البقرة ٢٠٥
ترجمه
| البقرة ٢٠٤ | آیه ٢٠٥ | البقرة ٢٠٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«تَوَلَّی»: والی و سرور شد. پشت کرد و رفت. «الْحَرْثَ»: کشت و زرع. «النَّسْلَ»: نژاد انسان یا حیوان. نسل مصدر است و در معنی اسم مفعول به کار رفته است، همچون خلق و مخلوق.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ... (۴)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا... (۱) ثُمَ أَدْبَرَ يَسْعَى (۱) فَحَشَرَ فَنَادَى (۰) فَقَالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَى (۰) فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَکَالَ... (۰) إِنَ فِي ذٰلِکَ لَعِبْرَةً لِمَنْ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۰۷ - ۲۰۴ ، سوره بقره
- تقسيم مردم از نظر صفات و ذكر احوال و خصائص منافق
- فساد تكوينى و فساد تشريعى و آنچه در آيه : و الله لا يحب الفساد، مورد نظر است
- معناى عزت در آيه : اءخذته العزة بالاثم ، و اينكه عزت حقيقى مراد نيست
- بحث در معناى باء، در (بالاثم ) و متعلق آن در آيه (اءخذته العزة بالاثم )
- دسته اى ديگر از مردم (در مقابل منافق )
- بحث روايتى شامل رواياتى در باره شان نزول آيات يادشده
- روايات زيادى نقل شده كه آيه : و من الناس من يشرى ، در شاءن اميرالمؤ منين (ع ) در شب فراش نازل شده است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«205» وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيها وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ
و هرگاه به قدرت و حكومت رسد براى فساد در زمين و نابودى زراعتها و نسل كوشش مى‌كند و خداوند فساد را دوست ندارد.
نکته ها
كلمه «تولّى» را دو نوع مى‌توان معنا نمود: يكى به معناى به قدرت و حكومت رسيدن كه در ترجمه آمده است. و ديگر به معناى اعراض كردن است كه در اين صورت معناى آيه اين مى‌شود: هرگاه از حقّ و هدايت الهى اعراض نمود و از نزد تو بيرون رفت، به سراغ فتنه و فساد مى‌رود.
در آيه قبل، گفتار به ظاهر نيكوى منافقان مطرح شد و در اين آيه رفتار مفسدانه‌ى آنان را بيان مى‌كند.
قرآن مى‌فرمايد: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ
جلد 1 - صفحه 320
وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ» «1» اگر صالحان حكومت را بدست گيرند، نماز به پا مى‌دارند و زكات مى‌دهند و امر به معروف و نهى از منكر مى‌كنند. و بدين وسيله رابطه خود را با خداوند و محرومان جامعه حفظ مى‌كنند، ولى اگر نا اهل به قدرت رسيد و ولايت مردم را بدست گرفت، بخاطر طوفان هوسهاى درونى و ناآگاهى‌ها و فشارهاى بيرونى، همه چيز جامعه را فداى خود مى‌كند. به گفته‌ى الميزان؛ تاريخ گواه آن است كه چه مسلمان نمايانى به نام اسلام و تظاهر به ايمان، بر مردم حاكم شده و حَرث و نَسل را نابود ساختند.
كسانى كه با جعل قوانين و تهاجم فرهنگى و تبليغات و مواد مخدّر، سبب نابودى اقتصاد و نسل‌نو مى‌شوند، مصداق اين آيه و «مفسد فى الارض» هستند.
هلاك حرث به معناى محو كشاورزى، و هلاك نسل، انحراف نسل آينده است. مراغى و فخررازى در تفاسير خود احتمال داده‌اند كه مراد از «حرث» زنان باشند، بدليل «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ» «2» و مراد از «نسل» فرزندان. يعنى طاغوت‌ها، نظام خانواده و تربيت فرزندان را نابود مى‌كنند.
پیام ها
1- نااهل اگر به قدرت رسد، همه چيز را به فساد مى‌كشاند. «إِذا تَوَلَّى سَعى»
2- بزرگ‌ترين خطر، نابودى اقتصاد و فرهنگ امّت است. «يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيها وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ (205)
وَ إِذا تَوَلَّى: و چون برگردد از خدمت تو، يا چون والى گردد و سلطه پيدا كند. سَعى فِي الْأَرْضِ: بشتابد در زمين، لِيُفْسِدَ فِيها: براى آنكه فساد كند در آن به اعمال ناشايسته خود. وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ: و نابود سازد كشت و زراعت جماعتى را به سوزانيدن و هلاك كند چهارپايان را به پى كردن و قطع نسل آنان. در كتاب كافى- از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام روايت شده كه فرمود: هلاك شود زراعت و نسل به ظلم و سوء سريره «1». وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ: و خداى تعالى دوست نمى‌دارد و نمى‌پسندد فساد و تباه كارى را، پس از غضب او بترسيد و حذر نمائيد.
تنبيه: اين مقدمه ثابت شد كه آيات شريفه عام است نسبت به عموم مكلفين، پس كسانى كه متصف بدين صفات باشند مشمول آيه شريفه خواهند بود در هر عصر و زمانى تا قيامت؛ و فساد در زمين دو قسم مى‌باشد:
1- فساد به تعدى و ظلم و اتلاف اموال و اغنام و احشام و محصولات مردم. 2- فساد در دين چنانچه على بن ابراهيم قمى از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده الحرث فى هذا الموضع الدّين و النّسل النّاس « «2»» يعنى
(1 و 2) تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 205، حديث اوّل و ششم.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 368
حرث در اين آيه مراد دين و مراد ناس مردم مى‌باشند. بنابراين آنچه موجب فساد دين باشد، داخل مى‌باشد از اضلال مردم و مؤسسات محرمه و اشاعه و ترويج معاصى و قبايح و توهين به مقدسات مذهبى و طبع و نشر كتب ضلال و تقويت و امضاء مجالس نامشروع و غير آن، و البته اين گونه امورات خلاف رضاى الهى و موجب سخط سبحانى خواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيها وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ (205)
ترجمه
و چون برگردد كوشش كند در زمين تا فساد كند در آن و نابود نمايد كشت و چهارپايان را و خدا دوست نميدارد فساد را..
تفسير
يعنى چون رو گرداند و گفته شده است يعنى چون صاحب اختيار و والى شود دست ظلم و طغيان از آستين كفر و عصيان بيرون آورد و كردار مخالف با گفتار خود را آشكار نمايد و گشت و زرع را بسوزاند و نابود و فاسد كند و مواشى و دواب را بكشد و نسل آنها را براندازد و در مجمع و قمى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه مراد از حرث دين است و مراد از نسل مردمند و در كافى و عياشى از امير- المؤمنين نقل نموده كه هلاك ميكند حرث و نسل را براى ظلم و بدى طينت خود و شايد مراد آن باشد كه از آثار ظلم و شئامت ظالم آنستكه خداوند باران رحمت را منع ميفرمايد و باين سبب حرث و نسل هلاك ميشوند و خداوند ظلم و فساد را نميپسندد و از عقوبت آن صرف نظر نمى‌فرمايد چون منافى با حق مظلوم است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ إِذا تَوَلّي سَعي فِي الأَرض‌ِ لِيُفسِدَ فِيها وَ يُهلِك‌َ الحَرث‌َ وَ النَّسل‌َ وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ الفَسادَ (205)
(و هنگامي که والي گردد ميشتابد در زمين براي اينكه فساد كند و كشت و نسل
جلد 2 - صفحه 385
را نابود نمايد و خدا فساد را دوست ندارد) وَ إِذا تَوَلّي تولي يا بمعني ادبر و اعرض است يعني هنگامي که آن منافق روگردانيد و از نزد تو رفت، و يا بمعني (صار واليا) است يعني هنگامي که بولايت و فرمانروايي رسيد و از اخباري که از كافي و عياشي و تفسير قمي ره نقل شده اينکه معني استفاده ميشود.
سَعي فِي الأَرض‌ِ لِيُفسِدَ فِيها سعي بمعني سرعت در رفتن و بمعني كوشش در عمل است يعني در روي زمين براي فساد ميشتابد و يا كوشش و فعاليت مينمايد و تمام همش فساد و تباهي در روي زمين است.
(وَ يُهلِك‌َ الحَرث‌َ وَ النَّسل‌َ) حرث بمعني كشت و نسل بمعني ولد است چنانچه اينکه معني از تفسير عياشي از حضرت رضا عليه السّلام نقل شده يعني تباه و نابود ميكند مايه بقاء افراد انسان که نباتات و نسل باشد که بتوليد و تناسل پيدا ميشود.
و در بعضي اخبار حرث بدين و نسل بناس تفسير شده يعني مردم و دين آنان را تباه ميسازد و اينکه معني مأخوذ از مفهوم عام حرث است زيرا دين كشتي است که انسان در دنيا ميكارد و در آخرت حاصل آن را ميچيند «
الدنيا مزرعة الاخرة
» وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ الفَسادَ خداوند فساد را دوست ندارد يعني تشريعا از فساد نهي فرموده و در بسياري از آيات از فساد و مفسدين مذمّت و نكوهش نموده است مانند وَ إِذا قِيل‌َ لَهُم لا تُفسِدُوا فِي الأَرض‌ِ«1» و وَ لا تَعثَوا فِي الأَرض‌ِ مُفسِدِين‌َ«2» و امثال اينها.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 205)- سپس می‌افزاید: «نشانه دشمنی باطنی او این است که وقتی روی بر می‌گرداند و از نزد تو خاј̠می‌شود، کوشش می‌کند که در زمین، فساد به راه بیندازد، و زراعت و چهارپایان را نابود کند با این که می‌داند خدا فساد را دوست ندارد» (وَ إِذا تَوَلَّی سَعی فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ).
آری! اگر اینها در اظهار دوستی و محبت به پیامبر اسلام و پیروان او صادق بودند هرگز دست به فساد و تخریب نمی‌زدند، ظاهر آنان دوستی خالصانه است، اما در باطن، بی‌رحم‌ترین، و سرسخت‌ترین دشمنانند.
نکات آیه
۱ - تلاش منافقان براى فساد در زمین و نابودى حرث و نسل، در صورت به حکومت رسیدن (و اذا تولّى سعى فى الأرض ... الحرث و النسل) بنابراینکه «تولّى»، به معناى حکومت باشد.
۲ - داعیه اصلاح طلبى منافقان پیش از حاکمیّت، و فساد آنان پس از رسیدن به حکومت (و من الناس من یعجبک ... و اذا تولى سعى فى الارض لیفسد فیها)
۳ - داعیه اصلاح طلبى منافقان هنگام برخورد با پیامبر (ص)، و تلاش آنان در جهت فساد پس از بازگشت از محضر او* (و من الناس من یعجبک ... و اذا تولى سعى فى الأرض) بنابراینکه «اذا تولّى»، به معناى بازگشت باشد.
۴ - نابود ساختن کشاورزى و نسل کشى، از بارزترین نوع فساد در زمین است. (لیفسد فیها و یهلک الحرث و النسل) بنابراینکه جمله «و یُهلک الحرث و ...»، تفسیر جمله «لیفسد فیها» باشد.
۵ - ارزش و اهمیّت کشاورزى و نیروى انسانى و نقش آن در قوام جامعه (و اذا تولى ... و یهلک الحرث و النسل) از اینکه نابود ساختن این دو، فساد در زمین معرّفى شده، اهمیّت و ارزش آن به دست مى آید.
۶ - اصلاح جامعه و حفظ کشاورزى و نسل، از ویژگیهاى حکومت صالح (و اذا تولى ... لیفسد فیها و یهلک الحرث و النسل) از اینکه خداوند، فساد و ... را از کارهاى حکومتى منافقان مى داند; معلوم مى شود که در حکومت صالحان، چنین اعمالى نباید باشد.
۷ - نفاق، پُل به قدرت رسیدن سیاست بازانِ ناصالح (و اذا تولى سعى فى الأرض) در برداشت فوق، «تولى»، رسیدن به حکومت معنا شده است.
۸ - قدرت و حکومت، خصلتهاى درونى انسان را نمایان مى سازد. (و اذا تولى سعى فى الأرض لیفسد فیها و یهلک)
۹ - خداوند، فساد در زمین را دوست ندارد. (و اللّه لا یحب الفساد)
۱۰ - مُفسد، مبغوض خداوند است. (و اللّه لا یحب الفساد)
۱۱ - نابود کردن کشاورزى و نسل کشى، مبغوض خداوند (و اذا تولى ... و یهلک الحرث و النسل و اللّه لا یحب الفساد)
۱۲ - فساد در زمین، پیامد حکومت منافقان (و اذا تولى سعى فى الارض لیفسد فیها) بنابراینکه «تولى»، به معنى رسیدن به حکومت باشد.
۱۳ - از وظایف حکومت، حفظ کشاورزى و نیروى انسانى و اصلاح آنهاست. (و اذا تولى سعى فى الأرض)
۱۴ - فساد در زمین، نتیجه اعمال انسانها و حکومتهاى فاسد (و اذا تولى ... لیفسد فیها)
۱۵ - هشدار الهى در مورد فریب نخوردن از شعارهاى هر داعیه دارِ اصلاح (و من الناس من یعجبک ... و اذا تولى سعى فى الأرض لیفسد)
۱۶ - حاکمان فاسد و فسادانگیز، مبغوض خداوند هستند. (اذا تولى ... و اللّه لا یحب الفساد)
۱۷ - اَخنس بن شریق، دشمن و منافق و مفسد و متکبّر و نصیحت ناپذیر (و من الناس ... و اذا تولى) برخى مفسّرین برآنند که آیه مزبور درباره فردى به نام اخنس بن شریق نازل شده است که برخوردى منافقانه داشت.(مجمع البیان.)
روایات و احادیث
۱۸ - نابودى دین و مردم، روش منافقان (و اذا تولى ... و یهلک الحرث و النسل) امام صادق (ع): ان «الحرث» فى هذا الموضع، الدین و «النسل» الناس.[۱]
موضوعات مرتبط
- اخنس بن شریق: ۱۷
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۳، ۱۷
- اصلاح: اهمیّت اصلاح ۱۳
- اعلام: ۱۷
- انسان: صفات انسان ۸
- انحطاط: عوامل انحطاط ۱، ۱۱، ۱۴
- جامعه: اهمیّت اصلاح جامعه ۶ ; ساختار جامعه ۵ ; عوامل تشکیل جامعه ۵
- حکومت: آثار حکومت فاسد ۱۴ ; مسؤولیت ۶، ۱۳
- خدا: غضب خدا ۱۰، ۱۱، ۱۶ ; محبّت خدا ۹ ; هشدارهاى خدا ۱۵
- رهبران فاسد: افساد رهبران فاسد ۱۶ ; مبغوضیت رهبران فاسد ۱۶
- عمل: آثار عمل
- فساد: عوامل فساد ۱، ۱۳، ۱۵ ; مبغوضیت فساد ۹ ; موارد فساد ۴
- قدرت: آثار قدرت ۸
- کشاورزى: اهمیّت کشاورزى ۵، ۶، ۱۱، ۱۳ ; تخریب کشاورزى ۴، ۱۱
- محمّد (ص): محمّد (ص) و منافقان ۳
- مسلمانان: دشمنان مسلمانان ۱۸
- مفسدان: ۱۸ مبغوضیت مفسدان ۱۰
- منافقان: ۱۸ ادعاهاى منافقان۳،۲;افساد منافقان ۱، ۲، ۳;حکومت منافقان ۱، ۱۳;روش برخورد منافقان ۱، ۲، ۳، ۷، ۱۲;قدرت طلبىمنافقان ۷;منافقان ودین ۱۸;نسل کشىمنافقان ۴، ۱۱
- نسل: حفظ نسل ۶
- نسل کشى: مبغوضیت نسل کشى ۴، ۱۱
- نفاق: انگیزه نفاق۷
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۲، ص ۵۳۴ ; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۲۰۴، ح ۷۵۴ و ۷۵۵.
