البقرة ١٨١
ترجمه
| البقرة ١٨٠ | آیه ١٨١ | البقرة ١٨٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بَدَّلَ»: تغییر داد. دگرگون کرد. «إِثْمَ»: گناه.
تفسیر
نکات آیه
۱ - تغییر و تبدیل وصیت میت، حرام و گناه است. (فمن بدله ... فإنما إثمه على الذین یبدلونه)
۲ - تغییر و تبدیل وصیتهاى غیر متعارف میت، گناه نیست. * (فمن بدله ... فإنما إثمه على الذین یبدلونه) مراد از ضمیر مفعولى در «بدله»، وصیت متعارف و عادلانه - که آیه قبل بر آن دلالت دارد - است.
۳ - گناه تغییر و تبدیل وصیتهاى میت، تنها بر تغییر دهندگان است نه بر وصیت کننده و نه کسانى که بر اثر آن از اموال میت بهره مند مى شوند. (فمن بدله ... فإنما إثمه على الذین یبدلونه) کلمه «إنما» دلالت بر حصر دارد و این حصر ناظر به وصیت کننده است و نیز کسانى که از وصیت اطلاعى نداشته و بر اثر تغییر آن، اموالى از میت نصیبشان مى شود.
۴ - وصیتهاى میت، با احتمال و گمان ثابت نمى شود و بدون علم به آنها، اعتبار قانونى ندارد. (فمن بدله بعد ما سمعه) شنیدن وصیت میت (بعد ما سمعه) کنایه از علم به مفاد وصیت است و این قید در حقیقت قید توضیحى است و اشاره به این دارد که: بدون علم به مضمون وصیت، وصیت ثابت نشده و موضوع براى تغییر و تبدیل به وجود نمى آید.
۵ - اعتبار وصیت، در گرو تلفظ وصیت کننده به مواد آن است. * (فمن بدله بعد ما سمعه) برداشت فوق را مى توان از به کارگیرى کلمه شنیدن (بعد ما سمعه) استفاده کرد.
۶ - خداوند، سمیع (شنوا) و علیم (دانا) است. (إن اللّه سمیع علیم)
۷ - خداوند، به وصیتهاى میت آگاه و به عملکرد وصى و بازماندگان او داناست. (فمن بدله ... فإنما إثمه على الذین یبدلونه إن اللّه سمیع علیم)
۸ - باور و توجّه به دانایى خداوند، بازدارنده انسان از تغییر و تبدیل وصیتهاى میت (فمن بدله ... إن اللّه سمیع علیم) هدف از بیان علم و آگاهى خداوند پس از بیان حرمت تغییر وصیت و گناه بودن آن، این است که: آدمى با توجّه به آن، در اندیشه تغییر و تبدیل وصیت برنیاید.
۹ - آدمى در صورت انجام وظیفه خویش در امر وصیت، در پیشگاه خدا مسؤول نبوده و مؤاخذه نخواهد شد، هر چند به وصیتهاى او عمل نشود. (فإنما إثمه على الذین یبدلونه)
روایات و احادیث
۱۰ - محمّد بن مسلم مى گوید: «سألت أباعبداللّه(ع) عن رجل أوصى بماله فى سبیل اللّه فقال: أعطه لمن أوصى به له و إن کان یهودیاً إن اللّه تبارک و تعالى یقول: فمن بدله بعد ما سمعه فإنما إثمه على الذین یبدلونه;[۱] از امام صادق(ع) سؤال کردم: شخصى وصیت کرده مالش در راه خدا مصرف شود امام فرمودند: مال را به هر کسى که وصیت کرده بدهید اگر چه آن شخص یهودى باشد. خداى تبارک و تعالى مى فرماید: هر کس تغییرى در وصیت بدهد بعد از آنکه آن را شنید، همانا گناهش بر کسانى است که آن را تغییر داده اند».
موضوعات مرتبط
- احکام: ۱، ۲، ۴، ۵، ۱۰
- اسماء و صفات: سمیع ۶; علیم ۶
- ایمان: آثار ایمان ۸; ایمان به علم خدا ۸; متعلق ایمان ۸
- تکلیف: آثار عمل به تکلیف ۹
- جهان بینى: جهان بینى و ایدئولوژى ۸
- خدا: علم خدا ۷ محرمات: ۱
- وصیت: آثار عمل به وصیت ۹; احکام وصیت ۱، ۲، ۴، ۵، ۱۰; تغییر جایز وصیت ۲; تغییر وصیت ۱۰; تلفظ به وصیت ۵; حرمت تغییر وصیت ۱; شرایط اثبات وصیت ۴; گناه تغییر وصیت ۱، ۳; مسؤول تغییر وصیت ۳; مصارف وصیت مالى ۱۰; ملاکهاى اعتبار وصیت ۴، ۵; موانع تغییر وصیت ۸; وصیت میت ۷
منابع
- ↑ کافى، ج ۷، ص ۱۴، ح ۱ و ۲; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۵۹، ح ۵۳۲.
