کَلِمَة
«کلمه» از مادّه «کَلْم» در آیه 19 سوره «یونس»، اشاره به سنت و فرمان آفرینش دائر به آزادى انسانها است، که از آغاز چنین بوده است; چه این که اگر منحرفان و مشرکان بلافاصله مجازات شوند، ایمان موحدان تقریباً جنبه اضطرارى و اجبارى پیدا مى کند، و حتماً از روى ترس و وحشت خواهد بود، و چنین ایمانى نه مایه افتخار است، و نه دلیل بر تکامل.
و در لغت به معناى گفتار، و هر گونه جمله است و حتى به سخنان مفصل و طولانى نیز «کلمه» گفته مى شود.
و اگر مى بینیم گاهى به معناى «وعده» آمده است مانند: وَ تَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ الْحُسْنى عَلى بَنی إِسْرائیلَ بِمَا صَبَرُوا: «وعده پروردگارت درباره بنى اسرائیل در مقابل صبر و استقامتى که کردند انجام پذیرفت». نیز از همین نظر است; زیرا انسان به هنگام وعده دادن جمله اى مى گوید که وعده را در بر دارد.
و نیز گاهى «کلمه» به معناى دین و آئین و حکم و دستور مى آید که آنها نیز به همین ریشه باز مى گردد.
در این که منظور از «کلمه» در سوره «انعام»، «قرآن» است یا «دین و آئین خدا» یا «وعده پیروزى» که به پیامبر(صلى الله علیه وآله)داده شده؟ احتمالات مختلفى داده اند، که در عین حال منافاتى با هم ندارند، و ممکن است آیه ناظر به همه آنها بوده باشد.
ولى از آن نظر که در آیات قبل سخن از «قرآن» در میان بوده با این معنا مناسب تر است.
در حقیقت آیه مى گوید: به هیچ وجه قرآن جاى تردید و شک نیست; زیرا از هر نظر کامل و بى عیب است، تواریخ و اخبار آن، همه صدق و احکام و قوانین آن همه عدل است.
و نیز ممکن است منظور از «کلمه» همان وعده اى باشد که در جمله بعد یعنى جمله:لا مُبَدِّلٌ لِکَلِمَاتِهِ: «هیچ کس نمى تواند تغییر و دگرگونى در کلمات خدا ایجاد کند» آمده است.
«کَلِمَة» در سوره «فتح» به معناى «روح» است، یعنى خداوند روح تقوا را بر دل هاى آنها افکند، و ملازم و همراهشان ساخت.
ریشه کلمه
- کلم (۷۵ بار)
