هود ٢٣
| کپی متن آیه |
|---|
| إِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلَى رَبِّهِمْ أُولٰئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ |
ترجمه
| هود ٢٢ | آیه ٢٣ | هود ٢٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَخْبَتُوا إِلَی رَبِّهِمْ»: در برابر خدای خود فروتنی و کرنش می‌کنند. به عدالت و قضاوت خدای خود اطمینان دارند (نگا: حجّ / و ).
تفسیر
- آيات ۱۷ - ۲۴ سوره هود
- معناى «بيّنه»، و موارد اطلاق و استعمال آن
- اقوال مفسران، در معناى شاهد، در آیه: «وَ يَتلُوهُ شَاهِدٌ مِنهُ»
- قرآن، چيز نوظهورى نيست و پيش از آن، كتاب موسى «ع» نازل شده
- مراد از اين كه مشرکان در قيامت، بر پروردگارشان عرضه مى شوند
- تمامى منحرفان از راه حق، ستمكار و افترا زننده بر خدا هستند
- وجوهى كه در معناى جملۀ «وَ مَا كَانُوا يَستَطِيعُونَ السَّمعَ وَ مَا كَانُوا يُبصِرُون» گفته شده
- معناى «خسران نفس»، و اين كه كفار در آخرت، «زیانکارترین» هستند
- معناى «اجابت»، و مراد از «إخبات» برخی از مؤمنان، به سوى خدا
- بحث روايتى: (روایاتی ذیل آیات گذشته)
- رد سخن مغرضانه صاحب المنار، در تفسیر «شاهد»
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ «23»
همانا كسانى كه ايمان آورده وكارهاى شايسته انجام دهند ودر برابر پروردگارشان فروتن باشند، آنان اهل بهشتند و براى هميشه در آنجا خواهند ماند.
نکته ها
واژه‌ى «أَخْبَتُوا» از «خبت» گرفته شده، كه هم به معناى تسليم و خضوع آمده و هم به معناى آرامش و اطمينان بكار رفته است.
در كنار هشدار و تهديد، تشويق آمده است. بدنبال آيات قبل كه سرنوشت اهل افترا را بيان مى‌كرد، اين آيه سيماى اهل حقّ را بيان مى‌كند.
جلد 4 - صفحه 43
پیام ها
1- به ايمان و عمل صالح خود مغرور نشويم كه تسليم مطلق بودن، شرط عبوديّت است. «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ»
2- حالات قلبى و معنوى، در پاداش انسان مؤثّر است. «أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ «23»
چون مقدم شد ذكر كفار و ايعاد الهى مر ايشان را به عذاب، در عقب آن ذكر مؤمنين و وعده آنها را به ثواب بيان مى‌فرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا: بتحقيق آنان كه ايمان آوردند به وحدانيت الهى و تصديق نمودند حضرت رسالت پناهى را. وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ: و بجا آوردند كارهاى شايسته را از واجبات و مستحبات و اوامر سبحانى. وَ أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ: و توبه و انابه و تضرع نمودند بسوى پروردگار خود. يا مطمئن شدند به ذكر الهى، يا خشوع و خضوع كردند بدرگاه سبحانى «1» و از ماسواى او منقطع گرديدند. أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ: آن جماعت متصفه به صفات ثلاثه مذكوره، ملازمان بهشت هستند. هُمْ فِيها خالِدُونَ: ايشان در آن بهشت دائم و جاويد باشند متنعم به نعم ابدى، و باقى به بقاى سرمدى.
تنبيه: قوله «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا» مندرج است در تحت آن هر چه را كه ايمان به آن واجب باشد از اعتقاد به خدا و پيغمبر و قرآن و معاد و آنچه كتاب و سنّت بيان فرموده.
قوله «وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» دال است بر آنكه ايمان به تنهائى فايده ندارد، بلكه بايد توأم با عمل صالحه مرضيه الهى باشد از واجبات و مستحبات و
«1» تفسير مجمع البيان ج 3 ص 152.
جلد 6 - صفحه 49
مكروهات و محرمات و مباحات.
قوله «وَ أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ» اشاره است به آنكه اعمال صالحه فايده ندهد شخص را در آخرت مگر با احوال قلبيه از صدق و صفا و خلوص نيت و صرف نظر از حيثيت و انقطاع به حضرت ربوبيت بعبارة اخرى: در طاعات و عبادات، خشوع جوارح و خضوع قلب را مراعات بنمايد تا منظور نظر خاصه الهيه واقع شود، و لكن سلوك به چنين طريقه‌اى بايد به دستور شرع انور باشد نه كيفيات مجعوله رهبر.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِمْ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ «23» مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالْأَعْمى وَ الْأَصَمِّ وَ الْبَصِيرِ وَ السَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيانِ مَثَلاً أَ فَلا تَذَكَّرُونَ «24»
ترجمه
همانا آنانكه گرويدند و بجا آوردند كارهاى شايسته را و آرميدند بسوى پروردگارشان آنگروه اهل بهشتند ايشان در آن جاويدانند
مثل آن دو گروه مانند كور و كر و بينا و شنوا است آيا يكسانند آن دو در مثل آيا پس پند نميگيريد.
تفسير
مراد از اخبات آرامش بذكر حقّ و خضوع و خشوع در پيشگاه احديّت است و نتيجه اين حال براى بنده بعد از ايمان و عمل صالح دخول در بهشت جاويد است و مراد از فريقين كفّار موصوف در آيات سابقه و اهل ايمان موصوف به دو صفت مذكور است و كور و كر بودن آنها بيان شد و بينا و شنوا بودن اينها محتاج به بيان نيست چون كسيكه امير المؤمنين عليه السّلام را به نورانيّت مشاهده نمايد و معترف به امامت و ولايت او و ائمّه اطهار از اولاد او شود و بدستورات ايشان عمل نمايد و مطمئن بياد حق باشد بينا و شنوا است و نبايد مقايسه شود با كسيكه منكر مقام ايشان باشد كه واضح است در دنيا و آخرت كور و كر است چون از منافع چشم و گوش كه ديدن و شنيدن حق و حقيقت است محروم است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ وَ أَخبَتُوا إِلي رَبِّهِم أُولئِكَ أَصحاب‌ُ الجَنَّةِ هُم فِيها خالِدُونَ «23»
محققا كساني که ايمان آوردند و بصالحات عمل كردند و سكون و اطمينان و خضوع و خشوع پيدا كردند بسوي پروردگارشان اينها اصحاب بهشت هستند که آنها در بهشت مخلد و هميشه متمتع هستند.
اينکه آيه شريفه مشتمل بر چند جمله است که هر كدام يك آثاري و نتائجي بر آن مترتب ميشود 1- إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ايمان اعتقاد بجميع عقائد حقّه مطابق مذهب شيعه اثني عشري خالي از افراط و غلو و از تفريط و انكار و در مقام خود گفته‌ايم و مكرر در اينکه تفسير تذكر داده‌ايم و در مجلد سوم كلم الطيب در باب عمل صالح ثمرات ايمان را مفصلا بيان كرده‌ايم، خلاصه اگر كسي با ايمان از دنيا رفت مسلّما اهل نجات و اهل بهشت است و لو گناه زيادي داشته باشد مورد مغفرت و عفو الهي و شفاعت خاندان نبوّت [ص] ميشود.
جلد 11 - صفحه 33
2- وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ اعمال صالحه عبارت از واجبات و مستحبات شرع است که بنحو صحيح با مراعات جميع شرائط و اجزاء و فقدان موانع و قواطع و مبطلات انجام گيرد و فائده آنها در دنيا نگهبان ايمان و تقويت آن و بعبارت ديگر علت مبقيه ايمانست که اگر در آنها كوتاهي شد بسا باعث زوال ايمان يا ضعف ايمان ميشود و در آخرت باعث ارتفاع درجات، هر چه بهتر و بيشتر باشد درجه رفيع‌تر ميشود.
3- وَ أَخبَتُوا إِلي رَبِّهِم بعضي تفسير كردند بسكون و طمأنينه، بعضي بخضوع و خشوع، بعضي باستقامت چنانچه در ترجمه ذكر شد لكن در خبر از حضرت صادق عليه السّلام بچهار سند روايت كرده‌اند که اخبات را حضرت تفسير بتسليم فرموده و تسليم بالاترين اخلاق حميده است حتي از مقام رضا چه نسبت بامور تكوينيه از واردات الهيه نوعيه و شخصيه از نعم و بليات و پيشامدات
در بلا خوش ميكشم لذات اوبرگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 23)- در تعقیب آیات گذشته که حال گروهی از منکران وحی الهی را
ج2، ص336
تشریح می‌کرد، این آیه و آیه بعد نقطه مقابل آنها یعنی حال مؤمنان راستین را بیان می‌کند.
نخست می‌گوید: «کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و در برابر خداوند خاضع و تسلیم و به وعده‌های او مطمئن بودند، اصحاب و یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند» (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلی رَبِّهِمْ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ).
نکات آیه
۱- بهشت از آنِ مؤمنانى است که اعمال صالح انجام دهند و در برابر خدا خاضع و فروتن باشند. (إن الذین ءامنوا ... أُولئک أصحب الجنة) إخبات (مصدر أخبتوا) به معناى خضوع و خشوع و نیز به معناى اطمینان است. برداشت فوق ، براساس معناى اول مى باشد. گفتنى است که در این صورت «إلى» به معناى لام است; یعنى: «أخبتوا لربهم; در برابر خدا خاضع هستند».
۲- اطمینان به ربوبیت خدا و زدودن دل از تردید درباره آن ، از شرایط ورود به بهشت است. (إن الذین ... أخبتوا إلى ربهم أُولئک أصحب الجنة) برداشت فوق ، بر این مبناست که «إخبات» به معناى اطمینان باشد. بنابراین «أخبتوا إلى ربهم»; یعنى ، به ربوبیت خدا اطمینان دارند.
۳- توجه به ربوبیت خدا ، گرایش دهنده آدمى به خضوع و خشوع در برابر او (و أخبتوا إلى ربهم)
۴- اعمال صالح بدون ایمان و اطمینان به ربوبیت خدا ، کارساز نیست. (إن الذین ءامنوا و عملوا الصلحت و أخبتوا إلى ربهم أُولئک أصحب الجنة)
۵- نیل به بهشت ، تنها دستاورد شایسته و بدون زیان در برابر سرمایه عمر و جان آدمى است. (أُولئک الذین خسروا أنفسهم ... إن الذین ءامنوا ... أُولئک أصحب الجنة) عنوان کردن بهشت ، به عنوان پاداش مؤمنان در مقابل زیانکارشمردن کفرپیشگان ، اشاره به برداشت فوق دارد.
۶- مؤمنان داراى اعمال شایسته ، تنها انسانهایى که سرمایه عمر خویش را تباه نساخته و از زیان کارى در دنیا و آخرت مصونند. (أُولئک الذین خسروا أنفسهم ... إن الذین ءامنوا ... أُولئک أصحب الجنة)
۷- بهشت، جایگاهى همیشگى و زوال ناپذیر (هم فیها خلدون)
۸- بهشتیان ، براى همیشه در بهشت ماندگار خواهند بود. (أُولئک أصحب الجنة هم فیها خلدون)
۹- انسان ، موجودى با استعدادِ همیشه ماندن و فنا نپذیرفتن (هم فیها خلدون)
روایات و احادیث
۱۰- «عن أبى عبدالله(ع) ... قال: أتدرون ما التسلیم؟ ... هو والله الإخبات قول الله عزوجل: «الذین آمنوا و عملوا الصالحات و أخبتوا إلى ربّهم»;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: آیا مى دانید تسلیم چیست؟ ... به خدا سوگند! تسلیم همان إخبات است و آن سخن خداست که فرمود: ... و أخبتوا إلى ربّهم».
موضوعات مرتبط
- إخبات: مراد از إخبات ۱۰
- انسان: استعدادهاى انسان ۹; انسان و حیات جاودان ۹; اهمیت عمر انسان ۵; محصول عمر انسان ۵
- ایمان: آثار ایمان به ربوبیت خدا ۲; اهمیت ایمان ۴; ایمان به ربوبیت خدا ۴
- بهشت: اهمیت بهشت ۵; جاودانگى بهشت ۷; جاودانگى در بهشت ۸; موجبات بهشت ۱، ۲; ورود به بهشت ۵
- بهشتیان: جاودانگى بهشتیان ۸
- تسلیم: حقیقت تسلیم ۱۰
- حیات: امکان حیات جاودان ۹
- خشوع: زمینه خشوع ۳
- خضوع: آثار خضوع ۱; زمینه خضوع ۳
- ذکر: آثار ذکر ربوبیت خدا ۳
- زیان: مصونیت از زیان اخروى ۶; مصونیت از زیان دنیوى ۶
- عمل صالح: آثار عمل صالح ۱; عمل صالح بى ایمان ۴
- مؤمنان: فضایل مؤمنان صالح ۶; مصونیت مؤمنان صالح ۶; مؤمنان و زیانکارى ۶
منابع
- ↑ کافى ، ج ۱ ، ص ۳۹۱ ، ح ۳; نورالثقلین ، ج ۲- ، ص ۳۴۷ ، ح ۵۳.
