النساء ٢٣

حُرِّمَتْ‌ عَلَيْکُمْ‌ أُمَّهَاتُکُمْ‌ وَ بَنَاتُکُمْ‌ وَ أَخَوَاتُکُمْ‌ وَ عَمَّاتُکُمْ‌ وَ خَالاَتُکُمْ‌ وَ بَنَاتُ‌ الْأَخِ‌ وَ بَنَاتُ‌ الْأُخْتِ‌ وَ أُمَّهَاتُکُمُ‌ اللاَّتِي‌ أَرْضَعْنَکُمْ‌ وَ أَخَوَاتُکُمْ‌ مِنَ‌ الرَّضَاعَةِ وَ أُمَّهَاتُ‌ نِسَائِکُمْ‌ وَ رَبَائِبُکُمُ‌ اللاَّتِي‌ فِي‌ حُجُورِکُمْ‌ مِنْ‌ نِسَائِکُمُ‌ اللاَّتِي‌ دَخَلْتُمْ‌ بِهِنَ‌ فَإِنْ‌ لَمْ‌ تَکُونُوا دَخَلْتُمْ‌ بِهِنَ‌ فَلاَ جُنَاحَ‌ عَلَيْکُمْ‌ وَ حَلاَئِلُ‌ أَبْنَائِکُمُ‌ الَّذِينَ‌ مِنْ‌ أَصْلاَبِکُمْ‌ وَ أَنْ‌ تَجْمَعُوا بَيْنَ‌ الْأُخْتَيْنِ‌ إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ کَانَ‌ غَفُوراً رَحِيماً

ترجمه

حرام شده است بر شما، مادرانتان، و دختران، و خواهران، و عمه‌ها، و خاله‌ها، و دختران برادر، و دختران خواهر شما، و مادرانی که شما را شیر داده‌اند، و خواهران رضاعی شما، و مادران همسرانتان، و دختران همسرتان که در دامان شما پرورش یافته‌اند از همسرانی که با آنها آمیزش جنسی داشته‌اید -و چنانچه با آنها آمیزش جنسی نداشته‌اید، (دختران آنها) برای شما مانعی ندارد- و (همچنین) همسرهای پسرانتان که از نسل شما هستند (-نه پسرخوانده‌ها-) و (نیز حرام است بر شما) جمع میان دو خواهر کنید؛ مگر آنچه در گذشته واقع شده؛ چرا که خداوند، آمرزنده و مهربان است.

و بر شما حرام است ازدواج با مادران و دختران و خواهران و عمه‌ها و خاله‌هايتان و دختران برادر و دختران خواهر و دايگانى كه شما را شير داده‌اند و خواهران شيرى‌تان و مادر زنانتان و دختران زنانتان كه در دامان شما پرورش يافته‌اند از آن زنانى كه با آنان همبس

[نكاح اينان‌] بر شما حرام شده است: مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمه‌هايتان، و خاله هايتان، و دختران برادر، و دختران خواهر، و مادرهايتان كه به شما شير داده‌اند، و خواهران رضاعى شما، و مادران زنانتان، و دختران همسرانتان كه [آنها دختران‌] در دامان شما پرورش يافته‌اند و با آن همسران همبستر شده‌ايد -پس اگر با آنها همبستر نشده‌ايد بر شما گناهى نيست [كه با دخترانشان ازدواج كنيد]- و زنان پسرانتان كه از پشت خودتان هستند، و جمع دو خواهر با همديگر -مگر آنچه كه در گذشته رخ داده باشد- كه خداوند آمرزنده مهربان است.

حرام شد بر شما (ازدواج با) مادران و دختران و خواهران و عمّه‌ها و خاله‌ها و دختران برادر و دختران خواهر و مادران رضاعی و خواهران رضاعی و مادران زن و دختران زن که در دامن شما تربیت شده‌اند اگر با آن زن مباشرت کرده باشید، و اگر دخول با آن زن نکرده (طلاق دهید) باکی نیست (که با دختر او ازدواج کنید). و نیز حرام شد زن فرزندان صلبی و نیز حرام شد جمع میان دو خواهر مگر آنچه پیش از نزول این حکم کرده‌اید (که خدا از آن درگذشت) که خدا (در حق بندگان) بخشنده و مهربان است.

[ازدواج با این زنان] بر شما حرام شده است: مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمه هایتان، و خاله هایتان، و دختران برادر، و دختران خواهر، و مادرانی که شما را شیر داده اند، و خواهران رضاعی شما، و مادران همسرانتان، و دختران همسرانتان که در دامان شمایند [و تحت سرپرستی شما پرورش یافته اند، البته] از آن همسرانی که با آنان آمیزش داشته اید، و اگر آمیزش نداشته اید، بر شما گناهی نیست [که مادرشان را رها کرده با آنان ازدواج کنید]، و [نیز] همسران پسرانتان که از نسل شما هستند [بر شما حرام شده است]. و هم چنین جمع میان دو خواهر [در یک زمان ممنوع است]، جز آنچه [پیش از اعلام این حکم] انجام گرفته باشد؛ زیرا خدا همواره بسیار آمرزنده و مهربان است.

مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه‌هايتان و خاله‌هايتان و دختران برادران و دختران خواهرانتان و زنانى كه شما را شير داده‌اند و خواهران شيريتان و مادران زنانتان بر شما حرام شده‌اند. و دختران زنانتان كه در كنار شما هستند، هرگاه با آن زنان همبستر شده‌ايد بر شما حرام شده‌اند. ولى اگر همبستر نشده‌ايد، گناهى مرتكب نشده‌ايد. و نيز زنان پسرانى كه از پشت شما هستند بر شما حرام شده‌اند. و نبايد دو خواهر را در يك زمان به زنى گيريد، مگر آنكه پيش از اين چنين كرده باشيد. هر آينه خدا آمرزنده و مهربان است.

[نکاح‌] مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه‌هایتان و خاله‌هایتان و دختران برادرتان و دختران خواهرتان و مادران [دایگانی‌] که شما را شیر داده‌اند و خواهران رضاعی‌تان و مادران زنانتان و دختران زنانتان [دختر اندرهایی‌] که در دامان [تربیت و] نگهداری شما هستند -در صورتی که از زنانی باشند که با آنان آمیزش جنسی کرده‌اید، و اگر آمیزش جنسی نکرده باشید، گناهی بر شما نیستو [عروسان یا] همسران پسرانتان -پسرانی که از صلب خودتان هستندبر شما حرام گردیده است، و [همچنین‌] جمع بین دو خواهر [در یک زمان‌]، مگر آنچه در گذشته رخ داده باشد، که خداوند آمرزگار مهربان است‌

بر شما حرام شده است [ازدواج با] مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه‌هايتان و خاله‌هايتان و دختران برادر و دختران خواهر و آن مادرانتان كه شما را شير داده‌اند- دايه‌هاتان- و خواهرانتان از راه شيرخوارگى و مادران زنانتان و دختران زنانتان- از شوهر پيش- كه در كنار شما پرورش يافته‌اند، از آن زنانى كه بديشان در آمده‌ايد، و اگر به آنان درنيامده‌ايد باكى و گناهى بر شما نيست- در ازدواج با دختران آنها-، و زنان آن پسرانتان كه از پشت شما باشند، و اينكه دو خواهر را با هم به زنى گيريد، مگر آنچه پيش از اين گذشت- كه گناهش آمرزيده شده ولى بايد از يكى جدا شويد-، كه خداوند آمرزگار و مهربان است

خداوند بر شما حرام نموده است ازدواج با مادرانتان، دخترانتان، خواهرانتان، عمّه‌هایتان، خاله‌هایتان، برادرزادگانتان، خواهرزادگانتان، مادرانی که به شما شیر داده‌اند، خواهران رضاعیتان، مادران همسرانتان، دختران همسرانتان از مردان دیگر که تحت کفالت و رعایت شما پرورش یافته و با مادرانشان همبستر شده‌اید، ولی اگر با مادرانشان همبستر نشده باشید، گناهی (در ازدواج با چنین دخترانی) بر شما نیست، همسران پسران صلبی خود، و (بالأخره این که) دو خواهر را با هم جمع آورید، مگر آنچه گذشته است (که با ترک یکی از آن دو خواهر، قلم عفو بر این کار که در زمان جاهلیّت واقع شده است، کشیده خواهد شد). بیگمان خداوند بسی آمرزنده است (و گذشته را نادیده می‌گیرد، و) مهربان است (و در آنچه برایتان وضع می‌کند حال شما را مراعات می‌دارد).

(این زنان در همه‌ی ابعاد زنانگی) بر شما حرام شده‌اند: مادرانتان، دخترانتان، خواهرانتان، عمّه‌هایتان، خاله‌هایتان، دختران برادر، دختران خواهر، مادرهایتان که به شما شیر داده‌اند، خواهران رضاعی شما، مادران زنانتان، و دختران همسرانتان که در دامان شما پرورش یافته‌اند و با آن همسران همبستر شده‌اید؛ پس اگر با آنها همبستر نشده‌اید بر شما گناهی نیست (که دختران یا مادرانشان را نکاح کنید) و زنان پسرانی که از صلب‌های خودتان هستند و جمع میان دو خواهر با همدیگر؛ مگر آنچه که در گذشته رخ داده (که اکنون حرامند) خدا بی‌گمان پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان بوده است.

حرام شده است بر شما مادران شما و دختران شما و خواهران شما و عمّه‌های شما و خاله‌های شما و دختران برادر و دختران خواهر و مادران شما آنان که شیرتان دادند و خواهران شما در شیر و مادران زنان شما و دخترانی که در دامان شما هستند از زنانی که همبستر شده‌اید با آنان پس اگر همبستر نشده باشید با آنان نیست باکی بر شما و همسران فرزندان شما آنان که از صلبهای (کمرهای) شما هستند و آنکه جمع کنید میان دو خواهر جز آنچه گذشته است همانا خداوند است آمرزنده مهربان‌

النساء ٢٢	آیه ٢٣	النساء ٢٤
سوره : سوره النساء نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٦٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«رَبَآئِبُکُمْ»: جمع ربیبة، تربیت‌یافتگان. مراد دختران همسرانتان از شوهران دیگر است. «أَللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ»: آنان که غالباً با مادرانشان تحت رعایت و کفالت شما قرار می‌گیرند، والاّ چنین دخترانی مطلقاً حرام می‌باشند، چه تحت کفالت و رعایت انسان باشند و چه زیر نظر و تحت مراقبت دیگران پرورده شوند. «حُجُور»: جمع حجر، آغوش. مراد رعایت و پرورش است. «حَلآئِل»: جمع حَلیلَة، همسران. «أَلَّذِینَ مِنْ أَصْلابِکُمْ»: پسران صلبی شما؛ نه پسر خواندگانتان.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ الْوَالِدَاتُ‌ يُرْضِعْنَ‌... (۵) وَ لاَ تَنْکِحُوا مَا نَکَحَ‌ آبَاؤُکُمْ‌... (۳) وَ الْوَالِدَاتُ‌ يُرْضِعْنَ‌... (۳) مَا جَعَلَ‌ اللَّهُ‌ لِرَجُلٍ‌ مِنْ‌... (۷)

يُوصِيکُمُ‌ اللَّهُ‌ فِي‌... (۱۶) وَ الْمُحْصَنَاتُ‌ مِنَ‌ النِّسَاءِ... (۶) وَ لْيَسْتَعْفِفِ‌ الَّذِينَ‌ لاَ... (۲) وَ إِذْ تَقُولُ‌ لِلَّذِي‌ أَنْعَمَ‌... (۲) مَا کَانَ‌ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ‌... (۲) ادْعُوهُمْ‌ لِآبَائِهِمْ‌ هُوَ أَقْسَطُ... (۵) وَ إِذْ تَقُولُ‌ لِلَّذِي‌ أَنْعَمَ‌... (۲) لاَ يَذُوقُونَ‌ فِيهَا الْمَوْتَ‌ إِلاَّ... (۰) وَ إِذَا ضَرَبْتُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌... (۳)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- حرمت ازدواج با مادران، دختران، خواهران، عمّه ها، خاله ها، دختران برادر و دختران خواهر (حرّمت علیکم امّهاتکم و بناتکم و اخواتکم و عمّاتکم و خالاتکم و بنات الاخ و بنات الاخت) به مناسبت آیات قبل، که سخن از ازدواج بود، مراد از حرمت در این آیه، حرمت ازدواج با این گروه مى باشد.

۲- حرمت ازدواج با مادر و خواهر رضاعى و مادر همسران (حرّمت علیکم ... و امّهاتکم التى ارضعنکم و اخواتکم من الرّضاعة و امّهات نسائکم)

۳- حرمت ازدواج دختر همسرانى که با آنان همبسترى صورت گرفته است. (حرّمت ... و ربائبکم التى فى حجورکم من نسائکم التى دخلتم بهنّ) چون مفهوم «التى دخلتم بهنّ» بیان شده (ان لم تکونوا دخلتم بهنّ) ولى مفهوم «الّتى فى حجورکم» بیان نشده است، معلوم مى شود که حرمت ازدواج با ربیبه مقید به «فى حجورکم» نیست.

۴- جواز ازدواج انسان با ریبیه خویش (دختر همسر) در صورتى که با مادر وى همبستر نشده باشد. (فان لم تکونوا دخلتم بهنّ فلا جناح علیکم)

۵- طلاق یا مردن همسر، از شرایط جواز ازدواج با دختر وى (ربیبه) (حرّمت ... امّهات نسائکم ... ربائبکم ... فان لم تکونوا دخلتم بهنّ) تحریم ازدواج با مادر زن مى رساند که جواز ازدواج با ربیبه مشروط به این است که مادر وى از همسرى ازدواج کننده خارج شده باشد.

۶- حرمت ازدواج مرد با همسر فرزند خویش (حرّمت ... و حلائل ابنائکم الّذین من اصلابکم)

۷- جواز ازدواج با همسرِ پسر خوانده و یا پسر رضاعى (حرّمت ... و حلائل ابنائکم الّذین من اصلابکم)

۸- حرمت هر گونه بهره گیرى جنسى از محارم نسبى، رضاعى و سببى (حرّمت علیکم امّهاتکم ... و حلائل ابنائکم) اسناد حرمت به خود «امهات و ... » مى رساند که نه تنها ازدواج، بلکه هر گونه استمتاع و بهره گیرى جنسى از زنان یاد شده، حرام شده است.

۹- حرمت جمع بین دو خواهر در ازدواج (حرّمت ... و ان تجمعوا بین الاختین)

۱۰- جواز ازدواج با خواهر همسر، در صورت جدایى از آن همسر (به طلاق یا مرگ و یا ... ) (حرّمت ... و ان تجمعوا بین الاختین) چون متعلق حرمت، جمع بین دو خواهر در ازدواج است، معلوم مى شود در صورت جدا شدن از یک خواهر مى توان با خواهر دیگر ازدواج نمود.

۱۱- حرمت جمع بین دو خواهر در ازدواج، شامل ازدواجهایى که قبل از نزول آیه انجام گرفته است، نمى شود. (حرّمت ... و ان تجمعوا بین الاختین الّا ما قد سلف)

۱۲- بطلان ازدواجهاى انجام شده با دو خواهر با نزول آیه «حرمّت ... الّا ما قد سلف» و صحت آنها تا قبل از نزول آن (و ان تجمعوا بین الاختین الّا ما قد سلف) چون حرمت ازدواج با دو خواهر و دیگر محارم ناظر به بطلان آنها نیز مى باشد، مى توان گفت مراد از استثناء «الّا ما قد سلف» این معناست که آنچه در گذشته (قبل از نزول آیه) انجام شده، محکوم به صحت است، ولى از این به بعد حکم به بطلان آن مى شود.

۱۳- جواز تداوم زندگى زناشویى با دو خواهر، در صورتى که ازدواج با آنان قبل از نزول آیه «ان تجمعوا ... » صورت گرفته باشد.* (الّا ما قد سلف) تحریم در «حرّمت ... ان تجمعوا» ناظر به حال و آینده است ; چون افعال گذشته را نمى توان تحریم کرد. بنابراین استثناء، یعنى «الّا ما قد سلف»، بیان حلیّت جمع بین دو خواهر در زمان حال و آینده مى باشد به شرط اینکه ازدواج با آنها قبل از نزول آیه صورت گرفته باشد.

۱۴- حرمت ازدواج با محارم سببى، نسبى و رضاعى، شامل ازدواجهایى که قبل از نزول آیه «حرّمت علیکم» انجام گرفته است، نمى شود. (حرّمت ... الّا ما قد سلف) بنابر اینکه جمله «الّا ما قد سلف» استثناء از تمامى محرّمات ذکر شده در آیه باشد.

۱۵- ازدواج با محارم و جمع بین دو خواهر در ازدواج، از سنن جاهلى (حرّمت ... و ان تجمعوا بین الاختین الّا ما قد سلف)

۱۶- قانون، عطف به ما سبق نمى شود. (حرّمت ... الّا ما قد سلف)

۱۷- خداوند همواره غفور (بسیار آمرزنده) و رحیم (بسیار مهربان) است. (انّ اللّه کان غفوراً رحیماً)

۱۸- حکم خداوند به صحت ازدواج با دو خواهر و نیز با محارم تا پیش از بیان حرمت آن، جلوه اى از رحمت او نسبت به بندگان (و ان تجمعوا بین الاختین الّا ما قد سلف انّ اللّه کان غفوراً رحیماً)

۱۹- خداوند جبران کننده منقصتهاى ناشى از ازدواج با محارم در صورتى که آن ازدواجها قبل از حکم به تحریم صورت گرفته باشد. (حرّمت .... اِنّ اللّه کان غفوراً رحیماً)

روایات و احادیث

۲۰- حرمت ازدواج با مادر همسر، اگر چه با دختر وى همبستر نشده باشد. (و امّهات نسائکم) امیرالمؤمنین (ع): ... اذا تزوّج الابنة فدخل بها او لم یدخل بها فقد حرّمت علیه الامّ ... .

۲۱- حرمت ازدواج مرد با دخترى که از همسر یا کنیز قبلى وى متولد شده باشد. (و ربائبکم التى فى حجورکم) امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از ازدواج مرد با دخترى که از کنیز قبلى وى پس از ازدواج با مرد دیگرى متولد شود فرمود: هى علیه حرام و هى ابنته و الحرّة و المملوکة فى هذا سواء، سپس آن حضرت آیه فوق را تلاوت فرمود.

۲۲- حرمت ازدواج مرد با دختر همسرش، اگر چه در خانه وى نباشد. (و ربائبکم التى فى حجورکم) امیرالمؤمنین (ع): الربائب علیکم حرام مع الامّهات اللاتى قد دخلتم بهنّ، هنّ فى الحجور و غیر الحجور سواء ... .

۲۳- حرمت ازدواج مرد با دختر همسر غیر دایمى خویش (و ربائبکم التى فى حجورکم من نسائکم التى دخلتم بهنّ) امام رضا (ع) در پاسخ سؤال از جواز ازدواج مرد با دختر همسر غیر دایمى خویش فرمود: لا.

۲۴- حرمت ازدواج مرد با همسر نوه دخترى خویش (و حلائل ابنائکم الّذین من اصلابکم) امام باقر (ع): ... انهما (حسن و حسین (ع)) من صلب رسول اللّه قال اللّه تعالى «و حلائل ابنائکم الذین من اصلابکم»، فسلهم یا ابا الجارود هل کان یحلّ لرسول اللّه نکاح حلیلتیهما؟ فان قالوا: نعم کذبوا و فجروا و ان قالوا: لا فهما ابناه لصلبه.

۲۵- مرد مسلمانى که پیش از اسلام آوردن، همسر دو خواهر بوده، موظّف به طلاق یکى از آن دو، بسته به انتخاب خویش، مى باشد. (و ان تجمعوا بین الاختین الّا ما قد سلف) رسول خدا (ص) به کسى که قبل از مسلمان شدن جمع بین دو خواهر در ازدواج کرده بود فرمود: طلّق ایّتهما شئت.

موضوعات مرتبط

• احکام:۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۵
• ازدواج: احکام ازدواج ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۵ ; ازدواج با دو خواهر ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۵، ۱۸، ۲۵ ; ازدواج با ربیبه ۳، ۴، ۵، ۲۲، ۲۳ ; ازدواج با عروس ۶، ۷، ۲۴ ; ازدواج با محارم ۱۴، ۱۵، ۱۸، ۱۹ ; ازدواج حرام ۱، ۲، ۳، ۶، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۵ ; شرایط ازدواج ۵
• اسماء و صفات: رحیم ۱۷ ; غفور ۱۷
• پسر: رضاعى ۷
• جاهلیت: رسوم جاهلیت ۱۵
• خدا: آمرزش خدا ۱۹ ; رحمت خدا ۱۸
• خواهر: رضاعى ۲
• قانون: محدوده قانون ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۶، ۱۹، ۲۵
• لذایذ: حرام ۸
• مادر: رضاعى ۲
• محارم: رضاعى ۸، ۱۴ ; محارم سبب ۸، ۱۴ ; محارم نسبى ۸، ۱۴
• محرّمات:۱، ۲، ۸، ۱۴، ۲۰، ۲۲، ۲۳، ۲۴