الانسان ٢
ترجمه
الانسان ١ | آیه ٢ | الانسان ٣ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«أَمْشَاجٍ»: جمع مَشَِج یا مَشیج، آمیخته. آمیزه. مراد ترکیبی از موادّ و عناصر مختلف، یا آمیزهای از اسپرماتوزوئید و اوول است. صفت (نُطْفَةٍ) است، چرا که مراد از نطفه، مجموع اسپرماتوزوئید و اوول، یا اجزاء مختلفه است و موصوف به منزله جمع گرفته شده است (نگا: روحالمعانی). «نَبْتَلِیهِ»: او را با وظائف و تکالیف و عبادات میآزمائیم. «فَجَعَلْنَاهُ»: حرف (فَ) سببیّه است، و اصل جمله بدین شکل است: فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً لِنَبْتَلِیَهُ (نگا: تفسیرالقرآنی للقرآن).
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
أَ وَ لَمْ يَرَ الْإِنْسَانُ أَنَّا... (۳) الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ... (۲) وَ هَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ (۰)
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۲، سوره دهر
- اشاره به مضامين سوره مباره دهر
- مراد از اينكه انسان شى ء مذكورى نبوده ، و احتجاجى كه اين بيان متضمّن است
- مقصود از ابتلاء انسان (نبتليه ) و آنچه از تفريع ((فجعلناه سميعا بصيرا)) بر آناستفاده مى شود
- معناى شكر و كفر و دو نكته اى كه از آيه : ((انّا هديناهالسبيل امّا شاكرا و كفورا)) استفاده مى شود
- فرق بين هدايت تكوينى و هدايت تشريعى
- بيان اينكه فطرت و خلقت آدمى شاهد بر حقّ و واجب الاتّباع بودن دعوت تشريعى الهىاست
- مراد از ((ابرار))، و صفات ايشان
- توضيحى در مورد تنعّم ابرار و نوشيدنشان از چشمه اى كه ((يشرب بها عباداللّه ...))
- مفاد، سبب و محلّ نزول آيه : ((و يطعمون الطعام على حبّه ...))
- معناى اينكه عملى به خاطر وجه اللّه انجام شود
- وصف نعمت هاى بهشتى ابرار كه در مقابل صبرشان در راه خدا داده شده اند
- مقصود از ((شراب طهور)) كه در بهشت به ابرار نوشانده مى شود
- اشاره به وجه اينكه در شمار نعم بهشتى ابرار، از حورالعين نام برده نشده است
- چند روابت حاكى از مدنى بودن سوره هل اتى
- رواياتى راجع به نزول سوره هل اتى در شاءن اميرالمؤ منين و فاطمه (عليهماالسّلام )
- چند روايت از طرق عامّه دالّ بر جضور مردى سياه نزدرسول اللّه (صلى الله عليه و آله ) و نزول سوره هل اتى
- نقد و بررسى روايات فوق و اثبات نزول سوره در شاءن(اهل بيت (ع ) )
- ردّ سخن يكى از مفسّرين دائر بر اينكه سوره هل اتى مكّى است
- رواياتى در بيان معناى جمله : ((لم يكن شيئا مذكورا))
- رواياتى ديگر در زيل برخى آيات گذشته : ((انا هديناهالسبيل ...))، ((عينا يشرب بها عباد الله ...))، ((و يطعمون الطعام ...)) و...
- رواياتى در تفسير آيات مربوط به وصف بهشت و نعمتهاى آن
- (در ذيل آيه : ((هل اتى على الانسان حين من الدهر لم يكن شيئا مذكورا))
نکات آیه
۱ - نطفه، مبدأ پیدایش انسان (إنّا خلقنا الإنسن من نطفة أمشاج)
۲ - آفرینش انسان از نطفه، جلوه عظمت و قدرت خداوند (إنّا خلقنا الإنسن من نطفة أمشاج) انتساب آفرینش انسان از نطفه به خداوند، با به کارگیرى ضمیر متکلم مع الغیر، بیانگر مطلب یاد شده است.
۳ - نطفه انسان، از عناصر و مواد گوناگون آمیخته است. (من نطفة أمشاج) «مشیج» (مفرد «أمشاج») به معناى مخلوط است. (قاموس المحیط)
۴ - مبدأ پیدایش انسان، آمیزه اى از نطفه مرد و زن است.* (من نطفة أمشاج) به گفته برخى از مفسران، مقصود از «أمشاج»، ممکن است اختلاط نطفه مرد و زن باشد.
۵ - آزمون انسان ها، سنت اجتناب ناپذیر خداوند (إنّا خلقنا الإنسن ... نبتلیه) جمله «نبتلیه» حال براى فاعل «خلقنا» است; یعنى، ما انسان را آفریدیم، در حالى که اراده امتحان او را داشتیم. بنابراین امتحان انسان از آغاز خلقتش، مورد نظر خداوند حکیم بوده و براى همیشه خواهد بود.
۶ - آفرینش انسان در رحم، همراه با تحولات و دگرگونى هاى پى درپى (إنّا خلقنا الإنسن من نطفة ... نبتلیه) «إبتلا»، مى تواند استعاره از انتقال از حالتى به حالت دیگر باشد. در این صورت آیه شریفه، به تبدیل نطفه به علقه، علقه به مضغه و... اشاره دارد.
۷ - انسان، موجودى مکلف و مسؤول در پیشگاه خداوند (نبتلیه) آزمایش شدن انسان، نشان دهنده مکلّف و مسؤول بودن او است.
۸ - آفرینش انسان از سوى خداوند، حکیمانه و هدفمند و به دور از پوچى و بیهودگى است. (إنّا خلقنا الإنسن من نطفة ... نبتلیه) تأکید خداوند بر آزمایش شدن انسان از آغاز خلقت وى، مى تواند براى نفى توهّم پوچى و بى هدف بودن آفرینش انسان ها باشد.
۹ - خداوند، انسان را شنوا و بینا آفرید. (فجعلنه سمیعًا بصیرًا)
۱۰ - شنوایى و بینایى، دو ابزار اصلى بشر براى معرفت حقایق (نبتلیه فجعلنه سمیعًا بصیرًا) سمیع و بصیر قرار داده شدن بشر در آستانه آزمایش او، مى تواند به این دلیل باشد که آزمایش، نیاز به شناخت مواد آزمون و راه هاى قبولى آن دارد. ازاین رو خداوند، به بشر دو ابزار شناخت (قدرت شنوایى و بینایى) عطا فرموده است تا به این معرفت دست یازد.
۱۱ - آفرینش انسان از نطفه، دلیل قدرت خداوند بر آفرینش مجدد او در روز رستاخیز هل أتى على الإنسن حین من الدهر لم یکن شیئًا مذکورًا . إنّا خلقنا الإنسن من نطفة أمشاج برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است، موضوع آیه ۵ این سوره تا پایان آن، درباره مسائل قیامت (مانند بهشت و جهنم و جایگاه کافران و خوبان و...) است. ضمن آن که آیه پایانى سوره پیش - که درباره اثبات توانایى خداوند بر احیاى مردگان بود - تأییدکننده همین مطلب است.
روایات و احادیث
۱۲ - «عن أبى جعفر(ع) فى قوله «أمشاج نبتلیه» قال: ماء الرجل و ماء المرأة اختلطا جمیعاً;[۱] از امام باقر(ع) درباره قول خدا «أمشاج نبتلیه» روایت شده که فرمود: نطفه مرد و زن با هم مخلوط شده [و انسان آفریده شده ]است».
موضوعات مرتبط
- انسان: امتحان انسان ها ۵; انسان از نطفه ۱، ۲، ۱۱; بینایى انسان ۹; تکلیف انسان ۷; خالق انسان ها ۹; شنوایى انسان ۹; عنصر خلقت انسان ۱، ۲، ۴، ۱۱; فضایل انسان ۹; فلسفه خلقت انسان ۸; مراحل خلقت انسان ۶; مسؤولیت انسان ۷; ویژگیهاى انسان ۷
- بینایى: نقش بینایى ۱۰
- خدا: امتحانهاى خدا ۵; حکمت خدا ۸; خالقیت خدا ۹; سنتهاى خدا ۵; قدرت خدا ۱۱; نشانه هاى عظمت خدا۲; نشانه هاى قدرت خدا ۲
- رحم(زهدان): نطفه در رحم(زهدان) ۶
- زن: نطفه زن ۱۲; نقش نطفه زن ۴
- سنتهاى خدا: سنت امتحان ۵
- شناخت: ابزار شناخت ۱۰
- شنوایى: نقش شنوایى ۱۰
- مرد: نطفه مرد ۱۲; نقش نطفه مرد ۴
- معاد: دلایل معاد ۱۱
- نطفه: حقیقت نطفه ۳; نقش نطفه ۱، ۲
منابع
- ↑ تفسیرقمى، ج ۲، ص ۳۹۸; نورالثقلین، ج ۵ ، ص ۴۶۹، ح ۱۳.