التوبة ٦٢
| کپی متن آیه |
|---|
| يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ لِيُرْضُوکُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ کَانُوا مُؤْمِنِينَ |
ترجمه
| التوبة ٦١ | آیه ٦٢ | التوبة ٦٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«... أحَقُّ»: مراد این است که راضی‌کردن خدا و پیغمبر مهمتر از راضی‌کردن مسلمانان است. «أَن یُرْضُوهُ»: ضمیر (هُ) به (رسول) برمی‌گردد. ولی چون سخن از خدا و رسول در میان است، می‌بایست (یُرْضُوهُما) گفته شود. امّا از آنجا که راضی‌کردن پیغمبر عین راضی‌کردن خدا است ضمیر مفرد به جای ضمیر مثنّی ذکر شده است (نگا: نساء / ). همچنین می‌توان گفت: (وَ اللهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَن یُرْضُوهُ)، دو جمله است و (اللهُ) و (رَسُولُ) مبتدا بوده و خبر اوّلی به خاطر دلالت خبر دومی بر آن، حذف شده است. تقدیر چنین است: وَ اللهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ. مثل بیت زیر: نَحْنُ بِما عِنْدَنا وَ أَنْتَ بِماعِنْدَ کَ راضٍ وَ الرَّأْیُ مُخْتَلِفٌ
نزول
قومى از منافقین از رفتن به جنگ تبوک بدون عذرى تخلف ورزیدند و هنگامى که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم از غزوه تبوک مراجعت فرمود. اینان نزد مؤمنین مى آمدند و عذرهاى دروغ مى آوردند و بر عذر خود سوگند یاد مى کردند و خداوند درباره آنان این آیه را فرستاد.[۱]
و نیز گویند درباره منافقین نازل شده که براى مؤمنین قسم یاد می‌کردند که از زمره آنها مى باشند.[۲]
تفسیر
- آيات ۶۳ - ۴۹ سوره توبه
- منافقين كه به گمان خود از ناملايمات فتنه احتمالى جنگ دورى مى گزينند در واقع از نفاق و ضلالتشان در فتنه سقوط كرده اند و خود غافلند
- خوشحالى منافقين از شكست مسلمين و بدحالى آنها از پيروزى مسلمين و جواب اول به آنان
- فقط اراده و مشيت خداوند جارى است و توكل و واگذارى امور به او جايى براى سرور يا غم نمى گذارد.
- جواب دوم به منافقين : (( قل تربصون بنا الا احدى الحسينين ))
- انفاق منافقين مقبول نيست
- شيفته اموال و اولاد بسيار منافقين مشو كه اموال و اولاد آنان مايه عذاب آنها است
- مواد مصرف صدقات واجبه (زكوات )
- وجوهى كه در توجيه ترتيب ذكر موارد هشتگانه مصرف زكات گفته شده
- معناى جمله : (( قل اذن خير لكم ))
- توضيح مراد از جمله : يؤ من بالله و يؤ من للمؤ منين ))
- عدم منافات بين اينكه پيامبر اسلام (ص ) رحمة للعالمين است و اينكه فقط براى مؤ منين رحمت است
- روايتى در مورد كسانى كه در مورد تقسيم صدقات بين فقراء به پيامبر (ص ) اعتراض كردند
- (( منهم من يلمزك فى الصدقات ... ))
- رواياتى درباره تقسيم صدقات واجب و مستحقين آن
- كسانى كه در شمار (( مؤ لفة قلوبهم )) بودند و رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) از زكات به آنان پرداخت كرد
- مواردى از پرداخت صدقه واجب در فرمايش امام صادق (ع )
- چند روايت در ذيل آيه (( يقولون هو اذن قل اذن خير لكم ... ))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ «62»
(منافقان) براى شما به خدا سوگند مى‌خورند تا شما را راضى كنند، در حالى كه اگر ايمان آورده‌اند، شايسته‌تر آن است كه خدا و رسولش را راضى كنند.
پیام ها
1- منافق، پيوسته در بيم، وحشت و اضطراب است و مى‌خواهد با سوگند و تظاهر، از اعتقادات مذهبى مردم سوء استفاده كرده و توجّه آنان را به خود جلب كند. يَحْلِفُونَ ... لَكُمْ
جلد 3 - صفحه 453
2- فريب هر سوگندى را مخوريد، چون گاهى مقدّسات، دستاويز نامقدّسين قرار مى‌گيرد. «يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ»
3- براى مؤمن، رضايت خداوند اصل است، نه پسند مردم. وَ اللَّهُ ... أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ
4- رضايت رسول، همان رضايت الهى است. «اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ» و نفرمود: «يرضوهما» «1»
5- هركس رضاى خلق را بر رضاى خالق ترجيح دهد، سهمى از نفاق دارد و بايد توبيخ شود. «اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ (62)
بعد از آن نوعى ديگر از افعال قبيحه منافقين را بيان فرمايد:
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ: قسم مى‌خورند به خدا براى شما مؤمنين بر صدق قول خود در اعتذار. لِيُرْضُوكُمْ: تا شما را خشنود گردانند از خود به سبب قسم كه آنچه از آنها به شما رسيده باطل بوده است. وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ: و خداى تعالى و پيغمبر او سزاوارترند كه خشنود و راضى كنند او را. به عبارت اخرى: و اولى و احق آنستكه طلب نمايند مرضات خدا و رسول را. إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ: اگر هستند مؤمنان چنانكه ادعا كنند. يا تقدير آنكه «و اللّه احقّ ان يرضوه و رسوله احقّ ان يرضوه» حذف شده به جهت تخفيف و به سبب دلالت كلام بر آن.
نكته- توحيد ضمير در قوله «يُرْضُوهُ» دلالت دارد بر تلازم رضاى هر دو، يعنى رضاى خدا منوط به رضاى پيغمبر و رضاى پيغمبر مربوط به رضاى حق تعالى است، و انفكاك بين اين دو نيست و مؤمن بايد هميشه رضاى خدا و رسول را در رفتار و گفتار و حركات و سكنات خود منظور داشته و به هيچ وجه تخطى از آن ننمايد، تا رستگارى دنيا و آخرت براى او حاصل آيد، و اين دستور جامع و كاملى است براى سعادت و ترقيات انسانى.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ (62) أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ (63)
ترجمه
قسم ميخورند بخدا براى شما تا خوشنود كنند شما را و خدا و پيغمبرش سزاوارترند كه خوشنود كنند آنها او را اگر باشند گروندگان
آيا نميدانند آنكه هر كس تجاوز از حدّ كند در خلاف با خدا و پيغمبرش پس همانا مر او را است آتش جهنم با آنكه جاويد است در آن اين آن فضيحت بزرگ است.
تفسير
قمى ره فرموده نازل شد در باره منافقانيكه قسم ميخوردند براى اهل ايمان كه آنها هم اهل ايمانند براى آنكه خوشنود نمايند ايشانرا از خودشان. و خداوند نظريّه آنها را تخطئه فرموده باين بيان كه اينها منظورشان از اين قسم تحصيل رضاى خلق است ولى تحصيل رضاى خدا كه متّحد با رضاى پيغمبر (ص) است و باين جهت ضمير در يرضوه مفرد آورده شده اولى و احق است براى اهل ايمان واقعى پس اينها كه رضاى خلق را بر رضاى حق ترجيح داده‌اند ايمان حقيقى ندارند و خطا مى‌كنند اگر خدا از بنده‌اش راضى باشد رضايت و نارضايتى خلق اهميّت ندارد و بعكس اگر خدا راضى نباشد رضايت خلق سودى ندارد آيا نميدانند با آنكه بايد بدانند كه معاندت و مخالفت و مجانبت و مضادّه و محادّه با خدا و پيغمبر موجب خلود در آتش جهنم است و آن رسوائى و فضيحت و خوارى و مذلّت بزرگ است كه با رسوائى دنيا قياس نتوان كرد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يَحلِفُون‌َ بِاللّه‌ِ لَكُم لِيُرضُوكُم وَ اللّه‌ُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَن يُرضُوه‌ُ إِن كانُوا مُؤمِنِين‌َ (62)
قسم ميخورند اينکه جماعت بقسم جلاله باللّه براي اينكه شما مؤمنين را از خود راضي كنند و حال آنكه خدا و رسول سزاوارتر هستند از اينكه راضي كنند اگر بوده باشند مؤمنين.
سه قسم ترضيه داريم 1- ترضيه مؤمنين و آنها چون خبر از نيّات و بواطن اينها ندارند و فقط بظاهر نظر دارند اينها رفتند نزد مؤمنين يَحلِفُون‌َ بِاللّه‌ِ قسم خوردند بقسم جلاله که ما هم مؤمن باللّه و بالرسول هستيم و معذور از خروج بوديم لِيُرضُوكُم تا مؤمنين معامله ايمان با آنها كنند و بخود راه دهند.
2- ترضيه خداوند است که از بواطن و نيّات آنها خبر دارد بايد حقيقة نادم و تائب شوند و اينکه الزم است که از عذاب الهي نجات يابند و توبه آنها را قبول فرمايد لذا ميفرمايد و اللّه و تقديرش و اللّه احق ان يرضوه.
3- ترضيه رسول است که از آن حضرت تمنّي كنند که براي آنها استغفار كند و از خدا تمنّاي عفو نمايد بعد از آني که خداوند برسولش از نيات و بواطن آنها خبر داده و نزد آن حضرت مكشوف شده مثل ابناء يعقوب بعد از كشف حال آنها که گفتند استَغفِر لَنا لذا ميفرمايد وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَن يُرضُوه‌ُ نكته- چرا نفرمود ان يرضوهما سرّش تقدير بود نظير قول شاعر (نحن بما عندنا و انت بما عندك راض و الرأي مختلف) تقديرش نحن بما عندنا راضون و انت بما عندك راض، و اينکه اختصار يك نوع از بلاغت است زيرا نحوه ترضيه خدا و ترضيه رسول مختلف است و اگر فرموده بود ان يرضوهما دلالت نداشت چنانچه
جلد 8 - صفحه 254
در شعر هم بما عندنا و بما عندك مختلف است.
إِن كانُوا مُؤمِنِين‌َ يعني مؤمنين بآنها بگويند که اگر اينکه اظهاري که ميكنيد حقيقت دارد و واقعا مؤمن هستيد برويد خدا و رسول را راضي كنيد ما هم هر که را که خدا و رسول از او راضي باشند راضي هستيم و اگر ايمان نداريد و خدا و رسول از شما راضي نيستند و تائب نميشويد و طلب استغفار نميكنيد ما مؤمنين هم از كسي که خدا و رسول از او راضي نباشند از او راضي نيستيم و بر اينکه اظهار شما و قسمهاي شما قسم جلاله اثر بار نميكنيم.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 62)
شأن نزول:
جمعی از مفسران شأن نزولی برای این آیه و آیه بعد نقل کرده‌اند و آن این که: هنگامی که در نکوهش تخلف کنندگان از غزوه تبوک آیاتی نازل شد یکی از منافقان گفت: به خدا سوگند این گروه نیکان و اشراف ما هستند، اگر آنچه را «محمّد» در باره آنها می‌گوید راست باشد، اینها از چهارپایان هم بدترند، یکی از مسلمانان این سخن را شنید و گفت: به خدا آنچه او می‌گوید حق است، و تو از چهارپا بدتری! این سخن به گوش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله رسید به دنبال آن مرد منافق فرستاد و از او پرسید: چرا چنین گفتی، او سوگند یاد کرد که چنین سخنی نگفته است آن مرد مؤمن، گفت: خداوندا خودت راستگو را تصدیق، و دروغگو را تکذیب فرما.
این دو آیه نازل شد و وضع آنها را مشخص ساخت.
تفسیر:
قیافه حق به جانب منافقان! یکی از نشانه‌های منافقان و اعمال زشت و شوم آنها که قرآن کرارا به آن اشاره کرده، این است که آنها برای پوشاندن چهره خود بسیاری از خلافکاریهای خود را انکار می‌کردند و با توسل به سوگندهای دروغین می‌خواستند مردم را فریب داده و از خود راضی کنند. در این آیه و آیه بعد قرآن مجید پرده از روی این عمل زشت برداشته و مسلمانان را آگاه می‌سازد که تحت تأثیر این گونه سوگندهای دروغین قرار نگیرند.
نخست می‌گوید: «آنها برای شما سوگند به خدا یاد می‌کنند تا شما را راضی کنند» (یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ لِیُرْضُوکُمْ).
روشن است که هدف آنها از این سوگندها، بیان حقیقت نیست. بلکه می‌خواهند با فریب و نیرنگ چهره واقعیات را در نظرتان دگرگون جلوه دهند، و به مقاصد خود برسند. لذا قرآن می‌گوید: «اگر آنها راست می‌گویند و ایمان دارند، شایسته‌تر این است که خدا و پیامبرش را راضی کنند»! (وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ إِنْ کانُوا مُؤْمِنِینَ).
ج2، ص223
نکات آیه
۱ - سوگندهاى دروغ منافقان به خداوند نزد مؤمنان، براى جلب رضایت آنان (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم)
۲ - وجود نارضایتى و خشم در میان مؤمنان نسبت به منافقان (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم)
۳ - سوء استفاده منافقان از باورها و اعتقادات مؤمنان و ارزشهاى مکتب اسلام (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم) سوگند منافقان به خدا (یحلفون باللّه) - که در نزد مؤمنان داراى ارزش ویژه اى است - مفید برداشت فوق است.
۴ - هشدار خداوند به مؤمنان در مورد سوگندهاى دروغ منافقان (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم)
۵ - منافقان از برملا شدن افکار و اهدافشان براى مؤمنان، نگران بودند.* (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم) از قسم خوردن منافقان، برداشت فوق استفاده مى شود.
۶ - توبیخ منافقان از سوى خداوند، به خاطر ترجیح دادن رضایت مردم بر رضایت خدا و رسول (ص) (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه)
۷ - جلب رضایت رسول خدا (ص)، جلب رضایت خداست. (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه) به کارگیرى ضمیر مفرد در «یرضوه»، بیانگر این است که رضایت رسول خدا (ص)، رضایت خدا بوده و در این جهت تفاوتى وجود ندارد.
۸ - لزوم جلب رضایت خدا و پیامبر(ص) و ترجیح دادن آن بر رضایت دیگران (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه) از واژه «أحق»، ضرورت و لزوم استفاده مى شود.
۹ - منافقان، داراى روحیه اى شرک آلود (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه) کوشش منافقان در جلب رضایت مردم (لیرضوکم) و غفلت از رضایت خدا (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه)، نشانگر روحیه شرک آلود آنان است.
۱۰ - منزلت والاى پیامبر(ص) و جایگاه ویژه اش در نزد خداوند (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه)
۱۱ - هیچ کس، حتى پیامبر(ص)، همتا و عِدل خداوند نیست. (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه) به کارگیرى ضمیر مفرد (یرضوه) به جاى ضمیر تثنیه (یرضوهما) ممکن است اشاره به مطلب فوق داشته باشد.
۱۲ - هدف اصلى مؤمنان راستین، جلب رضایت خدا و رسول خداست نه رضایت دیگران. (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه)
۱۳ - ایمان واقعى، مستلزم تلاش براى جلب رضایت خدا و رسولش (و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه إن کانوا مؤمنین)
۱۴ - تلاش در جلب رضایت مردم، به جاى جلب رضایت خدا و رسول او، نشانه نفاق و بى ایمانى (یحلفون باللّه لکم لیرضوکم و اللّه و رسوله أحق أن یرضوه إن کانوا مؤمنین)
موضوعات مرتبط
- ارزشها: سوء استفاده از ارزشها ۳
- ایمان: آثار ایمان ۱۳ ; نشانه هاى بىایمانى ۱۴
- توحید: توحید ذاتى ۱۱
- خدا: اختصاصات خدا ۱۱ ; اهمیّت رضایت خدا ۶، ۸، ۱۴ ; برترى رضایت خدا ۶ ; بىنظیرى خدا ۱۱ ; رضایت خدا ۱۳ ; سرزنشهاى خدا ۶ ; عوامل رضایت خدا ۷ ; هشدارهاى خدا ۴
- مؤمنان: اهداف مؤمنان ۱۲ ; مؤمنان و رضایت خدا ۱۲ ; مؤمنان و رضایت محمّد(ص) ۱۲ ; مؤمنان و رضایت مردم ۱۲ ; ناخشنودى مؤمنان از منافقان ۲ ; هشدار به مؤمنان ۴
- محمّد(ص): اهمیّت رضایت محمّد(ص) ۸ ; رضایت محمّد(ص) ۷، ۱۳ ; مقامات محمّد(ص) ۱۰
- مردم: ترجیح رضایت مردم ۱۴ ; سرزنش ترجیح رضایت مردم ۶
- منافقان: افشاى منافقان ۵ ; سرزنش منافقان ۶ ; سوء استفاده منافقان ۳ ; سوگند دروغ منافقان ۱، ۴ ; شرک منافقان ۹ ; صفات منافقان ۹ ; منافقان و رضایت مؤمنان ۱ ; منافقان و مؤمنان ۳، ۵ ; نگرانى منافقان ۵
- نفاق: نشانه هاى نفاق ۱۴
منابع
