البقرة ١٨٠

از الکتاب
کپی متن آیه
کُتِبَ‌ عَلَيْکُمْ‌ إِذَا حَضَرَ أَحَدَکُمُ‌ الْمَوْتُ‌ إِنْ‌ تَرَکَ‌ خَيْراً الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ‌ وَ الْأَقْرَبِينَ‌ بِالْمَعْرُوفِ‌ حَقّاً عَلَى‌ الْمُتَّقِينَ‌

ترجمه

بر شما نوشته شده: «هنگامی که یکی از شما را مرگ فرا رسد، اگر چیز خوبی [= مالی‌] از خود به جای گذارده، برای پدر و مادر و نزدیکان، بطور شایسته وصیت کند! این حقّی است بر پرهیزکاران!»

ترتیل:
ترجمه:
البقرة ١٧٩ آیه ١٨٠ البقرة ١٨١
سوره : سوره البقرة
نزول : ٩ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٧
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«خَیْراً»: مایه سود و صلاح حال، که در اینجا مراد دارائی و مالی است که برابر عرف محلّ فراوان بشمار آید. «الْوَصِیَّةُ»: نائب فاعل (کُتِبَ) است. «الْوَالِدَیْنِ»: پدر و مادر، که از یک سوم دارائی می‌توان سهم بیشتری بدانان داد. یا مراد پدربزرگ و نیاها و مادربزرگ و ننه‌هائی است که کافرند، و یا به سبب وجود دیگران از سهم‌الإرث محروم می‌گردند. به این دسته نیز فقط از یک سوم دارائی داده می‌شود. «الأقْرَبِینَ»: خویشاوندان وارث یا غیروارث به شرحی که در (وَالِدَیْنِ) گذشت. «بِالْمَعْرُوفِ»: به گونه متعارف میان مردم. دادگرانه. زیبا. «حَقّاً»: مفعول مطلق فعل (حَقَّ) است که محذوف است. یا صفت مصدر محذوفی است که تقدیر آن چنین است: إیصَاءً حَقّاً.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

تفسیر

نکات آیه

۱ - وجوب وصیت به هنگام فرا رسیدن مرگ و پیدایش آثار آن (کتب علیکم إذا حضر أحدکم الموت ... الوصیة)

۲ - داشتن دارایى فراوان از شرایط وجوب وصیتهاى مالى است. (کتب علیکم ... إن ترک خیراً الوصیة) مراد از «خیر» مال و دارایى است. برخى از مفسّران فراوانى آن را نیز قید کرده و گفته اند: به دارایى اندک کلمه خیر اطلاق نمى شود. مناسبت حکم و موضوع; یعنى، وصیت براى پدر و مادر و همه خویشان و نیز نکره آوردن کلمه «خیراً» مؤید این معنا در آیه شریفه است.

۳ - ثروت و دارایى خیر است. (إن ترک خیراً)

۴ - آدمى باید اموالى را براى پرداخت به پدر و مادر و خویشان نزدیک وصیت کند. (کتب علیکم ... الوصیة للولدین و الأقربین)

۵ - وصیتهاى مالى باید در حد متعارف بوده و به گونه اى که مردم آن را نابه جا و ناروا نشمارند. (الوصیة للولدین و الأقربین بالمعروف) معروف مقابل منکر به معناى شناخته شده است و مراد از آن، چیزى است که مردم در جامعه دینى آن را شایسته بدانند و مورد انکار قرار ندهند.

۶ - نقش معیارهاى عرفى در احکام دین (الوصیة للولدین و الأقربین بالمعروف)

۷ - وصیتهاى مالى میت نافذ و داراى ارزش حقوقى است. (کتب علیکم إذا حضر أحدکم الموت إن ترک خیراً الوصیة) تأکید بر امر وصیت و نیز حرمت تغییر و تبدیل مفاد آن - که آیه بعد دلالت بر آن دارد - مستلزم این معناست که: وصیتهاى میت داراى اعتبار قانونى و حقوقى است و عمل به آنها واجب است.

۸ - وصیت از اسباب ملکیت است. (إن ترک خیراً الوصیة للولدین و الأقربین)

۹ - وصیتهاى ناعادلانه و غیر متعارف فاقد اعتبار و ارزش حقوقى است. * (الوصیة للولدین و الأقربین بالمعروف)

۱۰ - وصیت براى پرداخت مال به وارثان، جایز و داراى اعتبار قانونى است. (الوصیة للولدین و الأقربین)

۱۱ - اولویت پدر و مادر نسبت به دیگر خویشاوندان در امر وصیت (الوصیة للولدین و الأقربین) برداشت فوق از تقدیم کلمه «والدین» بر «الأقربین» استفاده شده است.

۱۲ - توصیه به پرداخت اموالى به پدر، مادر و خویشان، مقتضاى تقوا و پرهیزگارى است. (کتب علیکم ... الوصیة للولدین و الأقربین بالمعروف حقاً على المتقین)

۱۳ - ترک وصیتهاى مالى نشانه بى تقوایى است. (کتب علیکم ... الوصیة ... حقاً على المتقین)

۱۴ - مسؤولیت انسان بالاخص دارندگان ثروت، درباره پدر و مادر و سایر خویشاوندان * (الوصیة للولدین و الأقربین بالمعروف حقاً على المتقین)

۱۵ - تقوا، زمینه ساز انجام تکالیف الهى است. (کتب علیکم ... حقاً على المتقین)

روایات و احادیث

۱۶ - «عن محمّد بن مسلم عن ابى جعفر(ع) قال: سألته عن الوصیة للوارث، فقال: تجوز، قال: ثم تلا هذه الآیة إن ترک خیراً الوصیة للوالدین و الأقربین;[۱] محمّد بن مسلم از امام باقر(ع) از حکم وصیت براى وارث سؤال کرد، حضرت فرمود: وصیت جایز است و سپس آیه فوق را تلاوت نمود».

۱۷ - عروه گوید: «إن على بن أبى طالب دخل على مولى لهم فى الموت، و له سبعمأئة درهم أو ستمأئة درهم، فقال: ألا أوصى، قال: لا إنما قال اللّه «إن ترک خیراً» و لیس لک کثیر مال فدع مالک لورثتک;[۲] على (ع) بر بالین یکى از موالى بنى هاشم به هنگام مرگش حاضر شد در حالى که آن شخص هفتصد یا ششصد درهم داشت. به على(ع) گفت: در مال خود وصیت ننمایم؟ حضرت فرمود: نه! خداوند فرموده: «إن ترک خیراً»; یعنى، اگر مال فراوان به جاى گذاشته اید وصیت کنید در حالى که تو مال فراوانى ندارى پس بگذار این مقدار مال براى ورثه باشد».

موضوعات مرتبط

  • احتضار: آثار احتضار ۱
  • احکام: ۱، ۲، ۴، ۵، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۶، ۱۷
  • تقوا: آثار تقوا ۱۲، ۱۵; نشانه هاى بى تقوایى ۱۳
  • تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۵
  • ثروت: آثار ثروت ۲; خیریت ثروت ۳
  • ثروتمندان: مسؤولیت ثروتمندان ۱۴
  • خویشاوندان: حقوق خویشاوندان ۱۴
  • خیر: موارد خیر ۳
  • عرف: عرف و دین ۶; عرف و قوانین ۶; عرف و موضوع شناسى ۵; ملاکهاى عرفى ۶
  • فرزند: مسؤولیت فرزند ۱۴
  • مالکیت: احکام مالکیت ۸; اسباب مالکیت ۸
  • واجبات: ۱
  • وارث: مالکیت وارث ۱۰
  • والدین: حقوق والدین ۱۴
  • وصیت: آثار وصیت ۸; آثار وصیت تملیکى ۷، ۱۰; احکام وصیت ۱، ۲، ۴، ۵، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۶، ۱۷; ارزش وصیت مالى ۷; اولویتها در وصیت ۱۱; ترک وصیت مالى ۱۳; شرایط وجوب وصیت ۲; مالکیت موصى له ۷; محدوده وصیت مالى ۵; وصیت براى خویشاوندان ۴، ۱۱، ۱۲; وصیت براى والدین ۴، ۱۱، ۱۲; وصیت بى اعتبار ۹; وصیت غیر متعارف ۹; وصیت مالى ۱۰، ۱۲، ۱۷; وصیت معتبر ۱۰; وقت وجوب وصیت ۱

منابع

  1. کافى، ج ۷، ص ۱۰، ح ۵; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۱۷۷- ، ح ۱.
  2. الدرالمنثور، ج ۱، ص ۴۲۲; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۱۵۹، ح ۵۳۱.