البقرة ١٦٣
| گسترشکپی متن آیه |
|---|
ترجمه
| البقرة ١٦٢ | آیه ١٦٣ | البقرة ١٦٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إلهٌ»: معبود. «وَاحِدٌ»: یکتا. یگانه.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
اللَّهُ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ هُوَ... (۳)
وَ إِلٰهُکُمْ إِلٰهٌ وَاحِدٌ لاَ... (۰) وَ إِلٰهُکُمْ إِلٰهٌ وَاحِدٌ لاَ... (۰) الم (۰)
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
از ابن عباس روايت و نقل كنند كه مشركين و كفار قريش از رسول خدا صلى الله عليه و آله خواستند كه خداوند را براى آنها توصيف نمايد. سپس اين آيه و سوره «سوره اخلاص|قل هو اللَّه احد» با هم نازل گرديده است.[۳]
تفسیر
- آيات ۱۶۳ ۱۶۷ بقره
- معنى ((واحد)) در ((اله واحد))
- بيان فرق اجمالى بين دو كلمه ((احد)) و ((واحد))
- اقسام وحدت و نكته اى كه در جمله ((الهكم اله واحد)) هست
- ((الا)) در ((لا اله الّا هو)) براى استثنا نيست
- سه برهان ، كه آيه شريفه براى اثبات وجود خدا و توحيد اقامه كرده است
- برهانى ديگر بر رحمن و رحيم بودن خدا
- علل پيدايش شب و روز
- اختيار انسان او را سبب تام و مستقل از اراده خداوند نمى كند
- گفتارى در اينكه مصنوعات انسانها هم مصنوع خداست
- پندار باطل ماديون درباره علت و ريشه خداشناسى و اعتقاد به ماوراى طبيعت
- تناقض گويى هاى عجيب اين آقايان
- قرآن كريم قانون عليت عمومى را پذيرفته وافعال و پديده ها را هم به علل طبيعى و هم به خدا نسبت مى دهد
- شايد عدم دسترسى اين آقايان به منابع صحيح معارف اسلامى علت اشتباه آنان بوده
- اهميت آب و چگونگى پيدايش باران و بارش آن
- تشريح جريان باد و فوائد و آثار آن
- سخن در آيت بودن ابرها
- اطاعت از غير خدا شرك است
- استعمال محبت در خداى تعالى استعمال حقيقى است
- ملاك مدح ذم ((محبت )) اطاعت از محبوب است
- حب كسى كه حبش حب خداست ، تقرب به خداوند است
- اى كاش مشركين در همين دنيا روز عذاب خود را مى ديدند
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته )
- بحث فلسفى (درباره حب و دوستى و محبت خدا)
- حب تعلقى است خاص بين انسان و كمال او
- محبت داراى مراتب مختلفى است و فقط به امور مادى تعلق نمى گيرد
- خداى سبحان از هر جهت اهليت محبوب شدن را دارد
- خداوند خلق خود را دوست مى دارد
- شعور و علم لازمه حب نيست
- بحث فلسفى ديگر (درباره خلود و جاودانگى عذاب قيامت )
- اشكالهايى كه به خلود در عذاب شده است و پاسخ آنها
- جواب از اشكال اول
- جواب از اشكال دوم
- جواب از اشكال سوم
- جواب به اشكال چهارم
- بحث قرآنى در تكميل بحث سابق (بيان اين كه عذاب خدا نيز از رحمت اوست )
نکات آیه
۱ - معبود حقیقى همه انسانها، معبودى است یگانه و یکتا (و إلهکم إله وحد)
۲ - معبود به حقى جز خدا وجود ندارد. (لا إله إلا هو)
۳ - خداوند، رحمان (داراى رحمتى گسترده) و رحیم (مهربان) است. (هو الرحمن الرحیم)
۴ - رحمانیت و رحیمیت خدا دلیل لزوم پرستش اوست. (و إلهکم إله وحد لا إله إلا هو الرحمن الرحیم) توصیف خداوند به «رحمان» و «رحیم» پس از اشاره به لزوم پرستش او، گویاى دلیل این امر بایسته است.
۵ - باور به یگانگى خدا ونبود معبودى جز او، بازدارنده آدمى از کتمان معارف الهى و حقایق کتابهاى آسمانى است. * (إن الذین یکتمون ما أنزلنا ... و إلهکم إله وحد لا إله إلا هو) برداشت فوق و نیز برداشتهاى بعدى، بیانگر وجه ارتباط میان آیه مورد بحث و آیات پیشین است.
۶ - گرایش انسانها به شرک و پرستش غیر خدا، از عوامل وادار کننده آنان به کتمان حقایق دینى و معارف کتابهاى آسمانى است. * (إن الذین یکتمون ما أنزلنا ... و إلهکم إله وحد لا إله إلا هو)
۷ - رحمانیت و رحیمیت خداوند، ضامن پذیرش توبه گناهکاران است. * (لا إله إلا هو الرحمن الرحیم)
روایات و احادیث
۸ - «ان اعرابیا قام یوم الجمل الى امیرالمؤمنین(ع) فقال یا امیرالمؤمنین اتقول: ان اللّه واحد؟ ... قال (ع) یا اعرابى ان القول فى ان اللّه واحد على اربعة اقسام فوجهان منها لایجوزان على اللّه عزّ و جل و وجهان یثبتان فیه. فأما اللذان لایجوزان علیه قول القائل واحد یقصد به باب الاعداد فهذا ما لایجوز ... فقول القائل هو واحد من الناس یرید النوع من الجنس ... و اما الوجهان اللذان یثبتان فیه فقول القائل هو واحد لیس له فى الاشیاء شبه کذلک ربنا و قول القائل احدى المعنى یعنى به لاینقسم فى وجود و لاعقل و لا و هم کذلک ربنا عز و جل;[۴] در جنگ جمل شخصى نزد امیرالمؤمنین(ع) آمد و از آن حضرت پرسید: آیا شما مى گویید خدا واحد است؟ ... حضرت فرمود: این که بگوییم خدا واحد است چهارگونه است; دوگونه آن درباره خداوند عز و جل درست نیست و دوگونه آن جایز است. اما دوقسمى که جایز نیست: اینکه واحد عددى یا واحد نوعى باشد ... و اما دو وجهى که جایز است اینکه بگوییم واحد است; یعنى، شبیه و همتایى ندارد و یا اینکه بگوییم احدى المعنى است; یعنى، هیچ گونه انقسامى در وجود یا عقل یا وهم براى او نیست و این چنین است پروردگار ما خداى عز و جل».
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: رحمان ۳; رحیم ۳
- انسان: معبود انسان ها ۱
- انگیزش: عوامل انگیزش ۶
- ایمان: آثار ایمان به توحید عبادى ۵
- توبه: قبول توبه ۷
- توحید: توحید عبادى ۱، ۲; دلایل توحید عبادى ۴
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۱; جهان بینى و ایدئولوژى ۵
- حق: موانع کتمان حق ۵
- خدا: آثار رحمانیت خدا ۷; آثار رحیمیت خدا ۷; اختصاصات خدا ۲; توبه پذیرى خدا ۷; رحمانیت خدا ۴; رحیمیت خدا ۴; وحدانیت خدا ۸
- دین: عوامل کتمان دین ۶
- شرک: آثار شرک ۶
- عبادت: دلایل عبادت خدا ۴
- کتب آسمانى: عوامل کتمان کتب آسمانى ۶; موانع کتمان کتب آسمانى ۵
- گناهکاران: توبه گناهکاران ۷
منابع
