البقرة ٨٨
ترجمه
| البقرة ٨٧ | آیه ٨٨ | البقرة ٨٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«غُلْفٌ»: جمع أَغْلَف، بسته و پوشیده. در پرده (نگا: فصّلت / . «لَعَنَهُمْ»: ایشان را نفرین کرد. بر آنان خشم گرفت و از رحمت خویش به دورشان داشت. «قَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ»: اندکی ایمان می‌آورند (نگا: بقره / ). ایمان ناچیز و ضعیفی دارند. قَلِیلاً منصوب است چون صفت مصدر محذوفی است: یُؤْمِنُونَ إیمَاناً قَلِیلاً. و یا حال است برای ضمیر (و) در فعل (یُؤْمِنُونَ). حرف (مَا) زائد است و برای تأکید معنی قِلّت آمده است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ وَ... (۶) وَ قَالُوا قُلُوبُنَا فِي أَکِنَّةٍ... (۲) مِنَ الَّذِينَ هَادُوا يُحَرِّفُونَ... (۶)
تفسیر
نکات آیه
۱ - دل و قلب یهودیان عصر بعثت، ناتوان از درک معارف اسلام بود. (و قالوا قلوبنا غلف بل لعنهم اللّه بکفر هم فقلیلا) «غلف» جمع اغلف است و «اغلف» به چیزى گفته مى شود که داراى پوشش باشد. بنابراین «قلوبنا غلف»; یعنى، قلبهاى ما داراى پوشش و حجاب است. منظور یهودیان را به دو گونه مى توان تفسیر کرد: ۱- قلب ما حجاب دارد و لذا توان درک معارف اسلام را ندارد پس اى پیامبر! چه انتظار دارى که پیامهاى تو را پذیرا باشیم پیش از آنکه آنها را دریابیم. ۲- قلب ما حجاب دارد و به گونه اى نیست که هر سخنى را بپذیرد; بلکه فقط آنچه که حقیقت دارد در مى یابد. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
۲ - یهودیان عصر بعثت، بر ناتوانى خویش از درک معارف اسلام معترف بودند. (و قالوا قلوبنا غلف) کلمه «قالوا» دلالت بر اعتراف دارد.
۳ - یهودیان، ناتوانى خویش را از پذیرش اسلام، برخاسته از فطرت و خلقت خویش پنداشته، خود را معذور مى دانستند. (و قالوا قلوبنا غلف) جمله «لعنهم اللّه بکفرهم» (خدا یهودیان را بسزاى کفرشان لعنتشان کرده است) با جمله تفریع شده بر آن (فقلیلا ما یؤمنون; و لذا کمتر ایمان مى آورند) به خوبى مى رساند که: ادعاى یهود مبنى بر ناتوانى از درک معارف اسلام ادعاى صحیحى است. بنابراین کلمه «بل» رد معناى مطابقى «قلوبنا غلف» نیست; بلکه نفى معنایى است که مى توان گفت مقصود اصلى یهودیان بوده و آن معذور بودن به خاطر درک نکردن است.
۴ - خداوند، یهودیان حق ناپذیر را از رحمت خویش محروم و به لعنت، گرفتارشان کرد. (بل لعنهم اللّه بکفرهم)
۵ - کفر ورزى یهود، موجب محروم شدن آنان از رحمت الهى است. (لعنهم اللّه بکفر هم) «باء» در «بکفر» سببیه است.
۶ - قرار گرفتن حجاب بر قلب و اندیشه یهودیان ریشه در فطرت و خلقت آنان ندارد بلکه کفرورزى و دور شدنشان از رحمت الهى موجب آن شده است. (قالوا قلوبنا غلف بل لعنهم اللّه بکفرهم ) چنانچه گذشت «بل» نفى معنایى است که از «قلوبنا غلف» استفاده مى شود و آن معذور بودن یهود به خاطر نفهمیدن است. کلمه «بل» معذور بودن یهود را نفى مى کند و جمله «لعنهم اللّه ...» بیان مى دارد حجابِ قلب یهود از کفرورزى آنان به وجود آمده نه اینکه فطرتاً این گونه باشند و این چنین نفهمیدنى - که خود آدمى زمینه ساز آن باشد - نمى تواند عذرى قابل قبول تلقى شود.
۷ - یهودیان کافر، على رغم ناتوانى از ایمان آوردن بر اثر محجوب بودن قلبهایشان، معذور نیستند. (قلوبنا غلف بل لعنهم اللّه بکفر هم)
۸ - مأیوس کردن پیامبر(ص)، انگیزه یهودیان در اظهار ناتوانى خویش از درک معارف اسلام (قالوا قلوبنا غلف) انسانها معمولا به قصور خویش در فهم و درک باور ندارند. بنابراین اعتراف یهودیان به درک نکردن و نفهمیدن، مى تواند به منظور مأیوس کردن پیامبر(ص) باشد تا از اصرار بر دعوت ایشان به اسلام منصرف شود.
۹ - یهود، تنها به اندکى از معارف الهى ایمان دارند. (فقلیلا ما یؤمنون) برداشت فوق مبتنى بر این است که «قلیلا» صفت براى مفعول مطلق محذوف باشد; یعنى، «ایماناً قلیلا». حرف «ما» تأکید این قلّت مى باشد. قابل ذکر است که ایمان قلیل یا به معناى ضعف ایمان است و یا به معناى ایمان داشتن به بخش اندکى از دین و باور نداشتن به اکثریت آن.
۱۰ - گرفتارى یهود به لعنت الهى، مایه ایمان نیاوردن آنان به بیشترین معارف الهى است. (لعنهم اللّه بکفر هم فقلیلا ما یؤمنون) فاء تفریع در «فقلیلا ما ...» گویاى آن است که: لعنت الهى موجب شده که یهودیان، زمینه ایمان کامل یا ایمان به تمامى معارف را از دست بدهند.
۱۱ - عده بسیار اندکى از یهودیان، معارف اسلام را باور کرده، به پیامبر(ص) ایمان مى آوردند.* (فقلیلا ما یؤمنون) برداشت فوق بر اساس این احتمال است که «قلیلا» حال براى فاعل «یؤمنون» باشد; یعنى: «فما یؤمنون منهم إلا نفر قلیل; پس ایمان نمى آورند از یهود مگر افرادى معدود». (اقتباس از مجمع البیان)
۱۲ - آدمى، مى تواند حتى در زمان گرفتاریش به لعنت خدا، خود رابه سوى ایمان گرایش داده و اهل ایمان گردد. (لعنهم اللّه بکفر هم فقلیلا ما یؤمنون) تفریع جمله «فقلیلا ما یؤمنون» بر «لعنهم اللّه بکفرهم» مى رساند که: کفر ورزى و دور شدن از رحمت خدا، بسیارى از زمینه هاى ایمان را از بین مى برد نه همه آنها را; یعنى، با وجود لعنت الهى انسان مى تواند خود را به سوى ایمان گرایش دهد.
۱۳ - دور شدن از رحمت خدا و گرفتار آمدن به لعنت او، مستلزم جبر به عدم ایمان نخواهد شد. (لعنهم اللّه بکفر هم فقلیلا ما یؤمنون)
۱۴ - یهودیان، مدعى دارا بودن قلب و اندیشه اى نفوذناپذیر در برابر افکار و عقاید نادرست (قالوا قلوبنا غلف) برداشت فوق بر این اساس است که مراد یهودیان از «حجاب داشتن قلبهایشان» متأثر نشدن از سخنان ناصحیح باشد; چنانچه هر غلافى مانع از آن است که چیز ناصوابى به آنچه در غلاف است در آید و بدان ضربه زند. گفتنى است که کلمه «بل» در این صورت نفى همین ادعاست.
موضوعات مرتبط
- اسلام: عجز از فهم اسلام ۱، ۲
- انسان: قدرت انسان ۱۲
- ایمان: اختیار در ایمان ۱۳; ایمان به اسلام ۱۱; ایمان به محمّد(ص) ۱۱; متعلق ایمان ۱۱
- خدا: آثار لعن خدا ۶، ۱۰، ۱۳; لعن خدا ۴
- رحمت: محرومان از رحمت ۴، ۵; محرومیت از رحمت ۱۳
- قلب: آثار حجاب قلب ۷; عوامل حجاب قلب ۶
- کفر: آثار کفر ۵، ۶
- لعن: ایمان مشمولان لعن ۱۲; مشمولان لعن ۴
- یهود: آثار کفر یهود ۶; ادعاهاى یهود ۱۴; اظهار ضعف یهود ۸; اقرار یهود صدر اسلام ۲; ایمان اقلیت یهود ۱۱; ایمان یهود ۹; بینش یهود ۳; ختم قلب یهود ۶، ۷; ضعف فهم یهود ۱، ۲; عوامل محرومیت یهود ۴، ۵; عوامل معذوریت یهود ۳; فطرت یهود ۳; قلب یهود ۱۴; کفر یهود ۵; لعن بر یهود ۴، ۶، ۱۰; معذور نبودن یهود ۷; موانع اسلام یهود ۳; موانع ایمان یهود ۳، ۷، ۱۰; یهود حق ناپذیر ۴; یهود صدر اسلام ۱; یهود و اسلام ۲; یهود و محمّد(ص) ۸
