البقرة ١٥٣
| کپی متن آیه |
|---|
| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاَةِ إِنَ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ |
ترجمه
| البقرة ١٥٢ | آیه ١٥٣ | البقرة ١٥٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إسْتَعِینُوا»: یاری جوئید.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۵۳ ۱۵۷ بقره
- اخبار و اشاره آيات شريفه به مصائب و بلايائى كه در نتيجه جهاد وقتال پيش مى آيند
- مقصود از بلا در آيات مورد بحث
- دعوت مسلمانان بر استعانت از صبر و صلاة بر هنگام بلا
- صبر و نماز و تاءكيد فراوان خداوند در قرآن بر تمسك بر آندو
- نظر جمعى مفسرين درباره زنده بودن شهدا
- چند اشكال بر اين نظر
- جوامع و افراد طبيعى مسلك چنين اوهام و خرافاتى را درست كرده اند
- مراد از حيات بعد از شهادت ، حيات حقيقى (در عالم برزخ ) است
- خطاب به مؤ منين به جهت رفع اضطراب از دلهاى آنان است
- سخن بسيار عجيب بعضى مردم درباره آيه شريفه و رد آن
- چند آيه قرآنى كه دلالت بر ((برزخ )) دارند
- نمونه هاى ديگرى از آيات قرآنى كه دلالت بر برزخ دارند
- بحثى پيرامون تجرد نفس
- آياتى كه بر دوئيت و مغايرت بين نفس و بدن و تجرد نفس دلالت مى كنند.
- آياتى كه از آنها كيفيت ارتباط روح با ماده (جسم ) بدست مى آيد
- استعانت از صبر و نماز و داشتن ايمان به حيات پس از مرگ ، پيروزى مى آورند
- صابران چه كسانى هستند؟
- صبر در برابر مصيبت ها نتيجه ايمان به مالكيت مطلق خداوند بر تمام هستى است
- ملك ظاهرى و ملك حقيقى و اثر توجه انسان به حقيقت ملك خداوند
- بحثى در اخلاق
- تكرار اعمال نيك كه تنها راه تهذيب اخلاقى است از دو طريق عملى مى باشد
- طريقه اول توجه به فوائد دنيوى فضائل و تحسين افكار عمومى است
- طريقه دوم طريقه انبياء است و آن توجه به فوائد اخروىفضائل است
- تاءثير اعتقاد به قضا و قدر در اخلاق
- نه اختيار كامل و نه لغو كامل اختيار
- هم قضاء خدا دخيل است و هم اختيار انسان
- طريقه سوم مخصوص قرآن است و آن محو زمينه هاىرذائل اخلاقى است
- سخنان بى اساس يكى از مستشرقين و نقد آن
- فرق ميان اين سه طريقه و مسلك
- نسبت بين ((صلوات )) و ((رحمت ))
- صلاة ، رحمت و اهتداء معانى جداگانه دارند هر چند كه سه مصاديق رحمت اند
- بحث روايتى (درباره برزخ و زندگى روح بعد از مرگ )
- رواياتى از امام صادق (ع ) درباره ارواح مؤ منين و عالم برزخ آنان
- داستانى در تاءييد ادله گذشته بر وجود عالم برزخ و حيات روح بعد از مرگ
- بحث فلسفى (درباره اينكه نفس (روح ) آدمى مجرد از ماده است )
- ادله و براهين منكرين تجرد روح
- رد ادله ماديين منكر تجرد روح
- در پاسخ ماديين كه وحدت را وحدت اجتماعى دانسته اند
- آنچه كه علماى روانكاو و عصر جديد در نفى تجرد روح نفس كرده اند
- گفته جمعى از معتقدين به مبداء و معاد پيرامون انكار تجرد روح و رد آن
- بحث اخلاقى
- تعريف علم اخلاق و بيان اينكه سه نيروى عمومى : شهويه ، غضبيه ، و نطقيه فكريهمنشاء اخلاق آدمى است
- اصول اخلاق فاضله : عفت ، شجاعت ، حكمت و عدالت
- تلقين علمى و تكرار عملى ، راه رهايى از رذائل و كسبفضائل است
- ويژگى هاى مسلك اخلاقى قرآن
- مسلك كسانى كه به ارزشهاى ثابت اخلاقى معتقد نيستند (ماديون )
- چند مقدمه براى رد اين نظريه
- يك بحث روايتى ديگر مربوط به متفرقاتى از آنچه گذشت
- چطور ممكن است شرع با عقل مخالف باشد؟
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«153» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! (در برابر حوادث سخت زندگى،) از صبر و نماز كمك بگيريد، همانا خداوند با صابران است.
نکته ها
مشابه اين كلام الهى را در همين سوره «1» خوانديم كه خداوند به بنى‌اسرائيل مى‌فرمود: در برابر ناملايمات و سختى‌ها، از صبر و نماز كمك بگيريد. در اين آيه نيز به مسلمانان دستور داده مى‌شود تا در برابر حوادث سخت زندگى، از صبر و نماز يارى بجويند. آرى، دردهاى يكسان، داروى يكسان لازم دارد.
اصولًا انسانِ محدود، در ميان مشكلات متعدّد و حوادث ناگوار، اگر متصل به قدرت نامحدود الهى نباشد، متلاشى ومنكوب مى‌شود. و انسانِ مرتبط با خداوند، در حوادث و سختى‌ها، خود را نمى‌بازد و براى او حوادث، بزرگ نمى‌نمايد. كسى كه نماز را با حضور قلب و با توجّه مى‌خواند، به معراج مى‌رود. هرچه پرواز معنوى او بيشتر باشد و بالاتر رود، دنيا و مشكلات آن و حتّى خوشى‌هاى آن كوچكتر مى‌شود.
انسان، يا در نعمت بسر مى‌برد كه بايد به آيه قبل عمل كند؛ «فَاذْكُرُونِي، اشْكُرُوا لِي» و يا در سختى بسر مى‌برد كه بايد به اين آيه عمل كند؛ «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ»
خداوند مى‌فرمايد: خدا با صابران است و نمى‌فرمايد: با نمازگزاران است. زيرا نماز نيز نياز
«1». بقره، 45.
جلد 1 - صفحه 236
به صبر و پايدارى دارد. «1»
در روايات مى‌خوانيم: هرگاه كار سختى براى حضرت على عليه السلام پيش مى‌آمد حضرت دو ركعت نماز مى‌خواند. «2» اين سيره را بوعلى سينا نيز عمل مى‌كرد.
صبر، مادر همه كمالات است؛
- صبر در جنگ، مايه شجاعت است.
- صبر در برابر گناه، وسيله تقواست.
- صبر از دنيا، نشانه زهد است.
- صبر در شهوت، سبب عفّت است.
- صبر در عبادت، موجب طاعت، و صبر در شبهات، مايه‌ى وَرع است. «3»
پیام ها
1- ايمان اگر همراه با عمل و توكّل وصبر و عبادت باشد، كاربرد بيشترى خواهد داشت. «4» «الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ ...»
2- نماز اهرم است، بار نيست. «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»
3- صبر ونماز، وسيله جلب حمايت‌هاى الهى هستند. «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»
4- اگرچه خداوند با هركس ودر هر جايى حضور دارد؛ «هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ» «5» و لكن همراهى خدا با صابران، معناى خاصّى دارد و آن لطف، محبّت و يارى رسانى خداوند به صابران است. «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ (153)
«1» اصول كافى، كتاب الايمان و الكفر، باب الشكر، حديث 3 (جلد 2 صفحه 94)
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 291
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورديد به معتقدات حقه ايمانيه، اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ: طلب يارى جوئيد بر قيام به حقوق الهى به صبر و بردبارى از معاصى و حظوظ نفس از امور قبيحه، وَ الصَّلاةِ: و به نماز كه اصل عبادات و ستون دين و معراج مؤمنين و مناجات پروردگار عالميان است. إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ: بدرستى كه خدا با صابران است به حفظ و حمايت و نصرت و رعايت در جميع حالات. و روايتى وارد شده كه صبر در اين آيه، مراد روزه مى‌باشد.
تبصره: شيخ طبرسى فرموده: تخصيص ذكر نماز از ساير عبادات به جهت آنست كه متضمن ذكر و خشوع و تلاوت قرآن كه مشتمل است بر وعده و وعيد و بيان و هدايت و اين نماز، داعى به حسنات و زاجر از سيئات مى‌باشد. «1» بعضى گفته‌اند: خصوصيت ذكر صلاة و صبر به جهت مطلق آنها است، زيرا ساير واجبات الهى مقيد مى‌باشند، لكن اين دو امر نسبت به عموم مكلفين در هر زمان و مكان ثابت، و در هيچ وقت اين دو ساقط نمى‌شود حتى در حرق و غرق و خسف.
عياشى- از حضرت باقر عليه السّلام روايت نموده كه فرمود: اى فضيل، برسان هر كه را ملاقات نمودى از دوستان ما سلام ما را و بگو من مى‌گويم: بدرستى كه بى‌نياز نكنم از شما نسبت به خدا چيزى را مگر به پرهيزكارى، پس حفظ كنيد لسان خود را و بازداريد دستهاى خود را از مخالفت الهى و بر شما باد به صبر و نماز، بدرستى كه خدا لطف و احسانش با صبر كنندگان است. «2» تبصره: محقق طوسى فرمايد: صبر عبارت است از حبس نفس از جزع وقت ورود مكروه و ناملايم، و منع كند باطن را از اضطراب، و زبان را از شكايت، و اعضاء را از حركات خلاف عادت؛ و آن را بر چهار قسم
«1» تفسير مجمع البيان، جلد اوّل، صفحه 235.
«2» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 166، حديث اوّل، (ذيل آيه مذكور)
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 292
نموده‌اند: 1- صبر از معصيت. 2- صبر بر طاعت. 3- صبر بر بلا و مصيبت. 4- صبر بر سوء اخلاق.
و احاديث بسيار در فضيلت صبر وارد شده از جمله: در كتاب كافى- از حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده كه فرمود: صبر سه قسم است: صبر نزد مصيبت و صبر بر طاعت و صبر از معصيت. پس هر كه صبر كند بر مصيبت تا به نيكوئى آن را به پايان رساند، مى‌نويسد خدا براى او سيصد درجه ما بين هر درجه تا درجه فاصله آسمان و زمين است. و هر كه صبر كند بر طاعت مى‌نويسد خدا براى او ششصد درجه، ميان هر درجه تا درجه از تخوم زمين است تا عرش. و هر كه صبر كند از معصيت مى‌نويسد خدا بر او نهصد درجه بين هر درجه تا درجه ديگر از تخوم زمين است تا منتهاى عرش. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ (153)
ترجمه
اى كسانى كه گرويديد يارى جوئيد بصبر و نماز همانا خداوند با صابران است..
تفسير
استعانت نمائيد بصبر از معاصى و لذائذ نفسانيه و بنماز كه اصل عبادات و معراج اهل ايمان و مناجات با يزدان است همانا خداوند با صابران است در كمك نمودن و ظفر دادن و اجابت دعا كردن و در مصباح الشريعه از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه كسى كه صبر نمايد از روى كراهت و شكايت ننمايد از خالق بخلق و جزع و هتك ستر خود را نكند او از عوام است و نصيبش بفرموده خداوند بهشت است كه بشارت آن را در كتاب خود باين طائفه داده است و كسى كه استقبال نمايد بلا را
جلد 1 صفحه 196
بگشاده روئى و صبر كند با سكينت و وقار او از خواص است و نصيب او بفرموده خداوند در اين آيه شريفه معيّت با خدا است بيان بدانكه صبر عبارت از اطمينان نفس و سكون آنست تا در برابر حوادث و بلا يا مقاومت نمايد و عنان عقل و اختيار را از دست ندهد و از مشقت عبادت نگريزد و در مقابل شهوت بر معصيت خوددارى نمايد لذا گفته‌اند صبر بر سه قسم است صبر بر عبادت و صبر از معصيت و صبر بر مصيبت و استعانت بصبر در تمام مراتب سه‌گانه موجب نيل بثمرات آنست كه در دو قسم آن نتيجه نجات از دوزخ و دخول در جنت است و در قسم اخير ورود در زمره مقربين و نيل به مقام قرب الهى است و باين جهت از پيغمبر (ص) روايت شده است كه فرمود خدايا ميطلبم از تو نفسى را كه بر من آسان كند تمام مصائب دنيا را و اكثر اخلاق حسنه از صبر است و از براى كسى اين مقام حاصل نميشود مگر آنكه سرمايه صديقين و مقربين را داشته باشد و استعانت بنماز براى آنست كه مشتمل بر ذكر خداوند و كتاب الهى و وعد وعيد آنست و چون شخص نمازگذار طلب هدايت مينمايد از خدا با خضوع و خشوع بعد از حمد و ثناء آن يگانه معبود با آنكه اميدوار است بكرم نامتناهى او و خداوند وعده اجابت فرموده البته تخلف نمى‌فرمايد و بازميدارد او را از فحشاء و منكر و ميرساند او را به مقام قرب خود و ديگر از جهاد در راه خدا نميترسد بنابراين گفتن حى على خير العمل موجب رغبت بجهاد ميشود نه باعث انصراف از آن لذا تبديل اين فصل از اذان را به الصلوة خير من النوم به اين جهت بيوجه است علاوه بر آنكه اينجمله توضيح واضح است و مدح نماز كه عمود دين است نيست چون هر سركه از آب ترش‌تر است خداوند روى بدعت گذاران در دين را سياه نمايد كه چگونه بعقول قاصره خود تصرف در شرائع الهى نمودند و اصول و فروع اسلام را از ميان بردند خلاصه آنكه شخص نمازگذار با شرائط و آداب قهرا از معاصى منصرف و باطاعت الهى موفق ميشود و خداوند هم البته با او كمك فرموده در نتيجه بسعادت ابدى و سر چشمه حيات سرمدى خواهد رسيد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا استَعِينُوا بِالصَّبرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللّه‌َ مَعَ الصّابِرِين‌َ (153)
(اي كساني که ايمان آورديد كمك بخواهيد بصبر و نماز، همانا خدا با صبر كنندگان است) يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خطاب بجميع مؤمنين است که در رأس آنها امير المؤمنين و ائمه طاهرين هستند چنانچه در اخبار بسياري وارد شده مانند روايت برهان از إبن عباس از پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم که فرمود «
ما انزل اللّه آية فيها يا ايها الّذين امنوا الّا و علي‌ّ راسها و اميرها
» و نيز از عكرمة از إبن عباس نقل ميكند ما انزل اللّه آية في القرآن يقول فيها يا ايها الّذين امنوا الا کان علي بن ابي طالب شريفها و اميرها».
1- سوره نحل آيه 55
2- سوره ابراهيم آيه 7
جلد 2 - صفحه 250
و البته هر چه ايمان كاملتر و مراتب آن بالاتر باشد شمول آيه نسبت بآن واضحتر و ظاهرتر است.
وَ استَعِينُوا امر ارشادي است زيرا بنده در همه امور محتاج باعانت حق جل‌ّ و علا است چه در امور اختياريه چون فاعل بالاستقلال نيست اگر چه فاعل بالاختيار است و چه در امور خارج از اختيار، زيرا فقير صرف است و دست احتياجش از هر طرف دراز و بكمك و اعانت پروردگار نيازمند است.
و اعانت حق محل قابل ميخواهد و قابليت بدو چيز محقق ميگردد يكي صبر و تحمل در مكاره دهر و مصائب و شدائد روزگار، زيرا که هر چند صبر تلخ است ولي عاقبت ميوه شيرين و پر منفعت در بر خواهد داشت و چنانچه فرموده‌اند «
الصبر مفتاح الفرج
» و همچنين صبر بر مشقت و زحمت عبادت و تحصيل معارف و اخلاق فاضله و صبر بر كف‌ّ نفس از شهوات و لذائذ معاصي و هواهاي نفساني چنانچه امير مؤمنان در صفات پرهيزكاران ميفرمايد: «
صبروا اياما قليلة اعقبتهم راحة طويلة
» و تفسير صبر در اينکه آيه بروزه و جهاد از باب بيان مصداق است و ديگر نماز است که بالاترين وسيله توجه بمبدء و تقرب بحق و استمداد و استعانت از مبدء فيض است.
و بعضي صلوة را در اينکه آيه بدعا تفسير نموده و ما اهميت دعا را در ذيل آيه وَ يُقِيمُون‌َ الصَّلاةَ بيان داشتيم«1» و بعضي بفرائض و نوافل بلكه صلواة مبتدئه تفسير نموده‌اند چنانچه در باره هر يك از اينکه معاني اخباري هم وارد شده و از تفسير عياشي از فضيل از حضرت باقر روايت شده که فرمود «
يا فضيل بلغ من لقيت من موالينا عنا السلام و قل لهم اني اقول اني لا اغني عنكم من اللّه شيئا الا بورع فاحفظوا السنتكم و كفوا ايديكم
1- مجلد اول ص 185
جلد 2 - صفحه 251
الله‌و عليكم بالصبر و الصلاة ان‌ّ اللّه مع الصابرين».}
و مراد از معيت خدا با صابرين، نصرت و اعانت و توفيق و ارشاد و هدايات خاصه و افاضه خيرات و دفع بليات و انجاح مقاصد و ساير تفضلات اوست که شامل حال صابرين ميشود و بالاتر از همه اجر و مثوبت اخروي است که درباره آنها ميفرمايد إِنَّما يُوَفَّي الصّابِرُون‌َ أَجرَهُم بِغَيرِ حِساب‌ٍ«1».
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 153)- استقامت و توجّه به خدا! در آیات گذشته سخن از تعلیم و تربیت و ذکر و شکر بود و در این آیه سخن از صبر و پایداری که بدون آن، مفاهیم گذشته هرگز تحقق نخواهد یافت. نخست می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید از صبر و نماز کمک بگیرید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ).
و با این دو نیرو (استقامت و توجه به خدا) به جنگ مشکلات و حوادث سخت بروید که پیروزی از آن شماست «زیرا خداوند با صابران است» (إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ).
به عکس آنچه بعضی تصور می‌کنند، «صبر» هرگز به معنی تحمل بدبختیها و تن دادن به ذلت و تسلیم در برابر عوامل شکست نیست، بلکه صبر و شکیبایی به معنی پایداری و استقامت در برابر هر مشکل و هر حادثه است.
موضوع دیگری که در آیه بالا به عنوان یک تکیه‌گاه مهم در کنار صبر، معرفی شده «صلاة» (نماز) است، لذا در احادیث اسلامی می‌خوانیم: «هنگامی که علی علیه السّلام با مشکلی رو برو می‌شد به نماز برمی‌خاست و پس از نماز به دنبال حل مشکل می‌رفت و این آیه را تلاوت می‌فرمود: «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ ...»
بنابراین آیه فوق در حقیقت به دو اصل توصیه می‌کند یکی اتکای به خداوند که نماز مظهر آن است و دیگری مسأله خودیاری و اتکای به نفس که به عنوان صبر از آن یاد شده است.
ج1، ص138
نکات آیه
۱ - صبرپیشگى و برپایى نماز، توصیه و فرمان خدا به مؤمنان یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر و الصلوة
۲ - ایمان به رسالت پیامبر(ص)، در پى دارنده مشکلات و ناملایماتى براى ایمان آورندگان یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر و الصلوة توصیه به صبر و نماز و استعانت از آنها، پس از بیان رسالت پیامبر و مخاطب قرار دادن مؤمنان، این نکته را به مخاطبان القا مى کند که ایمان به سالت پیامبر، مستلزم مشکلات و ناملایماتى خواهد بود.
۳ - پیشه ساختن صبر و اقامه نماز، دو طریق کارساز براى موفقیت و پیروزى بر مشکلات و ناملایمات راه ایمان یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر و الصلوة
۴ - صبر و نماز، عامل جلب حمایتهاى الهى است. یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر و الصلوة
۵ - خداوند یاور صبرپیشگان و مقاومان راه ایمان است. إن اللّه مع الصبرین
۶ - صبر و نماز، مددکار مؤمنان براى به یاد خدا بودن و زدودن غفلت ایشان از یاد خداوند است. * فاذکرونى أذکرکم ... یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر و الصلوة برداشت فوق و نیز برداشت بعدى، بیانگر وجه ارتباط میان آیه مورد بحث و آیه پیشین است; یعنى، آیه مورد بحث در حقیقت رهنمودى است براى اینکه، چگونه مى توان غفلت از یاد خدا را، از دلها زدود و روحیه سپاسگزارى در برابر خداوند را، در قلبها گنجانید.
۷ - صبر و نماز دو عامل کارساز براى ایجاد روحیه سپاسگزارى به درگاه خدا و دورى از کفرورزى به او * و اشکروا لى و لاتکفرون. یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر و الصلوة
روایات و احادیث
۸ - «عن ابى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عز و جل «واستعینوا بالصبر» قال الصبر الصیام;[۱] از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند عز و جل که فرموده: «واستعینوا بالصبر» روایت شده که مراد از صبر، روزه است».
موضوعات مرتبط
- استمداد: استمداد از روزه ۸
- ایمان: آثار ایمان به محمّد(ص) ۲
- خدا: امدادهاى خدا ۵; توصیه هاى خدا ۱; عوامل جلب حمایتهاى خدا ۴
- ذکر: زمینه ذکر خدا ۶
- روزه: اهمیّت روزه ۸
- سختى: روش تسهیل سختى ۳
- شکر: ایجاد روحیه شکر ۷
- صابران: امداد به صابران ۵
- صبر: آثار صبر ۳، ۴، ۶، ۷; اهمیّت صبر ۱
- غفلت: زمینه رفع غفلت ۶
- کفر: عوامل اجتناب از کفر ۷
- مؤمنان: تکلیف مؤمنان ۱; توصیه به مؤمنان ۱; مشکلات مؤمنان ۲
- موفقیت: عوامل موفقیت ۳
- نماز: آثار نماز ۳، ۴، ۶، ۷; اهمیّت نماز ۱
منابع
- ↑ کافى، ج ۴، ص ۶۳، ح ۷; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۶- ، ح ۱۸۲.
