هود ١٦
ترجمه
معنی کلمات و عبارات
«حَبِطَ»: هدر رفت. پوچ و بی‌ثمر شد (نگا: بقره / آل‌عمران / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۶ - ۵، سوره هود
- پنهان شدن مشركين براى پرهيز از روبرو شدن با دعوت پيامبر (ص )
- خداوند متعال ضامن رزق همه جنبندگان است
- روزى دادن از افعال مختص خدا و حقى است كه برخورد واجب كرده است
- معناى ((سماء)) و مراد از ((سموات ))
- منظور از خلقت سموات و ارض در شش روز (هو الذى خلق السموات و الارض ستة ايام )
- معناى جمله : ((و كان عرشه على الماء))
- امورى كه در قرآن به عنوان هدف از خلقت ، از آنها ياد شده و از آن جمله است آزمايش وتميز نيكوكار از بدكار
- استنتاج وجود ملائكه قبل از خلقت آسمانها و زمين ، از جمله : ((و كان عرشه على الماء)) وبررسى و رد اساس و مبناى اين نظر
- جهات حسن و مصلحت بر اراده و افعال ما حاكم است و خداوندجل شاءنه تحت تاءثير و حكومت آن جهات و هيچ چيز ديگر نيست
- مراد از كفار از اينكه مساءله معاد و بعث بعد از مرگ سحر خواندند
- مقصود از كلمه امت در آيه : ((و لئن اخرنا عنهم العذاب الى امة معدودة )) و وجوهى كه درمعناى آن گرفته شده است
- هر نعمتى كه خدا اعطا مى كند، رحمتى از او است و بشر طلبكار آن نبوده تا با گرفتن آننوميد شده ، كفران بورزد
- عذابى كه كفار آنرا مسخره مى كردند آنان را فرا خواهد گرفت
- هر نعمتى كه كه خدا عطا مى كند، رحمتى از اوست و بشر طلبكار آن نبوده تا با گرفتنآن نوميد شده ، كفران بورزد
- انسان تنگ نظر و كوته بين است ، در شدت و بلا، نوميد و كفور و در نعمت و رفاه ،سرمست و بالنده است . جز صابران نيكوكردار...
- صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مى رهانند، و صبر وعمل صالح منفك از ايمان نيستند
- توضيح درباره خطاب به رسول خدا (ص ) در: ((فعلك تارك بعض ما يوحى اليك...)) و معنايى كه از اين خطاب فهميده مى شود
- مثالى براى فهم وجه خطاب مذكور و اينكه در آن خطاب بطور جدىاحتمال ترك ابلاغ ، داده نشده
- چون و چراى كفار درباره نزول قرآن و جواب خداى تعالى به آنان
- اگر مى پنداريد قرآن افتراء بسته بر خدا است ، شما نيز از عهده اين افتراء برآييد!
- شرحى در مورد اينكه تحدى و مبارزه طلبى قرآن ، همه جانبه است و علاوه بر فصاحت وبلاغت شامل معانى و معارف قرآن نيز هست
- سه وجه در بطلان قول مذكور
- بررسى پاسخ هايى كه به اشكال مربوط به اينكه چرا در آغاز، به يك سوره و سپسبه ده سوره تحدى شده است ، داده اند
- پاسخ مفسرى كه سوره مورد بحث در تحدى را منحصر به سوره هاى طولانى مى داند.
- پاسخ ما به اشكال مربوط به اختلاف در پيشنهادهاى قرآن در مواردى كه تحدى و مبارزهطلبى كرده است
- مقصود از بلاغت قرآن ، بلاغت مصطلح بين علماء بلاغت و ادب نيست
- اختلاف در موارد تحدى ، به اختلاف در اغراض و خصوصيات آن موارد برمى گردد
- عدد ده در: ((فاءتوا بعشر سور مثله )) خصوصيتى ندارد و دلالت بر كثرت و تعدد دارد
- طرح اين اشكال كه صرف ناتوانى بشر در آوردنمثل قرآن ، دليل بر آن نمى شود كه قرآن از ناحيه خدا است . و پاسخ بدان
- با عجز خود و اسبابى كه بدان معتقديد، از آوردنمثل قرآن ، راهى جز يقين به الهى بودن قرآن نمى ماند
- معناى اينكه : ((قرآن به علم خدا نازل شده )) و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
- بيان اينكه خطاب در جمله : فهل انتم مسلمون )) متوجه مشركين است و رد سخنان ديگرى كهدر اين باره گفته شده است
- مراد از توفيه اعمال(اعمال آنان را به آنان برمى گردانيم ) و بيان اينكه نتيجهعمل تابع اسباب و عوامل پديد آورنده عمل است
- بحث روايتى
- (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته )
- رواياتى در مورد رزاق بودن خداى تعالى و تقدير روزى براى همه
- دو روايت از امام باقر و امام صادق (عليهما السلام )، مربوط به طلب روزىحلال از راه كار و تلاش
- چند روايت درباره خلقت آسمانها و زمين و جمله : ((و كان عرشه على الماء))
- رواياتى در ذيل جمله : ((ليبلوكم ايكم احسن عملا)) و بيان مراد از نيكوكارتر بودن .
- دو روايت درباره اينكه مراد از ((امت معدوده )) در آيه شريفه ، امام زمان (ع ) و اصحاباويند
- روايتى در مورد تقسيم امت محمد (ص ) در روز قيامت به سه دسته و حبطاعمال دو د دو دسته از آنان
نکات آیه
۱- کافران دنیاطلب و دلبسته به جلوه هاى آن ، در آخرت بهره اى جز آتش دوزخ نخواهند داشت. (من کان یرید الحیوة الدنیا و زینتها ... أُولئک الذین لیس لهم فى الأخرة إلاّ النار)
۲- سعادت اخروى ، در گرو دل نبستن به دنیا و جاذبه هاى آن است. (من کان یرید الحیوة الدنیا ... أُولئک الذین لیس لهم فى الأخرة إلاّ النار)
۳- اعمال نیک دلبستگان به دنیا و زیباییهاى آن ، در آخرت حبط شده و در پیشگاه خداوند ارزشى نخواهد داشت. (أُولئک ... و حبط ما صنعوا فیها) ضمیر در «فیها» به «الحیاة الدنیا» برمى گردد و ظرف «حبط» - به قرینه «فى الأخرة» در فراز قبل - جهان آخرت است; یعنى: و حبط فى الأخرة ما صنعوا فى الدنیا. با توجه به معناى صنیعة (عمل خیر) به نظر مى رسد، مراد از «ما صنعوا» اعمال نیک، همانند دستگیرى از مستمندان و ... و مقصود از «ما کانوا یعملون» اعمال متعارف، همانند تجارت و ... باشد.
۴- اعمال انسانها در دنیا ، اگر جنبه الهى نداشته باشد ، در سراى آخرت فاقد ارزش بوده و ثمربخش نخواهد بود. (أُولئک ... بطل ما کانوا یعملون)
روایات و احادیث
۵- «عن أمیرالمؤمنین(ع) انه قرأ «...أُولئک الذین لیس لهم فى الأخرة إلاّ النار ...» ثم قال: کیف أستطیع الصبر على نار لو قذفت بشررة إلى الأرض لأحرقت نبتها؟...;[۱] از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده است که این آیه را قراءت کرد: «... أُولئک الذین لیس لهم فى الأخرة إلاّ النار ...»، سپس فرمود: من چگونه مى توانم صبر کنم بر آتشى که اگر جرقّه اى بر زمین افکند، روییدنیهاى آن را مى سوزاند؟ ...».
موضوعات مرتبط
- ارزشها: ملاک ارزشها ۴
- جهنم: عظمت آتش جهنم ۵
- جهنمیان: ۱
- دنیاطلبان: بى ارزشى عمل پسندیده دنیاطلبان ۳
- دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۱، ۳
- زهد: آثار زهد ۲
- سعادت: زمینه سعادت اخروى ۲
- عمل: ارزش اخروى عمل ۴; عوامل حبط عمل ۳
- قیامت: حبط عمل در قیامت ۳
- کافران: کافران در جهنم ۱; کافران دنیاطلب ۱
- نیت: آثار نیت ۴
منابع
- ↑ أمالى صدوق، ص ۴۹۶، ح ۷، مجلس ۹۰; بحارالأنوار، ج ۴۰، ص ۳۴۶، ح ۲۹.
