التوبة ١١٧
ترجمه
التوبة ١١٦ | آیه ١١٧ | التوبة ١١٨ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«لَقَد تَّابَ اللهُ عَلَی النَّبِیِّ ...»: ذکر پیغمبر در سرآغاز توبهکنندگان، به خاطر بزرگداشت هرچه بیشتر مهاجرین و انصار است، والاّ گناهی از او سر نزده بود تا از آن توبه کند. یا این که توبه پیغمبر از اموری است که اگر از دیگران سر میزد، مانند اجازهدادن به منافقان که در منزل بمانند و در جنگ شرکت نکنند (نگا: توبه / ) اصلاً گناه یا حتی درخور لومه و عتاب نبود. یا این که طلب استغفار باید پیشه هر مؤمنی اعم از پیغمبر و غیره باشد (نگا: محمّد / و فتح / . «سَاعَةِ الْعُسْرَةِ»: هنگام سختی و بحرانی. مراد زمانی است که مؤمنان آماده جنگ تبوک میشدند و به مناسبت سختی معیشت و مشکلات راه و رزمیدن با امپراطوری روم در نقطه بسیار دوری از مدینه سخت در تنگنا بودند، و لشکری را هم که تهیّه دیدند جَیْشُ الْعُسْرَة لقب گرفت. «کَادَ یَزِیغُ»: نزدیک بود که منحرف و از راه به در شود. «فَرِیقٍ»: دسته. گروه.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۲۳ - ۱۱۱، سوره توبه
- وعده قطعى بهشت به كسانى كه در راه خدا با جان و مال خود جهاد مى كنند (ان الله اشترى )
- وضع و وصف فردى و اجتماعى مؤ منين
- سبب عدم جواز استغفار براى مشركين لغو بودن استغفار براى آنان است
- علت وجوب تبرى از دشمنان خدا، و اشاره به عموميت اين حكم
- وجه اينكه توبه (بازگشت ) خدا به پيامبر (ص ) و مهاجرين انصار ،قبل از ذكر توبه خدا به سه نفرى كه از جنگ تبوك تخلف كردند در آيه وارد شده وبيان مراد از توبه خدا در اين موارد
- بيان مقصود از توبه در هر يك از مواردى كه در آيات مورد بحث تكرار شده
- معناى اينكه فرمود: با صادقين باشيد (...و كونوا مع الصادقين )
- پاداش مجاهدان ، و مراد از جمله : (( ليجزيهم الله احسن ما كانوا يعملون ))
- توضيح آيه نفر (فلولا نفر من كل فرقة منهم طائفة ... )) و بيان آنچه كه از آن استنباط مى شود
- (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
- روايتى درباره مشقات و سختى هايى كه مسلمانان در راه تبوك تحمل نمودند
نکات آیه
۱ - شمول رأفت و رحمت خاص الهى بر پیامبر (ص) و مهاجران و انصارى که آن حضرت را در لحظه هاى دشوار، همراهى کردند. (لقد تاب اللّه على النبى و المهجرین و الانصار) «توبة» به معناى رجوع و روى کردن است. روى کرد خدا به پیامبر (ص) و مهاجر و انصار - به قرینه ذیل آیه شریفه - کنایه از این است که خداوند آنان را به خاطر یارى رساندن به پیامبر (ص) در لحظه هاى سخت و دشوار، مورد رأفت و رحمت ویژه قرار داده است.
۲ - جنگ تبوک، داراى شرایطى دشوار و پرمشقت. (اتبعوه فى ساعة العسرة) مراد از «ساعة العسرة» - به قرینه فرازهاى قبل و بعد - مى تواند غزوه تبوک باشد.
۳ - استوار ماندن بر حق و پایدارى بر ایمان، در تنگناها و شرایط دشوار، داراى ارزشى والا و پاداشى ویژه (لقد تاب اللّه على النبى و ... الذین اتبعوه فى ساعة العسرة)
۴ - سختى و دشوارى عمل نیک، معیارى در ارزش گذارى آن بوده و موجب افزونى ثواب و پاداش است. (لقد تاب اللّه على النبى ... اتبعوه فى ساعة العسرة)
۵ - لزوم اطاعت و پیروى از رهنمودهاى پیامبر (ص) و عمل بر طبق موازین شرع، در سخت ترین شرایط (لقد تاب اللّه على النبى ... اتبعوه فى ساعة العسرة)
۶ - نیروهاى رزمى جنگ تبوک، متشکل از مهاجر و انصار (المهجرین و الانصار الذین اتبعوه فى ساعة العسرة)
۷ - تنگناهاى جنگ تبوک، مایه تزلزل قلب برخى از مسلمانان شده بود. (فى ساعة العسرة من بعد ما کاد یزیغ قلوب فریق منهم)
۸ - تفاوت درجات ایمان مسلمانان صدر اسلام (مهاجران و انصار) (المهجرین و الانصار ... بعد ما کاد یزیغ قلوب فریق منهم) با توجّه به اینکه تزلزل قلبى، تنها براى برخى از آنان پدید آمده بود و دیگران ثابت قدم بودند، مطلب فوق به دست مى آید.
۹ - آشکار شدن حقیقت ایمان مؤمنان، در شرایط سختى و دشوارى (فى ساعة العسرة من بعد ما کاد یزیغ قلوب فریق منهم)
۱۰ - شرایط سخت جهاد، میدان امتحان و تمایز مراتب معنوى مؤمنان (اتبعوه فى ساعة العسرة من بعد ما کاد یزیغ قلوب فریق منهم)
۱۱ - قرار گرفتن مؤمن در ورطه تزلزل نسبت به انجام وظیفه، نیازمند توبه است. (کاد یزیغ قلوب فریق منهم ثم تاب علیهم)
۱۲ - رأفت و رحمت گسترده الهى، عامل پذیرش توبه مؤمنان (ثم تاب علیهم إنه بهم رءوف رحیم)
۱۳ - پایدارى در طریق ایمان، زمینه جلب رأفت و رحمت الهى (اتبعوه فى ساعة العسرة ... إنه بهم رءوف رحیم)
موضوعات مرتبط
- ارزشگذارى: ملاک ارزشگذارى ۴
- ارزشها: ۳
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲
- اسماء و صفات: رؤوف ۱۲، ۱۳; رحیم ۱۲، ۱۳
- اطاعت: اطاعت در سختى ۵; اهمیّت اطاعت از محمّد (ص) ۵; تزلزل در اطاعت از خدا ۱۱
- امتحان: امتحان با جهاد ۱۰
- انصار: رحمت خدا بر انصار ۱; فضایل انصار ۱; مراتب ایمان انصار ۸
- ایمان: آثار صبر بر ایمان ۱۳; ارزش صبر بر ایمان ۳; ایمان در سختى ۹; پاداش صبر بر ایمان ۳
- پاداش: عوامل ازدیاد پاداش ۴; مراتب پاداش ۳
- توبه: عوامل قبول توبه ۱۲
- جهاد: آثار سختى جهاد ۱۰
- حق: ارزش صبر بر حق ۳; پاداش صبر بر حق ۳
- خدا: آثار رحمت خدا ۱۲; آثار رأفت خدا ۱۲; زمینه رحمت خدا ۱۳; زمینه رأفت خدا ۱۳
- رأفت خدا: مشمولان رأفت خدا ۱
- رحمت: مشمولان رحمت ۱
- عمل: سختى عمل خیر ۴
- غزوه تبوک: آثار سختى غزوه تبوک ۷; انصار در غزوه تبوک ۶; سختى غزوه تبوک ۲; قصه غزوه تبوک ۶، ۷; مجاهدان غزوه تبوک ۶; مهاجران در غزوه تبوک ۶
- مؤمنان: ایمان مؤمنان ۹; ملاک تشخیص مؤمنان ۱۰; مؤمنان در سختى ۹; مؤمنان و توبه ۱۱
- محمّد (ص): رحمت خدا بر محمّد (ص) ۱; فضایل محمّد (ص) ۱
- مسلمانان: ایمان مسلمانان صدر اسلام ۸; عوامل تزلزل مسلمانان صدر اسلام ۷; مراتب ایمان مسلمانان ۸
- مهاجران: رحمت خدا بر مهاجران ۱; فضایل مهاجران ۱; مهاجران صدر اسلام ۱; مراتب ایمان مهاجران ۸