التوبة ١٠٦

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ آخَرُونَ‌ مُرْجَوْنَ‌ لِأَمْرِ اللَّهِ‌ إِمَّا يُعَذِّبُهُمْ‌ وَ إِمَّا يَتُوبُ‌ عَلَيْهِمْ‌ وَ اللَّهُ‌ عَلِيمٌ‌ حَکِيمٌ‌

ترجمه

و گروهی دیگر، به فرمان خدا واگذار شده‌اند (و کارشان با خداست)؛ یا آنها را مجازات می‌کند، و یا توبه آنان را می‌پذیرد (، هر طور که شایسته باشند)؛ و خداوند دانا و حکیم است!

ترتیل:
ترجمه:
التوبة ١٠٥ آیه ١٠٦ التوبة ١٠٧
سوره : سوره التوبة
نزول : ٧ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٥
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«آخَرُونَ»: دسته دیگری که غیر از دسته مذکور در آیه می‌باشند که بدون عذر از جهاد واپس کشیدند و بعدها پشیمان گشتند و عذرتراشی هم ننمودند و به فرمان پیغمبر از همنشینی و گفتگوی با اصحاب و حتّی نزدیکی با زنان خود محروم شدند، تا فرمان خدا در آیه در رسید و ایشان را بخشید. «مُرْجَوْنَ»: به تأخیر انداخته‌شدگان. واگذارشدگان. جمع (مُرْجی) است که اسم مفعول است و از مصدر (إرجاء). اصل آن (رجو) یا (رجا) می‌باشد (نگا: اعراف / و احزاب / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

«شیخ طوسى» گوید: مجاهد و قتادة گویند: این آیه درباره هلال بن امیة و فرارة بن ربعى و کعب بن مالک از طوایف اوس و خزرج نازل شده، کعب بن مالک مرد راستگوئى بود که مورد سرزنش قرار نگرفت و تخلف او از جنگ به خاطر مستعد نبودن بوده لذا پیامبر از او چشم پوشید و او را به دروغ متهم ننمود ولى به او فرمود، صبر کن تا خداوند درباره تو قضاوت کند و دو مرد دیگر نیز مانند او راست مى گفتند ولى پیامبر مردم را از سخن گفتن با آن‌ها نهى فرمود.

بعد از آن که مکر و حیله منافقین و سایر متخلفین از جنگ تبوک که در حدود هشتاد و ادنى بودند، آشکارى گردید. این سه نفر پنجاه شب دور ماندند به قسمى که زن و فرزندشان هم از آن‌ها دورى کرده بودند زیرا فرمان پیامبر را اطاعت نکردند.

کعب خیمه اى بنا کرد و به تنهائى می‌زیست و نازل شدن قبول توبه آن‌ها در شب به آن‌ها رسید. صبح آن روز مسلمین به آن‌ها بشارت دادند آنان خوشحال گردیدند.

تفسیر


نکات آیه

۱ - گروهى از متخلفان جنگ تبوک، داراى سرنوشتى مبهم از جهت پذیرش و عدم پذیرش توبه آنان از جانب خداوند (و ءاخرون ... إما یعذبهم و إما یتوب علیهم) در آیات گذشته از دو گروه از متخلفان جنگ یاد شده است. ۱ - گروهى خائن با گناهى غیر قابل بخشش ; ۲ - گروهى خطارکار و حقیقة نادم که خداوند به آنان وعده غفران داد و اکنون در این آیه سخن از گروه سوم است که به دلیل سنگینى گناه یا تأخیر و کوتاهى در اعتراف و ... سرنوشتى مبهم دارند.

۲ - کیفر گنهکاران یا بخشودن خطاى آنان، مبتنى بر مشیّت الهى (و ءاخرون مرجون لأمر اللّه إما یعذبهم و إما یتوب علیهم)

۳ - تعلق مشیّت خداوند به کیفر و یا بخشودن خطاکاران، بر اساس علم و حکمت گسترده او و داراى فلسفه اى عالمانه و حکیمانه است. (إما یعذبهم و إما یتوب علیهم و اللّه علیم حکیم)

۴ - برخى از توبه کنندگان نادم، نیازمند نوید غفران و گروهى دیگر نیازمند باقى ماندن در حال بیم و اضطراب (و ءاخرون مرجون لأمر اللّه) از اینکه خداوند به گروهى از توبه کنندگان نوید غفران داد و گروهى دیگر را با سرنوشتى مبهم، در اضطراب وانهاد، مطلب فوق را مى توان به دست آورد.

۵ - مبهم گذاردن سرنوشت اخروى برخى از خطاکاران، نشأت یافته از علم و حکمت الهى و داراى مصلحت است. (و ءاخرون مرجون لأمر اللّه ... و اللّه علیم حکیم)

۶ - اتخاذ عکس العملهاى مختلف در برابر خطاکاران گوناگون، مبتنى بر علم و حکمت الهى است. (و ممن حولکم ... سنعذبهم ... و ءاخرون مرجون ... و اللّه علیم حکیم) برداشت فوق بر این پایه است که ذکر «علیم حکیم» نظر به عالمانه شمردن برخوردهاى متفاوت خداوند در برابر خطاکاران مختلفى داشته باشد که در آیات قبل از آنان یاد شده است.

۷ - توبه کنندگانى که صرفاً از خطاى خویش نادم باشند و عملاً در مقام جبران خطاها بر نیایند، داراى سرنوشتى مبهم از جهت عذاب و غفران (و ءاخرون ... إما یعذبهم و إما یتوب علیهم) خداوند در این آیات سه گروه را یاد کرده است: ۱ - «و من أهل المدینة ... » ; ۲ - «و آخرون اعترفوا بذنوبهم» ; ۳ - «و آخرون مرجون لأمر اللّه» که از مقایسه این سه گروه مى توان نتیجه گرفت که گروه سوم اصرار بر خطا ندارند و نادمند ; ولى همانند گروه دوم اعتراف به خطا نکرده و در مقام جبران برنیامده اند.

۸ - خدا، علیم (دانا) و حکیم (کاردان) است. (و اللّه علیم حکیم)

روایات و احادیث

۹ - عن ابى جعفر (ع) فى قول اللّه عز و جل: «و آخرون مرجون لامر اللّه» قال: قوم کانوا مشرکین فقتلوا مثل حمزة و جعفر و اشباههما من المؤمنین، ثم انهم دخلوا فى الاسلام فوحدوا اللّه و ترکوا الشرک و لم یعرفوا الایمان بقلوبهم فیکونوا من المؤمنین فتجب لهم الجنة و لم یکونوا على جحودهم فیکفروا فتجب لهم النار، فهم على تلک الحال اما یعذبهم و اما یتوب علیهم ;[۱] از امام باقر (ع) درباره سخن خداى عز و جل که مى فرماید: «و گروهى دیگر به امر خدا واگذار شده اند» روایت شده: آنان گروهى از مشرکانند که افرادى مثل حمزه و جعفر و امثال آن دو از مؤمنان را کشتند ; سپس داخل اسلام شدند ; پس خدا را به یگانگى خواندند و شرک را ترک کردند; ولى ایمان قلبى نداشتند تا از مؤمنان باشند و بهشت براى آنان لازم آید و بر انکار قبلى نبودند تا کافر محسوب شوند و آتش براى آنان لازم آید، پس آنان که در این حال بودند یا خداوند عذابشان مى کند یا آنها را مى آمرزد».

۱۰ - حمران گوید از امام صادق (ع) درباره مستضعفان سؤال کردم، فرمود: «هم لیسوا بالمؤمنین و لا بالکفار و هم المرجون لأمر اللّه ;[۲] آنان نه مؤمن هستند و نه کافر و آنانند واگذار شده به امر خدا».

موضوعات مرتبط

  • اسماء و صفات: حکیم ۸ ; علیم ۸
  • تائبان: آمرزش تائبان ۷ ; عذاب تائبان ۷ ; فرجام تائبان ۷ ; نیازهاى معنوى تائبان ۴
  • خدا: آثار حکمت خدا ۳، ۵، ۶ ; آثار علم خدا ۵ ; مشیّت خدا ۲ ; ویژگیهاى آمرزش خدا ۳ ; ویژگیهاى کیفرهاى خدا ۳ ; ویژگیهاى مشیّت خدا ۳
  • غزوه تبوک: فرجام متخلفان از غزوه تبوک ۱
  • گناهکاران: ابهام فرجام گناهکاران ۵ ; پاداش گناهکاران ۳ ; فرجام اخروى گناهکاران ۵ ; کیفر گناهکاران ۳ ; مصالح گناهکاران ۵ ; منشأ آمرزش گناهکاران ۲ ; منشأ کیفر گناهکاران ۲
  • مستضعفان: مراد از مستضعفان ۱۰
  • مشرکان: آمرزش مشرکان ۹ ; اسلام مشرکان صدر اسلام ۹ ; عذاب مشرکان ۹
  • نیازها: نیاز به آمرزش ۴

منابع

  1. کافى، ج ۲، ص ۴۰۷، ح ۱ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۲۶۵- ، ح ۳۳۵.
  2. تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۱۱۰، ح ۱۳۰ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۲۶۶، ح ۳۴۰.