الأعراف ١٢٩

قَالُوا أُوذِينَا مِنْ‌ قَبْلِ‌ أَنْ‌ تَأْتِيَنَا وَ مِنْ‌ بَعْدِ مَا جِئْتَنَا قَالَ‌ عَسَى‌ رَبُّکُمْ‌ أَنْ‌ يُهْلِکَ‌ عَدُوَّکُمْ‌ وَ يَسْتَخْلِفَکُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌ فَيَنْظُرَ کَيْفَ‌ تَعْمَلُونَ‌

کپی متن آیه
قَالُوا أُوذِينَا مِنْ‌ قَبْلِ‌ أَنْ‌ تَأْتِيَنَا وَ مِنْ‌ بَعْدِ مَا جِئْتَنَا قَالَ‌ عَسَى‌ رَبُّکُمْ‌ أَنْ‌ يُهْلِکَ‌ عَدُوَّکُمْ‌ وَ يَسْتَخْلِفَکُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌ فَيَنْظُرَ کَيْفَ‌ تَعْمَلُونَ‌

ترجمه

گفتند: «پیش از آنکه به سوی ما بیایی آزار دیدیم، (هم اکنون) پس از آمدنت نیز آزار می‌بینیم! (کی این آزارها سر خواهد آمد؟)» گفت: «امید است پروردگارتان دشمن شما را هلاک کند، و شما را در زمین جانشین (آنها) سازد، و بنگرد چگونه عمل می‌کنید!»

گفتند: پيش از آن كه سوى ما بيايى و بعد از آن كه آمدى همواره آزار شده‌ايم. [موسى‌] گفت: اميد است پروردگارتان دشمن شما را هلاك كند و شما را در [اين‌] سرزمين جانشين [آنان‌] گرداند تا ببيند چگونه عمل مى‌كنيد

[قوم موسى‌] گفتند: «پيش از آنكه تو نزد ما بيايى و [حتى‌] بعد از آنكه به سوى ما آمدى مورد آزار قرار گرفتيم.» گفت: «اميد است كه پروردگارتان دشمن شما را هلاك كند و شما را روى زمين جانشين [آنان ]سازد؛ آنگاه بنگرد تا چگونه عمل مى‌كنيد.»

قوم موسی به او گفتند که ما هم پیش از آمدن تو (به رسالت) و هم بعد از آنکه آمدی به رنج و شکنجه (دشمن) بوده‌ایم، موسی گفت: امید است که خدا دشمن شما را هلاک نماید و شما را در زمین جانشین کند آن‌گاه بنگرد تا شما چه خواهید کرد.

گفتند: پیش از آنکه تو نزد ما بیایی شکنجه و آزار شدیم، و نیز پس از آنکه آمده ای [مورد شکنجه و آزاریم]. گفت: امید است که پروردگارتان دشمنانتان را نابود کند، و شما را در این سرزمین، جانشین [آنان] گرداند، پس بنگرد که شما [پس از فرعونیان] چگونه عمل می کنید؟

گفتند: پيش از آنكه تو بيايى در رنج بوديم و پس از آنكه آمدى باز در رنجيم. گفت: اميد است كه پروردگارتان دشمنتان را هلاك كند و شما را در روى زمين جانشين او گرداند. آنگاه بنگرد كه چه مى‌كنيد.

گفتند پیش از آنکه نزد ما بیایی و پس از آنکه نزد ما آمدی همچنان آزار و اذیت دیده‌ایم [پس چه باید کرد؟] [موسی‌] گفت چه بسا پروردگارتان دشمنتان را نابود کند و شما را در این سرزمین جانشین گرداند، و بنگرد تا چه می‌کنید

[بنى اسرائيل‌] گفتند: پيش از آنكه نزد ما بيايى و پس از آنكه آمدى آزار و رنج ديده‌ايم. [موسى‌] گفت: اميد است كه پروردگارتان دشمن شما را نابود كند و شما را در اين سرزمين جانشين [آنها] سازد آنگاه بنگرد كه چگونه رفتار مى‌كنيد.

گفتند: پیش از آن که به پیش ما بیائی (گرفتار شکنجه‌ی فرعون بوده‌ایم) و پس از آمدنت (هم از سوی او) اذیّت و آزار شده‌ایم (و هم‌اکنون نیز دچار رنج و محنت و در معرض عذاب و عقاب هستیم. موسی) گفت: امید است که پروردگارتان دشمنتان را هلاک سازد و شما را در زمین جایگزین (او) گرداند تا ببیند چگونه عمل می‌کنید. (آیا راه صلاح یا فساد در پیش می‌گیرید. دادگری یا ستم می‌ورزید. شکر نعمت به جای می‌آورید یا کفران نعمت می‌کنید).

(قوم موسی) گفتند: «پیش از آنکه تو نزد ما بیایی و بعد از این (هم) که سوی‌مان آمدی آزار شدیم.» گفت: «امید است پروردگارتان دشمن‌تان را هلاک کند و شما را روی زمین جانشین (آنان) سازد، پس بنگرد چگونه عمل می‌کنید.»

گفتند آزرده شدیم پیش از آنکه بیائی ما را و پس از آنکه بیامدی ما را گفت امید است پروردگار شما نابود کند دشمن شما را و جانشینان سازد در زمین تا بنگرد چگونه می‌کنید

They said, “We were persecuted before you came to us, and after you came to us.” He said, “Perhaps your Lord will destroy your enemy, and make you successors in the land; then He will see how you behave.”

ترتیل:

ترجمه:

الأعراف ١٢٨	آیه ١٢٩	الأعراف ١٣٠
سوره : سوره الأعراف نزول : ١٠ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أُوذِینَا»: اذیّت و آزار شده‌ایم. «یَسْتَخْلِفَکُمْ»: شما را جایگزین و جانشین گرداند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَکُمْ‌ خَلاَئِفَ‌... (۴) وَعَدَ اللَّهُ‌ الَّذِينَ‌ آمَنُوا... (۷)

فَمَا آمَنَ‌ لِمُوسَى‌ إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ... (۱) فَلَمَّا جَاءَهُمْ‌ بِالْحَقِ‌ مِنْ‌... (۲)

تفسیر

---

• آيات ۱۲۷ - ۱۳۷، سوره اعراف
• فرعون هم مدعى خدايى بوده و هم خدايانى را مى پرستيده است
• سخن فخر رازى درباره معتقدات فرعون و اشكالى كه بر آن وارد است
• تحريك و تشويق موسى (ع ) بنى اسرائيل را به قيام عليه فرعون و استعانت از خدا وصبر در برابر شدائد مبارزه
• شكوه بنى اسرائيل نزد موسى (ع ) و جواب موسى (ع ) به ايشان
• مبتلا نمودن خداوند فرعونيان را به قحطى وتفّاءل بدآنان درباره موسى (ع )
• نزول عذابهاى متعدد بر قوم فرعون ، به تفصيل و در زمانهاى مناسب
• عهدشكنى قوم فرعون بعد از برداشته شدن عذاب از آنان
• بحث روايتى (درباره مبتلا گشتن فرعونيان به عذابهاى متعدد و عهدشكنى ايشان )

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا قالَ عَسى‌ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ «129»

(قوم موسى) گفتند: هم پيش از آنكه نزد ما بيايى آزار مى‌شديم و هم پس از آنكه آمدى! (پس چه بايد كرد؟) موسى گفت: اميد است پروردگارتان دشمن شما را نابود كند و شما را در اين سرزمين، جانشين آنان سازد تا ببيند شما چگونه عمل مى‌كنيد.

نکته ها

بنى‌اسرائيل توقّع داشتند پس از قيام موسى عليه السلام كارها يك شبه درست شود و كشور مصر، با همه‌ى امكانات در اختيار آنان قرار گيرد و فرعونيان نابود شوند. از اين رو مدّعى بودند كه قيام حضرت موسى برايشان رفاه نياورده است، امّا در پاسخ آنان مى‌فرمايد: پيروزى، نياز به شرايطى همچون صبر، تلاش وتوكّل دارد كه با فراهم شدن آنها، يارى الهى فرامى‌رسد.

جلد 3 - صفحه 149

پیام ها

1- رفاه و امنيّت، اوّلين خواسته‌هاى مردم از حكومت‌هاست. قالُوا أُوذِينا ...

2- مردم ضعيف الايمان، در هر شرايطى از انبيا توقّع رفاه دارند و در غير اين صورت از آنان نيز انتقاد مى‌كنند. قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ‌ ...

3- گاهى رهبران آسمانى، مورد انتقاد پيروان كم‌ظرفيّت و كم‌تحمّل خود نيز قرار مى‌گرفتند. «قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا»

4- اغلب مردم، سعادت و خوشى را در راحتى و آسايش مى‌پندارند و نبود آن را ناكامى مى‌دانند، غافل از آنكه اديان آسمانى براى تنظيم و جهت صحيح دادن به زندگى آمده‌اند، نه برطرف كردن تمام مشكلات دنيوى مردم. مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما ...

5- مشكلات طبيعى و اجتماعى را بايد از راه طبيعى و با تدبير حل كرد، نه با اعجاز. (با توجه به آيه قبل‌ «اصْبِرُوا»، و جمله: «بَعْدِ ما جِئْتَنا»

6- رهبر بايد انتقادها را بشنود و پيام اميدبخش بدهد. «عَسى‌ رَبُّكُمْ»

7- ايمان به نظارت خداوند، مايه‌ى دقّت و پرهيزكارى است. «يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ»

8- حكومت بر مردم، وسيله‌ى آزمايش است، نه لذّت‌جويى. «فَيَنْظُرَ كَيْفَ»

9- مردم در قبال حكومت مسئولند و با آن آزمايش مى‌شوند. «كَيْفَ تَعْمَلُونَ» و نفرمود: «كيف أعمل»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا قالَ عَسى‌ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ (129)

بنى اسرائيل باز آغاز شكايت از فرعون و فرعونيان نمودند:

قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا: گفتند بر وجه تفجع و توجع، رنجانيده و اذيت شديم از قبطيان پيش از آنكه بيائى ما را به پيغمبرى، ما و انبياى ما را كشتند، وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا: و بعد از آنكه مبعوث بر ما شدى و معجزات باهره به ايشان نمودى، مدت مديد است كه ما را امر به كارهاى سخت نمايند و اكنون در صدد قتل ما برآمدند. يا چنانچه سابق پسران ما را كشتند، حال مى‌خواهند به همان مشغول شوند، و چون در هر دو حال ما در رنج بوديم، پس ميان حضور و غياب تو چه فرق بود. در منهج- اعمال شاقه آن بود كه ايشان را به بندگى اتخاذ، و مالشان را تصرف، و امر كندن سنگ از كوه و نقل آنها، و بناى قصور و امثال آن، و اگر عاجز شدى مزد را مى‌گرفتند، و اگر نمى‌دادند به جهت فقر و فاقه، ايشان را مى‌زدند. و زنان به چرخ ريسى و بافتن امر مى‌نمودند يا جزيه مى‌گرفتند.

چون اين شكايت را نمودند، قالَ عَسى‌ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ‌: فرمود موسى به صراحت طمع دارم و اميدوارم از پروردگار شما اينكه هلاك فرمايد دشمن شما را كه فرعون و فرعونيانند، وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ‌: و جانشين گرداند شما را در زمين مصر بعد از هلاك ايشان، فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ‌: پس نظر فرمايد چگونه بجا مى‌آوريد اعمال حسنه نمائيد يا قبيحه، شاكريد نعم او را يا كافريد، زيرا خداى متعال جزا ندهد بندگان را بر آنچه مى‌داند، بلكه جزا دهد ايشان را بر آنچه واقع و صادر شود از آنها. قول ديگر- يعنى پس ظاهر شود معلوم الهى به اينكه مبتلا و ممتحن فرمايد شما را به نعم تا ظاهر شود شكر شما،

---

جلد 4 صفحه 175

چنانچه امتحان نمايد به محن تا ظاهر گردد صبر شما. در مجمع فرمايد: نزد مفسران «عسى» به معنى واجب و لازم است، يعنى حق تعالى بر ذات خود لازم فرموده كه شما را در زمين مصر تمكين، و تمام آن را به تصرف شما درآورد بعد از هلاك فرعون و قوم او.

بعد از آن بيان فرمايد عاقبت آل فرعون را:

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

سوره الأعراف «7»: آيات 127 تا 129

وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَ تَذَرُ مُوسى‌ وَ قَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ يَذَرَكَ وَ آلِهَتَكَ قالَ سَنُقَتِّلُ أَبْناءَهُمْ وَ نَسْتَحْيِي نِساءَهُمْ وَ إِنَّا فَوْقَهُمْ قاهِرُونَ (127) قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ (128) قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا قالَ عَسى‌ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ (129)

---

جلد 2 صفحه 463

ترجمه

گفتند آن جماعت از قوم فرعون آيا مى‌گذارى موسى و قومش را تا فساد كنند در زمين و واگذارد تو را و معبودهاى تو را گفت بزودى ميكشم پسران آنها را و باقى مى‌گذارم زنهاى آنها را و همانا ما فوق آنها قاهرانيم‌

گفت موسى بقومش استعانت جوئيد بخدا و صبر كنيد همانا زمين از آن خدا است بميراث ميدهد هر كس را بخواهد از بندگانش و انجام كار بر نفع پرهيزكاران است‌

گفتند اذيّت شديم پيش از آنكه بيائى ما را و بعد از آنكه آمدى ما را گفت اميد است پروردگار شما كه هلاك كند دشمن شما را و جانشين كند شما را در زمين پس به بيند كه چگونه عمل مى‌نمائيد.

تفسير

قبطيان كه اقوام و اركان دولت فرعون بودند بر سبيل انكار از او سؤال نمودند كه آيا بعد از اين موسى و اتباعش را بحال خودشان واميگذارى كه مردم را بر تو بشورانند و اوضاع مملكت را مختل نمايند و از عبادت تو و بت‌هائى كه براى مردم وضع و اختراع نمودى كه براى تقرب بتو آنها را پرستش نمايند صرف نظر كنند چون گفته‌اند فرعون چنين كارى كرده بود و براى اين بود كه گفت من پروردگار اعلاى شما هستم حقير عرض ميكنم شايد شبيه بخودش بوده چنانچه اخيرا مشاهده مى‌شد كه در برابر تمثال سلام مى‌دادند و تعظيم مى‌نمودند و چنانچه نسبت ببعضى فرق از صوفيه مى‌دهند كه ملتزمند در نماز تمثال وهمى مرشد را در نظر داشته باشند و خطاب اياك نعبد و اياك نستعين را بآن متوجّه نمايند پناه ميبريم بخدا از تسويلات شيطان و قمّى فرموده كه فرعون در ابتدا بت پرست بود بعد از آن ادعاء خدائى كرد و در مجمع از امير المؤمنين (ع) نقل نموده كه و يذرك و آلهتك بكسر همزه قرائت فرموده يعنى و واگذارد تو را و عبادتت را در هر حال فرعون آنها را مطمئن نمود كه همان سلوك سابق را كه كشتن پسرها و نگهدارى زنهاى بنى اسرائيل براى خدمت بود نسبت بآنها ادامه خواهم داد و در اركان قهر و غلبه ما رخنه و فتورى از اين پيش آمد پيدا نشده و در سلطنت ما تزلزلى روى نداده است و حضرت موسى براى تسليت قوم خود به بيان مذكور در آيه شريفه آنها را امر بصبر و سكون و توكّل و استعانت بحق فرمود و بايشان وعده نصرت و ظفر داد چون خداوند باو وعده داده بود كه قبطيانرا هلاك و مملكت آنها را بتصرف بنى اسرائيل درآورد و عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه زمين از آن خدا است بميراث ميدهد

---

جلد 2 صفحه 464

آنرا بهر كس بخواهد از بندگانش و هر چه ملك خدا است ملك پيغمبر است و هر چه ملك پيغمبر است ملك امام است بعد از پيغمبر (ص) و قريب به اين مضمون را از امام باقر (ع) نيز نقل نموده و بنى اسرائيل در جواب شمه از مظالم فرعون را قبل از بعثت آنحضرت و بعد از آن نسبت بخودشان بيان نمودند و قمى ره مظالم قبل را بكشتن پسرها و بعد را بحبس فرعون آنها را براى ايمانشان بحضرت موسى تفسير فرموده است و حضرت موسى اخيرا در جواب وعده نصرتيرا كه سابقا بطور كنايه بيان فرموده بود تصريح فرمود چون ديد مطمئن نشدند و ذيلا اشاره فرمود بآنكه پس از نصرت الهى بايد شكر گذار و فرمانبردار شويد و الّا خداوند شما را بپاداش عملتان خواهد رساند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قالُوا أُوذِينا مِن‌ قَبل‌ِ أَن‌ تَأتِيَنا وَ مِن‌ بَعدِ ما جِئتَنا قال‌َ عَسي‌ رَبُّكُم‌ أَن‌ يُهلِك‌َ عَدُوَّكُم‌ وَ يَستَخلِفَكُم‌ فِي‌ الأَرض‌ِ فَيَنظُرَ كَيف‌َ تَعمَلُون‌َ (129)

گفتند بني‌ اسرائيل‌ قوم‌ موسي‌ ‌عليه‌ السّلام‌ بآن‌ حضرت‌ ‌که‌ ‌ما ‌در‌ مورد اذيتهاي‌ فرعون‌ ‌از‌ قبل‌ ‌از‌ اينكه‌ ‌شما‌ بيايي‌ نزد ‌ما و ‌از‌ ‌بعد‌ ‌از‌ آمدن‌ ‌شما‌ بوديم‌ و هستيم‌ حضرت‌ موسي‌ (ع‌) فرمود اميدوار باشيد بپروردگار ‌خود‌ ‌به‌ اينكه‌ هلاك‌ ميفرمايد دشمن‌ ‌شما‌ ‌را‌ و ‌شما‌ ‌را‌ جاي‌گير ‌آنها‌ ميكند ‌در‌ زمين‌ ‌پس‌ نظر ميفرمايد ‌که‌ ‌شما‌ چگونه‌ عمل‌ ميكنيد.

قالُوا أُوذِينا اذيتهاي‌ فرعون‌ ببني‌ اسرائيل‌ ‌در‌ ‌هر‌ زماني‌ مختلف‌ بوده‌ قبل‌ ‌از‌ ولادت‌ حضرت‌ موسي‌ زنهاي‌ ‌آنها‌ ‌را‌ شكم‌ پاره‌ ميكردند ‌اگر‌ حمل‌ داشتند ‌اگر‌

جلد 7 - صفحه 431

پسر ‌بود‌ سر ميبريدند ‌که‌ موسي‌ بوجود نيايد ‌که‌ مثنوي‌ ميگويد:

صد هزاران‌ طفل‌ سر ببريده‌ شد

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 129)- این آیه شکوه و گله‌های بنی اسرائیل را از مشکلاتی که بعد از قیام موسی (ع) با آن دست به گریبان بودند، منعکس می‌سازد و می‌گوید: «آنها به موسی گفتند: پیش از آن که تو بیایی ما آزار می‌دیدیم اکنون هم که آمده‌ای باز آزار می‌بینیم» کی این آزارها سر خواهد آمد و گشایشی در کار ما پیدا می‌شود؟ (قالُوا أُوذِینا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِیَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا).

گویا بنی اسرائیل مثل بسیاری از ما مردم انتظار داشتند که با قیام موسی (ع) یک شبه همه کارها رو به راه شود.

ولی موسی (ع) به آنها فهماند با این که سر انجام پیروز خواهند شد، اما راه درازی در پیش دارند، و این پیروزی طبق سنت الهی در سایه استقامت و کوشش و تلاش به دست خواهد آمد، همانطور که آیه مورد بحث می‌گوید: «موسی گفت امید است پروردگار شما دشمنتان را نابود کند و شما را جانشینان آنها در زمین قرار دهد» (قالَ عَسی رَبُّکُمْ أَنْ یُهْلِکَ عَدُوَّکُمْ وَ یَسْتَخْلِفَکُمْ فِی الْأَرْضِ).

و در پایان آیه می‌فرماید: خداوند این نعمتها را به شما خواهد داد و آزادی از دست رفته را به شما بر می‌گرداند، «تا ببیند چگونه عمل خواهید کرد» (فَیَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- قوم موسى مورد ستم نظام فرعونى قبل از بعثت وى و پس از آن (قالوا أوذینا من قبل أن تأتینا و من بعد ما جئتنا) مراد از اتیان و مجىء «تأتینا» و «جئتنا» بعثت موسى(ع) به پیامبرى است و بیان آن به دو تعبیر مى تواند به جهت تفنن در عبارت باشد.

۲- موسى(ع) مورد انتقام قوم خویش به سبب استمرار بیدادگرى فرعون پس از بعثت وى (قالوا أوذینا من قبل أن تأتینا و من بعد ما جئتنا)

۳- رفع بیدادگرى فرعون از بنى اسرائیل، انتظار آنان از بعثت موسى(ع) (قالوا أوذینا من قبل أن تأتینا و من بعد ما جئتنا)

۴- موسى(ع)، قوم خویش را به هلاکت فرعونیان و حاکمیت بنى اسرائیل بر سرزمین مصر امیدوار ساخت. (عسى ربکم أن یهلک عدوکم و یستخلفکم فى الأرض)

۵- موسى(ع) در عین امیدوارى به هلاکت فرعون و حاکمیت یافتن بنى اسرائیل، نگران عدم ایجاد شرایط آن از سوى قوم خویش بوده است. (عسى ربکم أن یهلک عدوکم و یستخلفکم فى الأرض) کلمه «عسى» حکایت از آن دارد که موسى(ع) یقین به هلاکت فرعون و حاکمیت یافتن قومش نداشته است و شاید دغدغه خاطر او بدان جهت بود که وى اطمینان نداشت مردمش ش--رایطى را که براى پیروزى مطرح ساخته بود (استعینوا ب-اللّه ... ) رعایت کنند.

۶- موسى(ع) از ایمان آوردن فرعونیان به خدا و پذیرش تعالیم وى ناامید شد. (عسى ربکم أن یهلک عدوکم)

۷- خدامحورى در جریان امور عالم، از تعالیم موسى(ع) به قوم خویش (عسى ربکم أن یهلک عدوکم و یستخلفکم فى الأرض)

۸- نابودى فرعونیان و به حاکمیت رسیدن بنى اسرائیل، پرتوى از ربوبیت خداوند نسبت به آنان (عسى ربکم أن یهلک عدوکم و یستخلفکم فى الأرض)

۹- فرعون و اشراف دربار او، دشمنان قوم موسى (عسى ربکم أن یهلک عدوکم) کلمه «عدو» هم مى تواند به معناى دشمن باشد که در این صورت مراد از آن فرعون است و هم مى تواند به معناى دشمنان باشد که در این صورت مراد از آن فرعون و اشراف دربار او خواهد بود.

۱۰- خداوند، بر اعمال و رفتار آدمیان نظارت دارد. (فینظر کیف تعلمون)

۱۱- خداوند، ناظر بر چگونگى رفتار و کردار حکومت مداران (و یستخلفکم فى الأرض فینظر کیف تعملون)

۱۲- آزمایش بنى اسرائیل، از اهداف امدادهاى الهى براى حاکمیت بخشیدن به آنان پس از پیروزى بر دشمنانشان (و یستخلفکم فى الأرض فینظر کیف تعملون)

۱۳- آزمایش بنى اسرائیل از سوى خدا پس از دستیابى آنان به حکومت و قدرت، هشدار موسى(ع) به آنان (فینظر کیف تعملون)

۱۴- توجه حاکمان به نظارت خداوند بر اعمال ایشان، زمینه ساز گرایش آنان به کردار نیک و پرهیزشان از اعمال نارواست. (و یستخلفکم فى الأرض فینظر کیف تعملون) هدف از تذکار نظارت خداوند بر اعمال آدمى این است که وى با توجه به این حقیقت از اعمال ناروا بپرهیزد و به اعمال نیک رو آورد.

۱۵- خداوند با رساندن تقواپیشگان به حکومت، آنان را آزمایش خواهد کرد. (و العقبة للمتقین ... فینظر کیف تعملون)

موضوعات مرتبط

• انسان: عمل انسان ۱۰
• بنى اسرائیل: امتحان بنى اسرائیل ۱۲، ۱۳ ; انتظارات بنى اسرائیل ۳ ; ایجاد امیدوارى در بنى اسرائیل ۴ ; بنى اسرائیل و موسى(ع) ۳ ; پیروزى بنى اسرائیل ۱۲ ; تاریخ بنى اسرائیل ۱۲ ; حاکمیت بنى اسرائیل ۵، ۸، ۱۲، ۱۳ ; حاکمیت بنى اسرائیل بر مصر ۴ ; دشمنان بنى اسرائیل ۹ ; هشدار به بنى اسرائیل ۱۳
• پیروان موسى: و موسى(ع) ۲ ; ظلم به پیروان موسى ۱
• توحید: اهمیت توحید افعالى ۷
• حاکمان: اصلاح رفتار حاکمان ۱۴ ; هشدار به حاکمان ۱۱
• خدا: امتحان خدا ۱۵ ; ربوبیت خدا ۸ ; عطایاى خدا ۱۵ ; فلسفه امدادهاى خدا ۱۲ ; نظارت خدا ۱۰، ۱۱، ۱۴
• ذکر: آثار ذکر ۱۴
• عمل: زمینه ترک عمل ناپسند ۱۴ ; زمینه عمل خیر ۱۴
• فرعون: رفع ظلم فرعون ۳ ; ظلم فرعون ۱، ۲ ; هلاکت فرعون ۵
• فرعونیان: و بنى اسرائیل ۹ ; کفر فرعونیان ۶ ; هلاکت فرعونیان ۴، ۸
• قوم فرعون: اشراف قوم فرعون ۹
• متقین: امتحان متقین ۱۵ ; حاکمیت متقین ۱۵
• موسى(ع): امیدوارى موسى(ع) ۵ ; انتقاد از موسى(ع) ۲ ; بشارت موسى(ع) ۴ ; تاریخ دوران موسى(ع) ۱، ۳ ; تعالیم موسى(ع) ۷ ; قصه موسى(ع) ۲، ۴، ۵، ۶ ; موسى(ع) و بنى اسرائیل ۵ ; نگرانى موسى(ع) ۵ ; هشدار موسى(ع) ۱۳ ; یأس موسى(ع) ۶