المزمل ٦
ترجمه
| المزمل ٥ | آیه ٦ | المزمل ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«نَاشِئَةَ»: قیام. برخاستن. مراد عبادت شبانه است. مصدر ثلاثی مجرّدی است همچون خَاتِمَة و فَاتِحَة و عَاقِبَة. «وَطْأً»: سنگینی. ثبات. اثر (نگا: أضواءالبیان).
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۹، سوره مزمّل
- مفاد خطاب ((يا اءيّها المزّمّل ))
- چند وحه در معناى آيه : ((قم اللّيل الّا قليلا...))
- بيان جهات مختلف سنگين بودن قرآن (انّا سنلقى عليك قولا ثقيلا) و چند وجه در اين باره
- اقوال ديگر مفسرين در بيان سنگينى قرآن
- چند قول در معناى دو آيه : ((ان ناشئة الليل اشد وطاء واقوم قيلا ان لك فى النهارسبحا طويلا
- مقصود از ((ذكر)) در خطاب : ((و اذكر اسم ربك ))
- معناى اينكه فرمود: خدا را وكيل بگير
- تهديد تكذيب كنندگان صاحب نعمت
- هشدار به كفّار بااشاره به هلاكت فرعون بر اثر نافرمانى از فرستاده خدا
- اشاره هايى به شدت عذاب روز قيامت
- رواياتى درباره نزول آيات : ((يا ايّها المزّمّل قماللّيل الّا قليلا...))
- چند روايت درباره مراد از ترتيل قرآن و آداب تلاوت قرآن
- رواياتى راجع به كيفيّت نزول وحى بر رسول اللّه (صلى الله عليه و آله )
- مراد از تبتّل به سوى خدا(و تبتّل اليه تبتيلا)
نکات آیه
۱ - شب، بهترین زمان براى برگزارى نماز و انجام دادن عبادت (قم الّیل ... إنّ ناشئة الّیل ... و أقوم قیلاً) «ناشئة» مشتق از «نَشْأ» (حادث شدن، پدید آمدن) و به معناى حادثه و پدیده است (مصباح المنیر). اضافه «ناشئة» به «اللیل»، مى تواند اضافه بیانیه و یا اضافه ظرفیه باشد. گفتنى است که آیه یاد شده تعلیل براى «قم اللیل...» مى باشد; یعنى، شب را به پاخیز چون شب... .
۲ - ایستادن در پیشگاه خدا با گامى استوارتر و گفتوگو در محضر او با سخنانى راست تر و ریشه دارتر، دو امتیاز برجسته نماز و عبادت شبانه (هى أشدّ وطًا و أقوم قیلاً) ضمیر «هى» به «ناشئة» بازمى گردد. «أشدّ» معادل «أثبت» (با ثبات تر، استوارتر) و «وطىء» مرادف «قیام» (ایستادن) است (لسان العرب). «أقوم» نیز به معناى «أسدّ» (محکم تر) و «قیلاً» همتاى «مقال» (سخن گفتن) است; یعنى، آن (پدیده شب) از حیث ایستادن (ایستادن در پیشگاه خدا) استوارتر و از حیث سخن (سخن گفتن در محضر خدا) محکم تر است.
۳ - نماز شب، پدیده اى بس ارزشمند و والا در پیشگاه خداوند (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ) در صورتى که اضافه «ناشئة اللیل» ظرفیه باشد; مقصود از پدیده، عبادت شبانه بوده و معناى «إنّ ناشئة اللیل» چنین خواهد بود: «به راستى پدیده اى (عبادتى) که در شب واقع مى شود...». گفتنى است که آیه شریفه در مقام تمجید و ستایش از عبادت شبانه است.
۴ - قیام و قرائت، اساسى ترین ارکان عبادت و نماز (هى أشدّ وطًا و أقوم قیلاً) اختصاص به ذکر یافتن دو رکن قیام (أشدّ وطئًا) و قرائت (أقوم قیلاً) از میان ارکان پنجگانه نماز، بیانگر مطلب یاد شده است.
۵ - لزوم پرداختن به تهّجد، پس از استراحت (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ وطًا) برخى از اهل لغت «ناشئة اللیل» را به برخاستن پس از خوابیدن (القومة بعد النومة) معنا کرده اند (قاموس المحیط).
۶ - برگزارى نماز شب، اختصاص به ساعتى مشخص ندارد. (إنّ ناشئة الّیل) «ناشئة اللیل»، به معناى هر ساعتى از شب نیز آمده است (قاموس المحیط).
۷ - بخش نخست شب، زمان مناسب براى عبادت و نماز (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ وطًا) یکى از معانى «ناشئة اللیل»، ساعات اول شب است (قاموس المحیط).
۸ - انسان هاى اهل تهّجد، استوارتر و با صلابت تر از دیگران در کردار و گفتار (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ وطًا) یکى از احتمالات مطرح در آیه شریفه، این است که «ناشئة» صفت براى موصوف محذوف است; یعنى، «إنّ النفس الناشئة فى اللیل». گفتنى است که برداشت یاد شده بر این اساس است که مفضل علیه «أشدّ» و «أقوم»، انسان هاى غیر متهجد باشند; یعنى، «النفس الناشئة فى اللیل هى أشدّ وطئاً... من النفس الغیر الناشئة فیه».
روایات و احادیث
۹ - «عن هِشام بن سالم عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ: إنّ ناشئة اللیل هى أشدّ وطئاً و أقوم قیلاً» قال: یعنى بقوله: «و أقوم قیلاً» قیامَ الرّجل عن فِراشه یرید به اللّهَ لایرید به غیرَه;[۱] هشام بن سالم از امام صادق(ع) درباره سخن خداى عزّوجلّ: «إنّ ناشئة اللیل هى أشد وطئاً و أقوم قیلاً» روایت نموده که فرمود: مقصود از «و أقوم قیلاً» برخاستن شخص از رختخواب خود است در حالى که قصدش خدا باشد و غیر او را اراده نکند».
۱۰ - «عن أبى جعفر و أبى عبداللّه (علیهماالسلام) إنّهما قالا: هى القیامُ فى آخر اللیل إلى صلاة اللیل;[۲] از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت شده که فرموده اند: [مراد از] آن [«ناشئة اللیل»] برخاستن در آخر شب براى نماز شب است».
موضوعات مرتبط
- احکام :۶
- تهجد: آداب تهجد ۵; اخلاص در تهجد ۹; تهجد پس از استراحت ۵; وقت تهجد ۵
- خدا: تکلم با خدا ۲
- شب: فواید اول شب ۷; فواید شب ۱
- عبادت: ارکان عبادت ۴; بهترین وقت عبادت ۱; عبادت در اول شب ۷; وقت عبادت ۷
- متهجدان: استقامت متهجدان ۸; فضایل متهجدان ۸
- نماز: احکام نماز شب ۶; اخلاص در نماز شب ۲; ارکان نماز۴; اهمیت نماز شب ۱۰; بهترین وقت نماز ۱; صداقت در نماز شب ۲; فضیلت نماز شب ۲، ۳; قرائت در نماز ۴; قیام در نماز ۴; قیام در نماز شب ۲; نمازدر اول شب ۷; وقت نماز ۷; وقت نماز شب ۶
