، چرا که نزول باران نظام بسیار دقیق و حساب شده‌ای دارد.

ج4، ص344

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، فرو فرستنده باران، پس از ناامیدى انسان از بارش آن (و هو الذى ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا)

۲ - خداوند، تنها پناهگاه انسان و نویددهنده او در مشکلات و ناامیدى ها است. (و هو الذى ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا) آیه شریفه با طرح نزول باران در شرایط ناامیدى، ضمن اشاره به رحمت گسترده الهى، ناظر به این نکته است که در بدترین شرایط هم نباید ناامید شد و باید به خدا پناه برد.

۳ - نقش اساسى باران در تأمین روزى انسان ها (ینزّل بقدر ما یشاء ... ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا) از این که در آیه قبل، سخن از تنظیم به اندازه معیشت به میان آمده و در این آیه مسأله نزول باران مطرح شده است، مى توان تأثیر باران را در تأمین معیشت استفاده کرد.

۴ - باران هاى مفید و نافع، جلوه اى از رحمت عام و گسترده الهى در عرصه هستى (ینزّل الغیث ... و ینشر رحمته) «غیث» به معناى باران مفید و سودمند آمده است (مجمع البیان).

۵ - عوامل طبیعى جهان هستى، تحقق بخش مقدرات و مشیت الهى است. (ینزّل بقدر ما یشاء ... و ینشر رحمته)

۶ - بارش باران، پس از خشکسالى و نومیدى انسان، نمودى از تقدیر الهى در معیشت انسان (و لکن ینزّل بقدر ما یشاء ... ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا)

۷ - کمى بارش در فصل نیاز انسان ها به آب، تدبیرى الهى در جهت بازداشتن آنان از سرکشى و خودبینى است. (و لو بسط اللّه الرزق لعباده لبغوا ... ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا)

۸ - تنها خداوند، ولىّ (داراى ولایت مطلق) و حمید (شایسته حمد و ستایش) است. (و هو الولىّ الحمید)

۹ - دریافت باران، پس از نیاز و ناامیدى، زمینه ساز توجه انسان به ولایت الهى بر هستى و روى آورى به ستایش او (و هو الذى ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا ... و هو الولىّ الحمید)

۱۰ - ولایت بى نقص و شایسته ستایش، مخصوص خداوند است. (و هو الولىّ الحمید) برداشت یاد شده بدین احتمال که «حمید»، وصف «ولىّ» باشد; نه خبر بعد از خبر.

۱۱ - تنظیم معیشت و نزول باران، پس از یأس وناامیدى انسان، جلوه اى از ولایت ستوده و بى نقص خداوند است. (و لو بسط اللّه الرزق ... و لکن ینزّل بقدر ما یشاء ... و هو الذى ینزّل الغیث ... و هو الولىّ الحمید)

موضوعات مرتبط

• اسماء و صفات: حمید ۸; ولى ۸
• انسان: بشارت به انسان ها ۲; پناهگاه انسان ۲; یأس انسان ۱، ۲
• باران: آثار بارش باران ۹; بارش باران در خشکسالى ۶; عوامل کمى باران ۷; فواید باران ۳; منشأ باران ۱، ۱۱; نقش باران ۴
• تکبر: موانع تکبر ۷
• حمد: حمد خدا ۱۰، ۱۱; زمینه حمد خدا ۹
• خدا: اختصاصات خدا ۸، ۱۰; افعال خدا ۱; تدبیر خدا ۷; مجارى مشیت خدا ۵; مقدرات خدا ۵، ۶; نشانه هاى رحمت خدا ۴; نشانه هاى ولایت خدا ۱۱; وسعت رحمت خدا ۴; ولایت خدا ۱۰
• ذکر: زمینه ذکر ولایت خدا ۹
• روزى: تقدیر روزى ۶; عوامل تأمین روزى ۳
• طغیان: موانع طغیان ۷
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۵
• معاش: منشأ تأمین معاش ۱۱