روایت:الکافی جلد ۸ ش ۴۸۵

آدرس: الكافي، جلد ۸، كِتَابُ الرَّوْضَة

عده من اصحابنا عن احمد بن محمد بن خالد عن ابيه عن محمد بن سنان عن زيد الشحام قال :

دَخَلَ‏ قَتَادَةُ بْنُ دِعَامَةَ عَلَى‏ أَبِي جَعْفَرٍ ع‏ فَقَالَ يَا قَتَادَةُ أَنْتَ فَقِيهُ‏ أَهْلِ اَلْبَصْرَةِ فَقَالَ هَكَذَا يَزْعُمُونَ فَقَالَ‏ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ بَلَغَنِي أَنَّكَ تُفَسِّرُ اَلْقُرْآنَ‏ فَقَالَ لَهُ‏ قَتَادَةُ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ‏ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ بِعِلْمٍ تُفَسِّرُهُ أَمْ بِجَهْلٍ قَالَ لاَ بِعِلْمٍ فَقَالَ لَهُ‏ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ فَإِنْ كُنْتَ تُفَسِّرُهُ بِعِلْمٍ فَأَنْتَ أَنْتَ وَ أَنَا أَسْأَلُكَ قَالَ‏ قَتَادَةُ سَلْ قَالَ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي‏ سَبَإٍ وَ قَدَّرْنََا فِيهَا اَلسَّيْرَ سِيرُوا فِيهََا لَيََالِيَ وَ أَيََّاماً آمِنِينَ‏ فَقَالَ‏ قَتَادَةُ ذَلِكَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ بِزَادٍ حَلاَلٍ وَ رَاحِلَةٍ وَ كِرَاءٍ حَلاَلٍ يُرِيدُ هَذَا اَلْبَيْتَ كَانَ آمِناً حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى أَهْلِهِ فَقَالَ‏ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ نَشَدْتُكَ اَللَّهَ يَا قَتَادَةُ هَلْ تَعْلَمُ أَنَّهُ قَدْ يَخْرُجُ اَلرَّجُلُ مِنْ بَيْتِهِ بِزَادٍ حَلاَلٍ وَ رَاحِلَةٍ وَ كِرَاءٍ حَلاَلٍ يُرِيدُ هَذَا اَلْبَيْتَ فَيُقْطَعُ عَلَيْهِ اَلطَّرِيقُ فَتُذْهَبُ نَفَقَتُهُ وَ يُضْرَبُ مَعَ ذَلِكَ ضَرْبَةً فِيهَا اِجْتِيَاحُهُ قَالَ‏ قَتَادَةُ اَللَّهُمَّ نَعَمْ فَقَالَ‏ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ وَيْحَكَ يَا قَتَادَةُ إِنْ كُنْتَ إِنَّمَا فَسَّرْتَ‏ اَلْقُرْآنَ‏ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِكَ فَقَدْ هَلَكْتَ وَ أَهْلَكْتَ وَ إِنْ كُنْتَ قَدْ أَخَذْتَهُ مِنَ اَلرِّجَالِ فَقَدْ هَلَكْتَ وَ أَهْلَكْتَ وَيْحَكَ يَا قَتَادَةُ ذَلِكَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ بِزَادٍ وَ رَاحِلَةٍ وَ كِرَاءٍ حَلاَلٍ يَرُومُ هَذَا اَلْبَيْتَ عَارِفاً بِحَقِّنَا يَهْوَانَا قَلْبُهُ كَمَا قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ اَلنََّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ‏ وَ لَمْ يَعْنِ اَلْبَيْتَ‏ فَيَقُولَ إِلَيْهِ فَنَحْنُ وَ اَللَّهِ دَعْوَةُ إِبْرَاهِيمَ ع‏ اَلَّتِي مَنْ هَوَانَا قَلْبُهُ قُبِلَتْ حَجَّتُهُ وَ إِلاَّ فَلاَ يَا قَتَادَةُ فَإِذَا كَانَ كَذَلِكَ كَانَ آمِناً مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ‏ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ قَالَ‏ قَتَادَةُ لاَ جَرَمَ وَ اَللَّهِ لاَ فَسَّرْتُهَا إِلاَّ هَكَذَا فَقَالَ‏ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ وَيْحَكَ يَا قَتَادَةُ إِنَّمَا يَعْرِفُ‏ اَلْقُرْآنَ‏ مَنْ خُوطِبَ بِهِ‏

ترجمه

هاشم رسولى محلاتى, الروضة من الكافی جلد ۲ ترجمه رسولى محلاتى, ۱۴۲

زيد بن شحام گويد: قتادة بن دعامة (يكى از مفسران و بزرگان اهل سنت) خدمت امام باقر عليه السّلام شرفياب شد حضرت بدو فرمود: اى قتاده تو فقيه اهل بصره هستى؟ عرضكرد: چنين پندارند. امام باقر بدو فرمود: شنيده‏ام تو قرآن تفسير ميكنى؟ قتادة- آرى. امام باقر عليه السّلام- از روى دانش و علم تفسير ميكنى يا ندانسته؟ قتادة- نه، بلكه از روى علم و دانش. امام باقر عليه السّلام- اگر چنان است كه از روى علم تفسير ميكنى بجا است و من از تو پرسش كنم. قتادة- بپرسيد؟ امام عليه السّلام- مرا خبر ده از گفتار خداى عز و جل كه در سوره سبأ فرمايد: «و معين كرديم در آن (منزلگاهها) براى سير، و در آنجا شبها و روزها بآسودگى و ايمنى راه سپاريد» (سوره سبأ آيه ۱۸)؟ قتادة- اين آيه در باره آن كسى است كه از خانه خويش بقصد زيارت خانه كعبه بيرون آيد و توشه حلال با خود بردارد و مركب حلال داشته باشد و كرايه‏اش را از مال حلال بپردازد چنين كسى در امان و آسايش است تا بخانه خويش باز گردد. امام باقر عليه السّلام فرمود: اى قتادة تو را بخدا سوگند دهم آيا ميدانى كه بسا مردى با توشه حلال و مركب و كرايه حلال از خانه خويش بقصد زيارت كعبه بيرون آيد و دچار راهزن گردد و خرجى راه او را ببرند و از اين گذشته كتكى هم باو بزنند كه بحد هلاكت رسد؟ قتادة پاسخداد: آرى بخدا، امام عليه السّلام- واى بر تو اى قتادة اگر تو قرآن را پيش خود تفسير ميكنى كه خود هلاك گشته و ديگران را بهلاكت رسانده‏اى و اگر از دهان مردم گرفته‏اى باز هم هلاك شده و مردم را نيز بهلاكت رسانده‏اى، واى بر تو اى قتاده اين آيه در باره كسى است كه از خانه خويش با توشه و مركب و كرايه حلال بآهنگ زيارت خانه كعبه بيرون آيد و بحق ما عارف و آشنا باشد و در دل هواى ما داشته باشد چنانچه خداى عز و جل فرموده: «و دلهاى مردم را چنان كن كه هواى آنها كند» (سوره ابراهيم آيه ۳۷) و مقصود ابراهيم اشتياق بخانه نبود و گر نه ميگفت: «هواى آن كند» (و اينكه «اليهم» گفت و ضمير را جمع آورد مقصودش ما بوده‏ايم) پس مائيم بخدا سوگند مقصود از ادعاى ابراهيم (ع) كه هر كه در دل هواى ما كند حج او پذيرفته است و گر نه نه، اى قتادة هر كس چنين باشد از عذاب جهنم در روز قيامت در امان و آسوده است (و اين است مقصود از آسايش و امان در آيه). قتادة گفت: بهمين دليل من هم ديگر اين آيه را جز بدين نحو (كه شما تفسير فرمودى) تفسير نخواهم كرد. امام عليه السّلام- واى بر تو اى قتادة قرآن را تنها آن كسى ميفهمد كه بدو خطاب شده.

حميدرضا آژير, بهشت كافى - ترجمه روضه كافى‏, ۳۶۱

زيد شحام مى‏گويد: قتادة بن دعامه [يكى از مفسران بزرگ اهل سنّت‏] خدمت امام باقر عليه السّلام شرفياب شد. حضرت به او فرمود: اى قتاده! تو فقيه اهل بصره هستى؟ عرض كرد: اين گونه مى‏پندارند. امام باقر عليه السّلام فرمود: به من خبر رسيده تو قرآن تفسير مى‏كنى؟ قتاده گفت: آرى. امام باقر عليه السّلام فرمود: از روى علم و آگاهى تفسير مى‏كنى.يا از روى نادانى؟ قتاده عرض كرد: خير، شايد از روى دانايى. امام باقر عليه السّلام فرمود: اگر از سر آگاهى تفسير مى‏كنى پس تو براى خود كسى هستى و من از تو پرسشى مى‏كنم. قتاده گفت: بپرسيد. امام عليه السّلام فرمود: به من بگو منظور از اين آيه سوره سبأ: ... وَ قَدَّرْنا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ «۱» چيست؟ قتاده گفت: اين آيه در باره كسى است كه از خانه خود به قصد زيارت خانه كعبه خارج شود و با خود توشه و مركب حلال بردارد و كرايه‏اش را از مال حلال بپردازد، اين همان كسى است كه در امان و آسايش است تا بازگشت به خانه خويش.امام باقر عليه السّلام فرمود: اى قتاده! تو را بخدا سوگند مى‏دهم آيا اين را هم مى‏دانى كه چه بسا مردى با توشه و مركب و كرايه حلال از خانه خويش به قصد زيارت خانه خدا خارج شود و به راهزن گرفتار آيد آن گونه كه هزينه راه او را بربايند و چنان او را بزنند كه به هلاكت رسد؟ قتاده پاسخ داد: بخدا سوگند آرى. امام عليه السّلام فرمود: واى بر تو اى قتاده، اگر قرآن را از پيش خود تفسير كنى كه در اين صورت هم خود هلاك گشته‏اى و هم ديگران را به هلاكت كشانده‏اى، و اگر اين تفسير را از مردم گرفته‏اى باز هم خود به هلاكت رسيده‏اى‏ __________________________________________________

(۱) «و معيّن كرديم در آن [منزلگاهها] براى سير، و در آن جا شبها و روزها به آسودگى و ايمنى راه سپاريد» (سوره سبأ/ آيه ۱۸).