هود ٦٧
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ |
ترجمه
| هود ٦٦ | آیه ٦٧ | هود ٦٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الصَّیْحَةُ»: صوت شدید. صدای مهیب (یس / و ). در جاهای دیگر قرآن، (صاعِقَة) و (رَجْفَة) به کار رفته است که همه لازم و ملزوم یکدیگرند (نگا: اعراف / ، فصّلت / ). «فِی دَارِهِمْ جَاثِمِینَ»: (نگا: اعراف / و ).
تفسیر
- آيات ۶۱ - ۶۸ سوره هود
- معناى «إنشاء» و «استعمار»، در جمله: «هُوَ أنشَأكُم مِنَ الأرضِ»
- استدلال براى عدم جواز عبادت غير خدا
- پاسخ قوم ثمود، به دعوت صالح «ع»
- قوميت پرستى و مليت گرايى، دو عامل، در ردّد عوت حضرت صالح «ع»
- جواب حضرت صالح «ع»، به دلايل قوم خود
- بحث روايتى: (داستان ناقه صالح و قوم ثمود)
- گفتاری در باره داستان صالح «ع»، در چند فصل
- ۱- ثمود، قوم صالح «علیه السلام»
- ۲- بعثت صالح «عليه السلام»
- ۳- شخصيت صالح «عليه السلام»
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيارِهِمْ جاثِمِينَ «67»
و ستمگران را صيحه‌اى (آسمانى) فرا گرفت، پس در خانه‌هايشان به روى در افتادند (و مردند).
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيارِهِمْ جاثِمِينَ (67)
بعد از آن كيفيت هلاك را فرمايد:
وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ: و فرا گرفت آنانكه ستم نمودند بر خود به كفر، فريادى عظيم. مراد صيحه جبرئيل است كه به يك صدا تمام آنها را هلاك و احدى از ايشان باقى نماند. فَأَصْبَحُوا فِي دِيارِهِمْ جاثِمِينَ: پس گشتند در خانه‌هاى خود مردگان به زمين افتادگان.
واقعه هلاكت: در زاد المسير نقل نموده كه: در آن سه روز وعده، در خانه‌ها ساكن شده قبرها كندند و منتظر عذاب بودند. چون روز چهارم آفتاب طالع و عذاب نيامد، از منازل بيرون آمده يكديگر را مى‌خواندند كه ناگاه جبرئيل به صورت اصلى ظاهر، پاها بر زمين و سر بر آسمان، پرهاى خود را نشر كرده از مشرق تا مغرب، پاها زرد و بالها سبز و دندانها سفيد و براق، پيشانى با جلاء و نورانى و رخسار برافروخته، موى سر سرخ به رنگ مرجان، ظاهر و افق را پوشيد، در آن حال به خانه‌ها وارد كه به يك مرتبه صيحه زد كه (موتوا عليكم لعنة اللّه) از شدت هيبت صدا پرده‌هاى گوشها دريده و دلها شكافته و جگرها پاره پاره شد، به يك چشم به هم زدن همگى مردند و زلزله در خانه‌هايشان واقع، سقفها به
جلد 6 - صفحه 100
روى آنها خراب، و آثارى از آنها باقى نماند. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فِيها فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ (61) قالُوا يا صالِحُ قَدْ كُنْتَ فِينا مَرْجُوًّا قَبْلَ هذا أَ تَنْهانا أَنْ نَعْبُدَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا وَ إِنَّنا لَفِي شَكٍّ مِمَّا تَدْعُونا إِلَيْهِ مُرِيبٍ (62) قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ آتانِي مِنْهُ رَحْمَةً فَمَنْ يَنْصُرُنِي مِنَ اللَّهِ إِنْ عَصَيْتُهُ فَما تَزِيدُونَنِي غَيْرَ تَخْسِيرٍ (63) وَ يا قَوْمِ هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوها تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ لا تَمَسُّوها بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذابٌ قَرِيبٌ (64) فَعَقَرُوها فَقالَ تَمَتَّعُوا فِي دارِكُمْ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ ذلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ (65)
فَلَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّيْنا صالِحاً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ مِنْ خِزْيِ يَوْمِئِذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ (66) وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيارِهِمْ جاثِمِينَ (67) كَأَنْ لَمْ يَغْنَوْا فِيها أَلا إِنَّ ثَمُودَ كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلا بُعْداً لِثَمُودَ (68)
ترجمه
و فرستاديم بسوى قوم ثمود برادرشان صالح را گفت اى قوم من بپرستيد خدا را نيست شما را هيچ خدائى مگر او، او آفريد شما را از زمين و عمر داد شما را در آن پس طلب آمرزش كنيد از او پس باز گشت كنيد بسوى او همانا پروردگار من نزديك و اجابت كننده است
گفتند اى صالح بتحقيق بودى تو در ميان ما محلّ اميد پيش از اين آيا نهى ميكنى ما را از آنكه بپرستيم آنچه را ميپرستيدند پدران ما و همانا ما هر آينه در شكّى هستيم از آنچه ميخوانى ما را بسوى آن كه بگمان اندازنده است
گفت اى قوم من خبر دهيد مرا اگر من باشم داراى دليل واضحى از پروردگارم و داده باشد مرا از خود رحمتى پس كيست كه يارى كند مرا از عذاب خدا اگر نافرمانى كنم او را پس زياد نميكنيد براى من مگر نسبت زيانكارى
و اى قوم من اين شتر خدا است براى شما با آنكه نشانه قدرت است پس بگذاريدش بخورد در زمين خدا و نرسانيد به آن آزارى پس ميگيرد شما را عذابى نزديك
پس پى كردند آنرا پس گفت برخوردار شويد در سراى خودتان سه روز اين وعده‌ايست غير دروغ
پس چون آمد فرمان ما نجات داديم صالح را و آنانكه ايمان آوردند با او برحمتى از خودمان و از رسوائى آنروز همانا پروردگار تو او است نيرومند توانا
و گرفت آنانرا كه ستم كردند فرياد آسمانى پس صبح كردند در خانه‌هاشان بر جاى ماندگان
گويا نبودند در آن هرگز آگاه باشيد همانا قوم ثمود كافر شدند بپروردگارشان آگاه باشيد دورى از رحمت است براى ثمود.
تفسير
خداوند پس از حضرت هود حضرت صالح را مبعوث بر قبيله ثمود فرمود و آنها بنابر نقل اكمال از امام باقر عليه السّلام كمتر از چهل خانوار بودند اهل يك ده در كنار دريا و بعضى گفته‌اند در وادى القرى بين شام و مدينه منزل داشتند و قوم عاد در يمن بودند در هر حال مأموريّت او هم مانند انبياء گذشته دعوت بتوحيد بود و نسبت برادر بقوم مكرّر بيان شده كه بملاحظه معمول عرب است كه اهل هر قبيله‌اى يكديگر را برادر ميخوانند و آنحضرت پس از دعوت بتوحيد و نفى شرك فرمود خداوندى كه شما را در بدو امر از خاك آفريد و فعلا هم نطفه‌اى را كه شما از آن بوجود ميآئيد از موادّ ارضيّه خلق ميفرمايد و بشما طول عمر عنايت فرموده اگر استعمر كم مأخوذ از عمر باشد چون گفته‌اند عمر آنها از سيصد تا هزار سال بوده يا شما را مأمور
جلد 3 صفحه 94
بعمران و آبادى زمين فرمود اگر مأخوذ از عمارت باشد زيرا اين عمل مطلوب و موجب طول عمر است يا شما را متمكّن از عمارت و محتاج بسكونت در زمين فرمود در هر حال چنين خداوندى مستحقّ پرستش و ستايش است نه بتهائيكه شما آنها را بدست خودتان ميسازيد پس طلب مغفرت نمائيد از خداوند براى گناهان گذشته خودتان و ثابت باشيد بر توبه و رجوع كنيد بپرستش حقّ از پرستش باطل و بدانيد كه رحمت خداوند نزديك به بنده موحّد است و اجابت ميكند دعاى او را و احاطه دارد بخلق و ميشنود دعاى آنها را و اگر صلاح باشد مستجاب ميفرمايد آنها در جواب گفتند اى صالح تو قبل از اين محلّ رجاء و مورد اميدوارى ما بودى در هر امر خيرى براى عقل و كفايت و درايت و خيرخواهى كه از تو بروز داشت نسبت بهمه ما ولى اينك اميدها از تو قطع شد چون ما را از عبادت بتها كه دين پدران ما بوده نهى ميكنى و دعوت مينمائى ما را بتوحيد و نفى شرك با آنكه ما يقين نداريم بصدق مدّعاى تو بلكه شك داريم بطوريكه موجب تزلزل خاطر ما شده نسبت بخودت و دينى كه آورده‌اى حضرت صالح در جواب فرمود اى قوم من اگر براى من به بيّنه و برهان قطعى واضح توحيد خدا ثابت و مدلّل باشد و مرا مبعوث بر شما فرموده باشد و بخواهم با شما مماشاة نمايم و بوظيفه خودم كه دعوت است عمل ننمايم كدام يك از شما ميتوانيد با من همراهى كنيد و عذاب خدا را از من دفع نمائيد با آنكه مستحقّ عقابم پس متابعت من از شما و همراهى شما با من جز زيانكارى واقعى و نسبت آن براى من و شما فائده‌اى ندارد چون تخسير مانند تفسيق بمعناى نسبت زيانكارى است خلاصه آنكه اين مدارا و مماطله براى من و شما چيزى جز نسبت زيانكارى و واقع خسران اضافه نمينمايد و اگر براى رفع تزلزل خاطر خودتان و اطمينان بصدق مدّعاى من محتاج بشاهد و معجزه باشيد اين ماده شتر كه بكيفيّت مخصوصه بهت آور براى شما از كوه بيرون آوردم و باين مناسبت ناقة اللّه خوانده ميشود كه اسباب عاديه در پيدايش او نبوده بلكه فقط باراده الهيّه موجود شده است و بر نفع شما است كه تمامتان از شيرش بهره‌مند ميشويد معجزه قطعيّه و گواه صدق من است و ديگر نبايد شكّى داشته باشيد و مبادا آنرا آزار نمائيد بگذاريد در زمين خدا بچرد و از آب رودخانه بياشامد و بهمان ميزان بشما شير بدهد و اگر
جلد 3 صفحه 95
تخلف نمائيد بزودى عذاب الهى بر شما نازل خواهد شد ولى اين نصايح مشفقانه بخرج آنقوم عنود نرفت و عاقبت يكنفر از آنها با رضايت سايرين متصدّى قتل آن حيوان شد و همه از گوشت او خوردند و شريك در جرم شدند و حضرت صالح سه روز بآنها مهلت استفاده از حيات داد و بعد از آن وعده عذاب قطعى كه دروغ و قابل تخلّف نيست و بعد از نزول عذاب آنحضرت و اهل ايمان مشمول رحمت الهى شدند و از ذلّت و رسوائى و عذاب آنروز و روز قيامت مأمون گشتند و قوّت و قدرت و عزّت و قهّاريّت خداوند ظاهر گشت و آنها بصيحه مهيب آسمانى مردند و برو بزمين افتادند و ديگر از جاى خودشان برنخاستند مانند آنكه هيچوقت در دنيا نبودند و بكلّى آثارشان محو شد و باقى نماند براى آنها جز تنبيه الهى اهل عالم را بكفرشان و تأكيد آنرا بلعن آنها براى افاده استحقاقشان يا اخبار از محروميّت آنها از رحمت الهيّه و تفصيل اين قصه در سوره اعراف با بيان وافى گذشت ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيحَةُ فَأَصبَحُوا فِي دِيارِهِم جاثِمِينَ (67)
و گرفت كساني را که ظلم كردند صداي مهلك مهيب پس صبح كردند در منازل خود برو در افتادگان يا بزانو در آمدگان.
وَ أَخَذَ فاعل اخذ الصيحة است و مفعول آن الَّذِينَ ظَلَمُوا و اينها داراي هر سه قسم ظلم هستند: 1- شرك که ميفرمايد إِنَّ الشِّرك‌َ لَظُلم‌ٌ عَظِيم‌ٌ لقمان آيه 12، 2- ظلم بغير که بحضرت صالح و مؤمنين ظلم كردند وَ مَن يَظلِم مِنكُم نُذِقه‌ُ عَذاباً كَبِيراً فرقان آيه 21. 3- ظلم بنفس که ايمان نياوردند و طغيان و سركشي و پي كردن ناقه و مخالفت نمودن.
الصيحة صداي مهيب است که دفعة ارواح از قوالب خود تهي ميشود و هلاك ميشوند و اينکه صيحه يا بايجاد حق است در هوا چنانچه تكلم با موسي عليه السّلام در طور و با رسول اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم ايجاد كلام بوده يا بنفخ ملك است اسرافيل يا جبرئيل چنانچه ميفرمايد وَ نُفِخ‌َ فِي الصُّورِ فَصَعِق‌َ مَن فِي السَّماوات‌ِ وَ مَن فِي الأَرض‌ِ إِلّا مَن شاءَ اللّه‌ُ ثُمَّ نُفِخ‌َ فِيه‌ِ أُخري فَإِذا هُم قِيام‌ٌ يَنظُرُون‌َ زمر آيه 68.
جلد 11 - صفحه 84
اشكال- در اينجا اخذ مذكر ذكر شده و در سوره عنكبوت مؤنث ذكر شده وَ مِنهُم مَن أَخَذَته‌ُ الصَّيحَةُ آيه 39.
جواب- جائز الوجهين است و در قرآن موارد زيادي از اينکه قبيل داريم.
فَأَصبَحُوا فِي دِيارِهِم جاثِمِينَ تعبير به فاصبحوا مراد اينکه نيست که صبح چنين شدند با اينكه صيحه در شب واقع شده بلكه مراد اينست که در صبح چنين بودند و بمجرد صيحه چنين شدند، و جاثم بعضي گفتند برو در افتاده و بعضي گفتند بزانو افتاده و هر چه بوده روح از بدن خارج شده و خشك شدند و روي زمين افتادند و البته كسي که بيفتد برو ميافتد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 67)- «ولی ظالمان را صیحه آسمانی فرو گرفت، و آن چنان این صیحه سخت و سنگین و وحشتناک بود که بر اثر آن همگی آنان در خانه‌های خود به زمین افتادند و مردند» (وَ أَخَذَ الَّذِینَ ظَلَمُوا الصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیارِهِمْ جاثِمِینَ).
نکات آیه
۱- کفرپیشگان قوم ثمود، با غرشى مهیب به هلاکت رسیدند. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة)
۲- قوم ثمود ، مردمانى ستمکار بودند. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة)
۳- ستمکارى قوم ثمود ، موجب گرفتارى آنان به عذاب الهى شد. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة)
۴- کشتن ناقه صالح ، از ستمگریهاى قوم ثمود بود. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة) از آن جا که کشتن ناقه صالح نیز در نزول عذاب دخیل بود ، معلوم مى شود ظلم در «الذین ظلموا» اشاره به کشتن ناقه نیز دارد.
۵- شرک ورزى و انکار رسالت پیامبران ، ستمگرى است. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة) مقصود از «الذین ظلموا» مشرکان و انکارکنندگان رسالت صالحند. تعبیر کردن از آنان به ستمکاران ، اشاره اى است به برداشت فوق.
۶- ستمگران ، مشرکان و کفرپیشگان ، در خطر گرفتار شدن به عذابهاى دنیوى (عذاب استیصال) هستند. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة)
۷- کفرپیشگان قوم ثمود بر اثر عذاب الهى، به رو بر زمین افتادند و هلاک شدند. (فأصبحوا فى دیرهم جثمین) «جثوم» (مصدر جاثمین) به معناى به زمین چسبیدن و حرکت نکردن است و برخى آن را به معناى فرو افتادن بر سینه دانسته اند (لسان العرب).
۸- صیحه و غرشى که قوم ثمود را فرا گرفت ، توان حرکت و بیرون آمدن از خانه ها را از آنان سلب کرد. (و أخذ الذین ظلموا الصیحة فأصبحوا فى دیرهم جثمین) «فى دیارهم» متعلق به «جاثمین» است و دلالت بر این دارد که قوم ثمود در خانه هایشان به هلاکت رسیدند. بیان این معنا حکایت از آن دارد که: صیحه و غرش مهیب آن چنان بود که قوم ثمود، نتوانستند از خانه هاى خویش - که طبعاً آدمى در این گونه موارد از خانه خارج مى شود - بیرون آیند.
۹- کفرپیشگان قوم ثمود ، شب هنگام به عذاب گرفتار شدند و در صبحگاه به هلاکت رسیدند.* (فأصبحوا فى دیرهم جثمین) چنان چه «أصبحوا» به معناى «دخلوا فى الصباح» باشد دلالت مى کند که هلاکت آنان ، در صبحدم بوده است. در نتیجه صیحه و غرش - به قرینه فاء در «فأصبحوا» - پیش از صبح; یعنى در شب بر قوم ثمود نازل شده بود.
روایات و احادیث
۱۰- «عن أبى عبدالله(ع) (فى إهلاک قوم صالح): ... لما کان نصف اللیل أتاهم جبرئیل(ع) فصرخ بهم صرخة خرقت تلک الصرخة أسماعهم و فلقت قلوبهم و صدّعت أکبادهم... فأصبحوا فى دیارهم و مضاجعهم موتى أجمعین ثم أرسل الله علیهم مع الصیحة النار من السماء فأحرقتهم أجمعین ...;[۱] از امام صادق(ع) [درباره هلاکت قوم صالح] روایت شده است: چون نیمه شب فرا رسید، جبرئیل نزد آنان آمد. پس فریادى بلند بر سرشان زد که گوشهاى آنان را پاره کرد و قلبهایشان را شکافت و جگرهایشان را درید; در نتیجه صبحگاه آن شب، همه آنان در خانه ها و بسترهایشان مرده بودند. سپس خداوند همراه با آن فریاد آتشى از آسمان فرستاد که همه را سوزاند ...».
۱۱- «عن رسول الله(ص) قال: ... هؤلاء قوم صالح(ع) ... عتوا عن أمر ربهم ... فأهلک الله من کان فى مشارق الأرض و مغاربها منهم إلاّ رجلاً کان فى حرم الله فمنعه حرم الله من عذاب الله تعالى...;[۲] از رسول خدا(ص) روایت شده است که فرمود: ... اینان قوم صالح بودند ... از فرمان پروردگار خود سرپیچى کردند ... پس خداوند از آن قوم همه آنان را که در مشرقها و مغربهاى زمین بودند هلاک کرد مگر یک مرد را که در حرم خدا بود و حرم خدا او را از عذاب الهى مصون داشت ...».
موضوعات مرتبط
- انبیا: ظلم تکذیب انبیا ۵
- شرک: ظلم شرک ۵
- صالح(ع): قتل شتر صالح(ع) ۴
- ظالمان: ۲ عذاب دنیوى ظالمان ۶
- ظلم: موارد ظلم ۴، ۵
- عذاب: ابزار عذاب ۱; اهل عذاب ۶; عذاب استیصال ۶; عذاب با صیحه آسمانى ۱، ۱۰; عذاب در شب ۹
- قوم ثمود: آثار ظلم قوم ثمود ۳; تاریخ قوم ثمود ۱، ۳، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱; صفات قوم ثمود ۴; ظلم قوم ثمود ۲، ۴; عجز قوم ثمود ۸; عذاب قوم ثمود ۱; کیفیت عذاب قوم ثمود ۷; موجبات عذاب قوم ثمود ۳; وقت عذاب قوم ثمود ۹; وقت هلاکت قوم ثمود ۹; ویژگیهاى عذاب قوم ثمود ۸; هلاکت قوم ثمود ۱، ۱۰، ۱۱
- کافران: عذاب دنیوى کافران ۶
- مشرکان: عذاب دنیوى مشرکان ۶
- هلاکت: هلاکت در صبح ۹
منابع
