الأعراف ١٢٨
| کپی متن آیه |
|---|
| قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ |
ترجمه
| الأعراف ١٢٧ | آیه ١٢٨ | الأعراف ١٢٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُورِثُهَا مَنْ»: آن را به کسانی وامی‌گذارد. آن را ملک کسانی می‌سازد. «الْعَاقِبَةُ»: مراد نتیجه پیروزمندانه و سرانجام خداپسندانه در دنیا و همچنین در آخرت است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۲۷ - ۱۳۷، سوره اعراف
- فرعون هم مدعى خدايى بوده و هم خدايانى را مى پرستيده است
- سخن فخر رازى درباره معتقدات فرعون و اشكالى كه بر آن وارد است
- تحريك و تشويق موسى (ع ) بنى اسرائيل را به قيام عليه فرعون و استعانت از خدا وصبر در برابر شدائد مبارزه
- شكوه بنى اسرائيل نزد موسى (ع ) و جواب موسى (ع ) به ايشان
- مبتلا نمودن خداوند فرعونيان را به قحطى وتفّاءل بدآنان درباره موسى (ع )
- نزول عذابهاى متعدد بر قوم فرعون ، به تفصيل و در زمانهاى مناسب
- عهدشكنى قوم فرعون بعد از برداشته شدن عذاب از آنان
- بحث روايتى (درباره مبتلا گشتن فرعونيان به عذابهاى متعدد و عهدشكنى ايشان )
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ «128»
موسى به قوم خود گفت: از خداوند يارى بجوييد و صبر و مقاومت كنيد، زيرا زمين از آنِ خداوند است كه آن را به هر يك از بندگانش كه بخواهد به ارث مى‌گذارد و فرجام (نيك) از آنِ پرهيزكاران است.
نکته ها
در اين آيه دو فرمان همراه با دو بشارت مطرح است: فرمان به استعانت و صبر، بشارت به وراثت زمين و پايان نيك براى متّقين.
امام باقر عليه السلام از حضرت على عليه السلام نقل مى‌كند كه فرمودند: من و اهل‌بيتم مصداق اين آيه هستيم. و امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه فرمودند: «فما كان للّه فهو لرسوله و ما كان لرسول اللّه فهو للامام بعد رسول اللّه» «1» بنابراين، اگر آيه مى‌فرمايد: زمين براى خداوند است، يعنى رسول خدا صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام وارثان زمين از سوى خدا هستند.
پیام ها
1- رهبر، در مواقع حسّاس، امّت را دلدارى مى‌دهد. قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ ... حضرت موسى نابودى فرعونيان و تسلّط مؤمنان بر آنان را به يارانش مژده داد.
2- از عوامل پيروزى و بيمه شدن در برابر تهديدها، استمداد، توكّل، مقاومت و تقواست. «اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا» (هم از او كمك بگيريم و هم خود صبر كنيم.)
«1». تفسير نورالثقلين.
جلد 3 - صفحه 148
3- نابودى حكومت‌هاى ستمگر و جانشينى مؤمنانِ صابر، با اراده و مشيّت خداوند حتمى است. «يُورِثُها مَنْ يَشاءُ»
4- شرط رسيدن به حاكميّت، صبر و مقاومت و استعانت از خداوند است.
«اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ»
5- استعانت از خداوند و صبورى، نمودى از تقوا و پرهيزكارى است. اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا ... وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ
6- اهل تقوا، هم در دنيا پايان نيك دارند، «يُورِثُها مَنْ يَشاءُ» و هم در آخرت، برندگان اصلى‌اند. «وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ»
7- اميد به آينده‌ى روشن، وعده‌ى اديان الهى از جمله اسلام است. «وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ (128)
چون اين تهديد به سمع بنى اسرائيل رسيد، مضطرب شده به طريق استغاثه روى به موسى آوردند بعد از مشاهده اضطراب آنها:
قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ: فرمود موسى قوم خود را بر وجه تسليت، اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ:
طلب يارى كنيد به خداى تعالى، وَ اصْبِرُوا: و صبر نمائيد بر آنچه به شما مى‌گويد، إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ: بدرستى كه زمين خاصه است براى حق تعالى، يُورِثُها مَنْ يَشاءُ: ميراث مى‌دهد و عطا فرمايد آن را بدون عوض هر كه را مى‌خواهد، مِنْ عِبادِهِ: از بندگان خود، وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ: و سر انجام نيكو كه ظفر و نصرت او است در دنيا و نعيم بهشت در عقبى براى پرهيز كاران. غرض موسى عليه السّلام از اين كلام، تسلى بنى اسرائيل بود بر آنكه دنيا به كسى نمى‌ماند، و اين چند روزه دولت كه فرعونيان دارند عن قريب زوال پذيرد، پس بر آن متحسر مشويد، و به طاعت و پرهيز كارى از معاصى ميل كنيد، كه نعيم دائمى جنت خاصه متقيان است.
جلد 4 صفحه 174
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره الأعراف «7»: آيات 127 تا 129
وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَ تَذَرُ مُوسى وَ قَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ يَذَرَكَ وَ آلِهَتَكَ قالَ سَنُقَتِّلُ أَبْناءَهُمْ وَ نَسْتَحْيِي نِساءَهُمْ وَ إِنَّا فَوْقَهُمْ قاهِرُونَ (127) قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ (128) قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا قالَ عَسى رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ (129)
جلد 2 صفحه 463
ترجمه
گفتند آن جماعت از قوم فرعون آيا مى‌گذارى موسى و قومش را تا فساد كنند در زمين و واگذارد تو را و معبودهاى تو را گفت بزودى ميكشم پسران آنها را و باقى مى‌گذارم زنهاى آنها را و همانا ما فوق آنها قاهرانيم
گفت موسى بقومش استعانت جوئيد بخدا و صبر كنيد همانا زمين از آن خدا است بميراث ميدهد هر كس را بخواهد از بندگانش و انجام كار بر نفع پرهيزكاران است
گفتند اذيّت شديم پيش از آنكه بيائى ما را و بعد از آنكه آمدى ما را گفت اميد است پروردگار شما كه هلاك كند دشمن شما را و جانشين كند شما را در زمين پس به بيند كه چگونه عمل مى‌نمائيد.
تفسير
قبطيان كه اقوام و اركان دولت فرعون بودند بر سبيل انكار از او سؤال نمودند كه آيا بعد از اين موسى و اتباعش را بحال خودشان واميگذارى كه مردم را بر تو بشورانند و اوضاع مملكت را مختل نمايند و از عبادت تو و بت‌هائى كه براى مردم وضع و اختراع نمودى كه براى تقرب بتو آنها را پرستش نمايند صرف نظر كنند چون گفته‌اند فرعون چنين كارى كرده بود و براى اين بود كه گفت من پروردگار اعلاى شما هستم حقير عرض ميكنم شايد شبيه بخودش بوده چنانچه اخيرا مشاهده مى‌شد كه در برابر تمثال سلام مى‌دادند و تعظيم مى‌نمودند و چنانچه نسبت ببعضى فرق از صوفيه مى‌دهند كه ملتزمند در نماز تمثال وهمى مرشد را در نظر داشته باشند و خطاب اياك نعبد و اياك نستعين را بآن متوجّه نمايند پناه ميبريم بخدا از تسويلات شيطان و قمّى فرموده كه فرعون در ابتدا بت پرست بود بعد از آن ادعاء خدائى كرد و در مجمع از امير المؤمنين (ع) نقل نموده كه و يذرك و آلهتك بكسر همزه قرائت فرموده يعنى و واگذارد تو را و عبادتت را در هر حال فرعون آنها را مطمئن نمود كه همان سلوك سابق را كه كشتن پسرها و نگهدارى زنهاى بنى اسرائيل براى خدمت بود نسبت بآنها ادامه خواهم داد و در اركان قهر و غلبه ما رخنه و فتورى از اين پيش آمد پيدا نشده و در سلطنت ما تزلزلى روى نداده است و حضرت موسى براى تسليت قوم خود به بيان مذكور در آيه شريفه آنها را امر بصبر و سكون و توكّل و استعانت بحق فرمود و بايشان وعده نصرت و ظفر داد چون خداوند باو وعده داده بود كه قبطيانرا هلاك و مملكت آنها را بتصرف بنى اسرائيل درآورد و عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه زمين از آن خدا است بميراث ميدهد
جلد 2 صفحه 464
آنرا بهر كس بخواهد از بندگانش و هر چه ملك خدا است ملك پيغمبر است و هر چه ملك پيغمبر است ملك امام است بعد از پيغمبر (ص) و قريب به اين مضمون را از امام باقر (ع) نيز نقل نموده و بنى اسرائيل در جواب شمه از مظالم فرعون را قبل از بعثت آنحضرت و بعد از آن نسبت بخودشان بيان نمودند و قمى ره مظالم قبل را بكشتن پسرها و بعد را بحبس فرعون آنها را براى ايمانشان بحضرت موسى تفسير فرموده است و حضرت موسى اخيرا در جواب وعده نصرتيرا كه سابقا بطور كنايه بيان فرموده بود تصريح فرمود چون ديد مطمئن نشدند و ذيلا اشاره فرمود بآنكه پس از نصرت الهى بايد شكر گذار و فرمانبردار شويد و الّا خداوند شما را بپاداش عملتان خواهد رساند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قالَ مُوسي لِقَومِه‌ِ استَعِينُوا بِاللّه‌ِ وَ اصبِرُوا إِنَّ الأَرض‌َ لِلّه‌ِ يُورِثُها مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقِين‌َ (128)
فرمود موسي بقوم خود بني اسرائيل استعانت بجوئيد از خداوند و صبر كنيد بر اذيتهاي فرعونيان محققا زمين مختص بخداوند است بهر که اراده فرمود بنحو ميراث از سابقين ميدهد از بندگانش و عاقبت مختص باهل تقوي است.
قالَ مُوسي لِقَومِه‌ِ قوم موسي خويشاوندان او بودند که دوازده قبيله بودند هر قبيله از يك نفر اولاد يعقوب که دوازده فرزند داشت و كساني که بموسي ايمان آورده بودند استَعِينُوا بِاللّه‌ِ عون بمعني كمك است اعانت كمك نمودن است و استعانت طلب اعانه است و گذشت در مجلد اول در سوره مباركه حمد در تفسير وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ که اينکه جمله دلالت دارد بر مذهب شيعه که قائل باختيار هستند و ابطال ميكند مذهب جبريه و مفوضه را زيرا اگر جبر باشد که افعال عباد مستند بخدا است و از تحت اختيار عباد خارج است بلكه آنها بمنزله آلت هستند استعانت معني ندارد، و همچنين اگر تفويض باشد و عباد مستقل باشند احتياج باعانت خدا ندارند پس امر بين الامرين است فعل فعل عبد است ولي تا اعانت حق نباشد نميتوانند بجا آورند لكن اعانت حق با اعانت بندگان بيكديگر تفاوت دارد زيرا اعانت بندگان بيكديگر بنحو شركت است مثل اعوان ظلمه که يك قسمت كارها و ظلمهاي آنها در دست اعوان است، يا اعانت بر برّ و تقوي يا اثم و عدوان که ميفرمايد تَعاوَنُوا عَلَي البِرِّ وَ التَّقوي وَ لا تَعاوَنُوا عَلَي الإِثم‌ِ وَ العُدوان‌ِ مائده آيه 3، و اما اعانت خداوند اينکه است که عبد و اختيار و قوه و قدرتش در تحت مشيت حق است که اگر مشيت تعلق نگرفته ممكن نيست فعل از عبد صادر شود و با موافقت مشيت فعل از عبد صادر ميشود بالاختيار.
وَ اصبِرُوا مراد تحمل و خودداري كردن است بر اذيتهاي فرعونيان که
جلد 7 - صفحه 430
گفتند
(الصبر مفتاح الفرج).
صبر تلخ آمد و ليكن عاقبتبرگزیده تفسیر نمونه
(آیه 128)- این آیه در حقیقت، نقشه و برنامه‌ای است که موسی (ع) به بنی اسرائیل برای مقابله با تهدیدهای فرعون، پیشنهاد می‌کند، که اگر سه برنامه را عملی کنند، قطعا بر دشمن پیروز خواهند شد. «موسی به قوم خود گفت: از خدا یاری جویید» (قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ اسْتَعِینُوا بِاللَّهِ).
دیگر این که: «استقامت و پایداری پیشه کنید» (وَ اصْبِرُوا). و از تهدیدها و حملات دشمن نهراسید و از میدان بیرون نروید.
و برای تأکید مطلب و ذکر دلیل، به آنها گوشزد می‌کند که: «سراسر زمین از آن خداست (و مالک و فرمانروای مطلق اوست) و به هر کس از بندگانش بخواهد آن را منتقل می‌سازد» (إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ).
ج2، ص83
و آخرین شرط این است که تقوا را پیشه کنید، زیرا «عاقبت (نیک و پیروزمندان) برای پرهیزکاران است!» (وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ).
این سه شرط تنها شرط پیروزی قوم بنی اسرائیل بر دشمن نبود، بلکه هر قوم و ملتی بخواهند بر دشمنانشان پیروز شوند، بدون داشتن این برنامه سه ماده‌ای امکان ندارد.
نکات آیه
۱- موسى(ع) پس از تصمیم فرعون به سرکوبى بنى اسرائیل، مردمش را به استعانت از خدا و صبر و مقاومت در برابر آزارهاى فرعونیان فراخواند. (قال موسى لقومه استعینوا باللّه و اصبروا)
۲- مؤمنان وظیفه دار استعانت از خدا و پیشه سازى صبر و مقاومت در برابر مشکلات راه ایمان (استعینوا باللّه و اصبروا)
۳- زمین از آن خداست و اختیار آن به دست اوست. (إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده)
۴- نزول حکومتها و جانشینى حاکمانى دیگر، به مشیت خدا و در اختیار اوست. (إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده) ارث به چیزى گفته مى شود که در اختیار کسى بوده و با مردن وى به دیگرى منتقل شده است. بنابراین «یورثها» یعنى خداوند زمین را با هلاکت حاکمان پیشین به گروهى دیگر از بندگانش خواهد سپرد.
۵- موسى(ع) در تعالیم خویش به بنى اسرائیل، پندار مالکیت فرعون را بر زمین، پندارى باطل و حاکمیت او را مقهور اراده خداوند خواند. (قال موسى لقومه ... إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده)
۶- موسى(ع)، نابودى حکومت فرعونى و تسلط مردمش بر سرزمین مصر را به آنان بشارت داد. (قال موسى لقومه ... إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده) چون موسى(ع) در پى تهدیدهاى فرعون با جمله «إن الأرض ... » در صدد تسلى بخشیدن به بنى اسرائیل بود، این جمله متضمن إخبار به نابودى فرعونیان و جانشینى بنى اسرائیل خواهد بود.
۷- اذعان به مالکیت خدا بر زمین و نفوذ مشیت او، زمینه ساز مقاومت در برابر دشمنان دین است. (استعینوا باللّه و اصبروا إن الأرض للّه یورثها من یشاء)
۸- حاکمیت مؤمنان بر زمین در گرو استعانت آنان از خدا و صبر ایشان در طریق ایمان است. (استعینوا باللّه و اصبروا إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده) چون موسى(ع) پیش از بشارت به نابودى فرعونیان و حاکمیت یافتن بنى اسرائیل مردمش را به استعانت جستن از خدا و صبر فراخوانده است، معلوم مى شود این دو فضیلت از شرایط تحقق آن وعده است.
۹- پایدارى مردم بر طریق ایمان و مقاومت در برابر آزار دشمنان، در گرو تحکیم مبانى عقیدتى آنان است. (استعینوا باللّه و اصبروا إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده)
۱۰- حاکمیت بر زمین، سرانجام از آن تقواپیشگان است. (و العقبة للمتقین) «عاقبة» به معناى سرانجام است و «ال» در آن مى تواند جانشین مضاف إلیه باشد که به قرینه «إن الأرض للّه یورثها ... » آن مضاف إلیه «ارث الأرض» است. یعنى: عاقبة ارث الأرض للمتقین.
۱۱- فرجام نیک از آن تقواپیشگان است. (و العقبة للمتقین) برداشت فوق بر این اساس است که «ال» در «العقبة» براى جنس باشد. بر این مبنا مراد از عاقبت، به مناسبت حکم و موضوع، فرجام نیک است.
۱۲- ارجمندى حکومت مداران تنها در گرو تقواپیشگى آنان است. (و العقبة للمتقین) چنانچه مراد از «العقبة» عاقبت نیک باشد، هدف از آوردن جمله «العقبة للمتقین» پس از اشاره به اینکه مؤمنان بنى اسرائیل به حکومت خواهند رسید، بیان این حقیقت است که حاکمیت یافتن مؤمنان براى آنان سعادت آفرین نیست، مگر اینکه اهل تقوا باشند و در حاکمیت خویش تقوا را رعایت کنند.
۱۳- موسى(ع) خواهان حاکمیت یافتن تقواپیشگان شد. (استعینوا ... و العقبة للمتقین)
۱۴- رعایت تقوا از توصیه هاى موسى(ع) به قوم خویش (و العقبة للمتقین)
۱۵- مالکیت خدا بر زمین، نفوذ مشیت او بر حاکمان آن و سیر تحولات جوامع بشرى به سوى حاکمیت تقواپیشگان، از تعالیم موسى(ع) به قوم خویش (قال موسى ... إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده و العقبة للمتقین)
۱۶- ایمان به حاکمیت خدا بر زمین، صبر در برابر دشمنان دین و استعانت از خدا، جلوه هایى از تقواپیشگى است. (و العقبة للمتقین) از بشارت ضمنى موسى(ع) به حاکمیت یافتن بنى اسرائیل به شرط استعانت از خدا و پیشه کردن صبر و سپس بیان این حقیقت که «حاکمیت سرانجام از آن تقواپیشگان است»، معلوم مى شود شرایط ذکر شده جلوه هایى بارز از تقواپیشگى است.
روایات و احادیث
۱۷- عن عمار الساباطى قال: سمعت اباعبداللّه (ع) یقول: «إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده» قال: فما کان للّه فهو لرسوله و ما کان لرسول اللّه فهو للامام بعد رسول اللّه(ص).[۱] عمار ساباطى گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که پس از تلاوت آیه «إن الأرض للّه ... » فرمود: آنچه از آن خداست، براى رسول اوست، و پس از رسول خدا(ص)، از براى امامِ بعد از وى خواهد بود.
۱- . تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۲۵، ح ۶۵ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۵۶، ح ۲۲۱.
۱۸- عن ابى جعفر(ع) قال: وجدنا فى کتاب على (ع): «إن الأرض للّه یورثها من یشاء من عباده و العاقبة للمتقین»، أنا و أهل بیتى الذین أورثنا الأرض و نحن المتقون ... .[۲] از امام باقر(ع) روایت شده است: در کتاب حضرت على(ع) یافتیم که پس از ذکر آیه «إن الأرض للّه ... » نوشته بود، من و اهل بیتم، همان کسانى هستیم که خداوند زمین را به ما داده است، و ما همان متقین هستیم ... .
موضوعات مرتبط
- استقامت: دعوت به استقامت ۱ ; زمینه استقامت ۷
- استمداد: آثار استمداد از خدا ۸ ; استمداد از خدا ۱، ۲، ۱۶
- ایمان: آثار ایمان ۷ ; ایمان به حاکمیت خدا ۱۶ ; صبر بر ایمان ۸، ۹ ; مشکلات ایمان ۲
- بنى اسرائیل: بشارت به بنى اسرائیل ۶ ; سرکوبى بنى اسرائیل ۱
- تقوا: اهمیت تقوا ۱۲، ۱۴ ; نشانه هاى تقوا ۱۶
- جامعه: منشأ تحولات جامعه ۱۵
- حکومت: انقراض حکومت ها ۴ ; تشکیل حکومت ها ۴ ; تقوا در حکومت ۱۲ ; ملاک ارزش حکومت ۱۲
- خدا: اختیارات خدا ۳، ۴ ; اراده خدا ۵ ; توصیه‌هاى خدا ۱۴ ; مالکیت خدا ۷، ۱۵ ; مشیّت خدا ۴، ۷، ۱۵
- دین: دشمنان دین ۷، ۱۶
- رهبرى: شرایط رهبرى ۱۳
- زمین: حاکمیت بر زمین ۱۰ ; مالک زمین ۳، ۵، ۷، ۱۵
- سختى: استقامت در سختى ۲ ; صبر در سختى ۲
- سرزمین مصر: حکومت سرزمین مصر ۶
- صبر: آثار صبر ۸ ; دعوت به صبر ۱ ; صبر بر ظلم فرعونیان ۱ ; عوامل صبر ۹
- عقیده: تحکیم مبانى عقیده ۹
- فرجام: نیک ۱۱
- فرعون: انقراض حکومت فرعون ۶ ; بینش فرعون ۵ ; حکومت فرعون ۵
- مؤمنان: عوامل حاکمیت مؤمنان ۸ ; مسؤولیت مؤمنان ۲
- مبارزه: استقامت در مبارزه ۷ ; صبر در مبارزه ۹، ۱۶
- متقین: حاکمیت متقین ۱۰، ۱۳، ۱۵ ; فرجام متقین ۱۱
- موسى(ع): بشارت موسى(ع) ۶ ; تعالیم موسى(ع) ۵، ۱۵ ; توصیه‌هاى موسى(ع) ۱۴ ; خواسته هاى موسى(ع) ۱۳ ; دعوت موسى(ع) ۱ ; قصه موسى(ع) ۱، ۵ ; موسى(ع) و بنى اسرائیل ۵
منابع
