الفتح ٢٧
ترجمه
| الفتح ٢٦ | آیه ٢٧ | الفتح ٢٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الرُّؤْیَا»: خواب. مراد خوابی است که پیغمبر در مدینه دیده بود. و آن این که پیغمبر قبل از عزیمت به حدیبیه، در خواب دید که او و اصحاب داخل مکه شده‌اند و کعبه را طواف می‌کنند، سپس سرها را تراشیده و موها را کوتاه نموده‌اند. «آمِنِینَ»: جمع آمِن، در امن و امان. «مُحَلِّقِینَ»: سرتراشیدگان. «مُقَصِّرِینَ»: مو کوتاه‌کردگان. حاجیان پس از فراغت از انجام مناسک حج، با تراشیدن موی سر یا کوتاه کردن موی سر، از احرام بدر می‌آیند. «مَا»: مراد مصلحت نهفته در صلح حدیبیه که ورود به مکه است. «مِن دُونِ ذلِکَ»: پیش از آن، یعنی قبل از ورود شما به مکه. «فَتْحاً قَرِیباً»: مراد فتح خیبر، یا صلح حدیبیه، و یا هردوی آنها است. (نگا: صفوة البیان، لمعانی القرآن).
تفسیر
- آيات ۱۸ - ۲۸ سوره فتح
- اشاره به اينكه مقصود از رضا و سخط خدا ثواب و عقاب او است و آيه : ((لقد رضىالله عن المؤ منين اذ يبايعونك تحت الشجرة ...)) اخبار از پاداش و ثواب بيعت كنندگاناست
- توضيحى راجع به تفريع جمله : ((فعلم ما فى قلوبهم )) بر قلبش : ((لقد رضىالله ...))
- مقصود از ناس در جمله ((فكف ايدى الناس عنكم ))
- اخبارات غيبى و پيشگويى هايى كه در سوره فتح آمده است
- بيان آياتى كه راجع به جنگ نكردن با مشركين مكه و صلح با آنان است
- مقصود از ((كلمة التقوى )) و اينكه مؤ منين احق به آن واهل آن هستند
- فتح قريب فتح حديبيه است ، نه فتح خيبر و يا فتح مكه چنانچه بعضى پنداشته اند
- رواياتى درباره روز شجره و تجديد بيعت مسلمانان بارسول الله (ص )
- همه شركت كنندگان در بيعت روز شجره به پيمان خود وفا نكردند
- چند روايت درباره مراد از ((كلمه التقوى )) در جمله ((و الزمهم كلمه التقوى ))
- رواياتى راجع به ماجراى جنگ و فتح خيبر
- فردا پرچم را به دست كسى خواهم داد كه ...
- فتح قلعه خيبر بدست مبارك اميرالمؤ منين عليه السلام
- آنچه بعد از جريان فتح قلعه خيبر اتفاق افتاد
- تسليم شدن مردم فدك و تقسيم اموال خيبر بين مسلمانان
- آوردن گوسفند مسموم يك يهوديه براى رسول الله (ص )
نکات آیه
۱- تأکید خداوند، بر درستى رؤیاى پیامبر(ص) در ورود به مسجدالحرام (لقد صدق اللّه رسوله الرءیا)
۲- رؤیاى پیامبر، نمایانگر ورود مسلمانان به مسجدالحرام با امنیت و سر تراشیدن و کوتاه کردن مو (لقد صدق اللّه رسوله الرءیا بالحقّ لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنین محلّقین رءوسکم و مقصّرین)
۳- نقش مهم رؤیاى پیامبر(ص)، در حرکت آن حضرت به سوى مکه و حدیبیه (الرءیا بالحقّ لتدخلنّ المسجد الحرام) با توجه به این که آیات پیشین در مورد مسائل حدیبیه بود; از این آیه شریفه استفاده مى شود که حرکت پیامبر(ص) در سفر منتهى به حدیبیه، مسبوق به رؤیایى بود که خداوند به آن حضرت نمایانده بود.
۴- رؤیاهاى پیامبر(ص)، به تدبیر الهى و داراى حقیقت و واقع نمایى* (لقد صدق اللّه رسوله الرءیا بالحقّ)
۵- منتهى شدن سفر پیامبر(ص) به صلح حدیبیه و عدم ورود به مسجدالحرام، زمینه ساز تردید برخى در رؤیاى آن حضرت* (لقد صدق اللّه) تأکید خداوند بر راستى رؤیاى پیامبر(ص)، حکایت از آن دارد که برخى در درستى آن رؤیا تردید کرده، یا زمینه این تردید را داشته اند.
۶- اعجاز قرآن، در پیشگویى ورود حتمى مسلمانان به مسجدالحرام همراه با آرامش و امنیت (لتدخلنّ المسجدالحرام ... ءامنین) با توجه به این که رؤیاى پیامبر(ص) و وعده خداوند، دو سال پس از حدیبیه به کامل ترین صورت تحقق یافت; مطلب بالا استفاده مى شود.
۷- مشیت الهى، حاکم بر روند تاریخ و زندگى انسان ها (لتدخلنّ ... إن شاء اللّه)
۸- لزوم متکى ساختن هر پیشگویى و پیشبینى، به مشیّت خداوند (لتدخلنّ ... إن شاء اللّه) از این که حتى خداوند در وعده و پیشگویى خود، امر را معلق بر مشیت خویش ساخته است; مطلب بالا در حق بندگان به طریق اولى استفاده مى شود.
۹- تحقق وعده هاى الهى در حق مؤمنان، منوط به حفظ صلاحیت ایمانى و عملى خویش* (لتدخلنّ ... إن شاء اللّه) تعبیر «إن شاء اللّه» از سوى خداوند مى تواند بیانگر این واقعیت باشد که اراده او، آن گاه به امور تعلق مى گیرد که زمینه و شایستگى کافى براى تحقق یافتن آن، فراهم باشد.
۱۰- تراشیدن سر و کوتاه کردن مو و ناخن، از اعمال مراسم عمره (لتدخلنّ المسجد الحرام ... محلّقین رءوسکم و مقصّرین)
۱۱- وجود نگرانى در مسلمانان، نسبت به سرنوشت و خطرات «عمرة القضا» (لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنین... لاتخافون) تعبیر «لاتخافون»، در واقع جنبه بشارتى دارد و در مقام اطمینان بخشى به مسلمانان و رفع نگرانى از آنان است.
۱۲- تضمین الهى به مؤمنان، در انجام تمامى اعمال «عمرة القضا» با امنیت و آرامش کامل (لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنین... لاتخافون) تعبیر «آمنین» و تکرار آن در قالب «لاتخافون»، مى رساند که ورود مسلمانان به مکه، همراه با امنیت بوده و پایان مراسم عمره نیز، آمیخته با آرامش تضمین شده است.
۱۳- خداوند، آگاه بر حقایق مخفى و پنهان از خلق (فعلم ما لم تعلموا)
۱۴- رخداد صلح حدیبیه و تأخیر عمره مسلمانان، تدبیر عالمانه خدا و داراى اسرارى نهفته بر مؤمنان (فعلم ما لم تعلموا) در آیات پیشین، سخن از منتهى شدن سفر مسلمانان به صلح حدیبیه بود و این که رؤیاى پیامبر(ص) در آن سفر، تعبیر نشد. خداوند در این آیه، پس از این که رؤیاى آن حضرت را صادق دانسته و ورود مؤمنان را به مسجدالحرام قطعى شمرده است; به آنان یاد آور مى شود: مؤمنان با توجه به این جریان، در خواهند یافت که رخداد صلح و تأخیر عمره، منافعى داشته که بر آنان مخفى بوده است.
۱۵- اراده و تدبیر الهى، متکى به علم و حکمت او (فعلم ما لم تعلموا) خداوند، با تعبیر «فعلم...» این واقعیت را به مؤمنان یادآور شده که کارها و تدابیر او، متکى به علم و آگاهى است; نه گزاف و بى حساب.
۱۶- صلح حدیبیه، تدبیر الهى و زمینه ساز ورود مؤمنان به مسجدالحرام، باامنیت و آرامش (فعلم ما لم تعلموا فجعل من دون ذلک فتحًا قریبًا) «ذلک» اشاره به «لتدخلنّ» و «فتحاً قریباً» نظر به صلح حدیبیه دارد; یعنى، خداوند مى دانست که جز در سایه صلحى، همانند صلح حدیبیه، امنیت مسلمانان براى ورود به مسجد الحرام و انجام عمره، میسر نمى شد.
۱۷- صلح حدیبیه و تن دادن مشرکان لجوج به پیمان، فتحى براى مؤمنان (فجعل من دون ذلک فتحًا قریبًا)
۱۸- فتح خیبر، پیش درآمدى بر حضور بى دغدغه مسلمانان در «عمرة القضا» * (فجعل من دون ذلک فتحًا قریبًا) برداشت بالا بدان احتمال است که «فتحاً قریباً» نظر به فتح خیبر داشته باشد; زیرا این فتح، موقعیت مسلمانان را در منطقه تثبیت کرد و در دل مشرکان رعب آفرید; تا پیمان حدیبیه را نشکنند و محیط مکه را براى مسلمانان خالى گذارند که اینان بدونه دغدغه، مراسم عمره به جاى آورند.
روایات و احادیث
۱۹- عن علىّ(ع) ... قال اللّه تعالى «...محلّقین رءوسکم و مقصّرین» فبدأ بالحلق و هو أفضل;[۱] از على(ع) روایت شده که خداى تعالى فرمود: «... محلّقین رءوسکم و مقصّرین» سر تراشیدن را اول ذکر کرد [و تقصیر را بعد] و سرتراشیدن، [از تقصیر ]افضل است».
موضوعات مرتبط
- اتکا: اهمیت اتکا به مشیت خدا ۸
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۵
- انگیزش: عوامل انگیزش ۳
- ایمان: اهمیت ایمان ۹
- پیشگویى: شرایط پیشگویى ۸
- تاریخ: منشأ تحولات تاریخ ۷
- حلق(سرتراشى): فضیلت حلق(سرتراشى) ۱۹
- خدا: آثار حکمت خدا ۱۵; آثار علم خدا ۶، ۱۵; افعال خدا ۱۲; تدبیر خدا ۴، ۱۶; حاکمیت مشیت خدا ۷; زمینه تحقق وعده هاى خدا ۹; علم غیب خدا ۱۳; منشأ اراده خدا ۱۵; منشأ تدبیر خدا ۱۵; نشانه هاى تدبیر خدا ۱۴
- رؤیا: رؤیاى صادق ۱
- صلح حدیبیه: آثار صلح حدیبیه ۵، ۱۶، ۱۷; قصه صلح حدیبیه ۳، ۱۴; منشأ صلح حدیبیه ۱۶
- عمره: تقصیر(مو) در عمره ۱۰; حلق(سرتراشى) در عمره ۱۰; مناسک عمره ۱۰
- عمرة القضا: زمینه عمرة القضا ۱۸; فلسفه تأخیر عمرة القضا ۱۴; قصه عمرة القضا ۱۱، ۱۲
- عمل: اهمیت عمل ۹
- غزوه خیبر: آثار پیروزى در غزوه خیبر ۱۸
- قرآن: اعجاز قرآن ۶; پیشگوییهاى قرآن ۶
- مؤمنان: آرامش مؤمنان ۶; امنیت مؤمنان ۶، ۱۲، ۱۶; پیروزى مؤمنان ۱۷; تضمین آرامش مؤمنان ۱۲; زمینه ورود مؤمنان به مسجدالحرام ۱۶
- محمد(ص): آثار رؤیاى محمد(ص) ۳; درستى رؤیاى محمد(ص) ۱; رؤیاى محمد(ص) ۲; زمینه شک در رؤیاى محمد(ص) ۵; زمینه مسافرت محمد(ص) به حدیبیه ۳; زمینه مسافرت محمد(ص) به مکه ۳; منشأ رؤیاى محمد(ص) ۴; نیازهاى محمد(ص) ۶; واقع نمایى رؤیاى محمد(ص) ۴; ورود محمد(ص) به مسجدالحرام ۱
- مسلمانان: امنیت مسلمانان ۲; تقصیر(مو) مسلمانان ۲; حلق(سرتراشى) مسلمانان ۲; نگرانى در مسلمانان ۱۱; ورود مسلمانان به مسجدالحرام ۲، ۶
- مشرکان: صلح با مشرکان ۱۷
منابع
- ↑ دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۳۳۰; بحارالأنوار، ج ۹۶، ص ۳۰۲، ح ۴۵.
