النمل ٦٠
ترجمه
| النمل ٥٩ | آیه ٦٠ | النمل ٦١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حَدَآئِقَ»: جمع حدیقة، باغهائی که دارای آب کافی بوده و اطراف آن را دیوار کشیده باشند. «ذَاتَ بَهْجَةٍ»: زیبا و شادی‌افزا. «بَهْجَةٍ»: زیبائی رنگ و حسن ظاهر. «مَا کَانَ لَکُمْ»: برای شما امکان نداشت. شما نمی‌توانستید. «یَعْدِلُونَ»: تجاوز می‌کنند. عدول می‌نمایند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
يُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ... (۲) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ... (۵)
أَ فَمَنْ يَخْلُقُ کَمَنْ لاَ... (۱) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ... (۱) أَ فَمَنْ هُوَ قَائِمٌ عَلَى کُلِ... (۴) أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ... (۱) أَ فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ... (۰)
تفسیر
- آيات ۵۹ - ۸۱، سوره نمل
- انتقال از داستانهاى انبياء و اقوامشان به زمان خاتم الانبياء و احتجاج با كفار زمان اوصلى اللّه عليه و آله وسلم
- توضيح اينكه دعاى مضطر چون صادقانه است قطعا اجابت مى شود (امن يجيب المضطر اذادعاه و يكشف السوء)
- بيان فساد گفتار برخى مفسرين در ارتباط با آيه شريفه
- مقيد بودن اجابت به مشيت خدا منافاتى با استغراق ندارد
- خليفه بودن انسان در زمين مستلزم كشف سوء او و رفع موانع از پيش پاى اوست
- مقصود از اينكه فرمود: ((يبدء الخلق ثم يعيده ))
- بطور كلى در عالم وجود بطلان و نيستى راه ندارد
- نفى الوهيت آلهه مشركين از طريق نفى ربوبيت آنها و انحصار ربوبيت در خداى سبحان
- برهانى ديگر بر ابطال الوهيت آلهه مشركين با بيان اينكه آنان علمى به غيب و قيامتندارند
- توصيف بى خبرى و استعباد و انكار مشركين نسبت به قيامت
- معناى آيه : ((قل عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى
- بحث روايتى
- رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين اصطفى )
- روايتى كه در آن از جمله : ((و يجعلكم خلفاء الارض )) وجوب مطلق فرمانبرى از خليفه(حاكم ) استفاده شده و بيان مجعول بودن آن
- نقل و رد روايتى راجع به اينكه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) علم غيب نداشته و...
نکات آیه
۱ - خدا، آفریدگار یگانه آسمان ها و زمین (أمّن خلق السموت و الأرض)
۲ - وجود آسمان هاى متعدد در جهان آفرینش (خلق السموت)
۳ - نزول باران از سمت آسمان و رویش بوستان هاى پرطراوت در پرتو آن، جلوه تدبیر خداى یگانه (و أنزل لکم من السماء ماء فأنبتنا به حدائق ذات بهجة)
۴ - ارتباط و هماهنگى مظاهر و پدیده هاى هستى، نشان دهنده یگانگى مدبر آن (خلق السموت و الأرض و أنزل لکم من السماء... ذات بهجة) ذکر آفرینش آسمان ها و زمین و اشاره به ارتباط، هماهنگى و پیوستگى عناصر آن (بدین صورت که باران از آسمان ببارد، گیاهان از زمین بروید، طراوت و زیبایى از آن پدید آید و انسان با دیدن آن شادمان گردد) نشانه اى از یگانگى خالق و مدبر آن است.
۵ - زیبایى، طراوت و نشاط آفرینى گیاهان براى انسان، امرى مهم و براساس تقدیر و برنامه الهى (فأنبتنا به حدائق ذات بهجة) تذکر خداوند به بهجت آفرینى بوستان ها براى آدمیان، نشانگر اهمیت آن و تدبیر و تقدیر الهى است.
۶ - اهمیت ویژه باران و رویش گیاهان در مجموعه نعمت هاى بى کران الهى براى انسان (و أنزل لکم من السماء ماء فأنبتنا به حدائق) اختصاص به ذکر یافتن نزول باران و رویش گیاهان از میان سایر نعمت ها، دلالت بر اهمیت ویژه آنها براى آدمیان دارد.
۷ - نقش وسایط در تحقق اراده الهى (فأنبتنا به حدائق) با این که فعل «إنبات» به خداوند نسبت داده شده است، به نقش عوامل نیز اشاره شده و با تعبیر «به» وساطت باران را در رویش گیاهان هم مطرح گردیده است.
۸ - فرایند رویش درختان در دامان طبیعت، خارج از قلمرو توان بشر (ما کان لکم أن تنبتوا شجرها)
۹ - انسان، تنها فراهم آورنده زمینه ها است، نه تدبیرگر نظام درونى دانه ها براى تبدیل شدن به درخت (ما کان لکم أن تنبتوا شجرها) رویاندن شجر، به معناى کاشتن آن در متن طبیعت و سپردن آن به عوامل طبیعى رشددهنده نیست; زیرا این کار از بشر نیز برمى آید; بلکه مراد سامان دادن به نظام و استعداد درونى هسته اى است که در درون طبیعت، تبدیل به درختى با خواص ویژه مى شود. این کار خارج از توان بشر است.
۱۰ - توبیخ مشرکان از سوى خداوند به خاطر شریک گرفتن غیر، براى او (أءله مع اللّه) استفهام در جمله یاد شده، دربردارنده توبیخ و سرزنش است.
۱۱ - نظام هستى، شاهدى گویا بر یگانگى خداوند و پوچى و بطلان شرک (أمّن خلق السموت... أءله مع اللّه) در آیه مورد بحث، خداوند نخست، نمودهاى قدرت بى چون خود را در نظام طبیعت به رخ انسان کشیده و مظاهر هماهنگ آن را به وى نمایانده است و پس از آن، وى را مورد خطاب قرار داده که: آیا به جز او، خداى دیگرى نیز وجود دارد که شریک و همتاى او قرار گیرد؟ پاسخ این است که: هرگز!
۱۲ - مطالعه در مظاهر طبیعت و نظام تکوین، از راه هاى دستیابى به جهان بینى صحیح (أمّن خلق السموت و الأرض ..أءله مع اللّه) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که خداوند براى رهنمون ساختن انسان به سوى توحید، زمینه هاى تکوینى و آیات آفاقى خود را به او یادآورى کرده است.
۱۳ - توبیخ مشرکان مکه از سوى خداوند، به خاطر انحراف آنان از حق و نادیده گرفتن دلایل روشن توحید (أمّن خلق السموت ... أءله مع اللّه بل هم قوم یعدلون) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که مخاطبان نخستین آیه، مشرکان مکه بوده اند. گفتنى است که واژه «عدول» (مصدر «یعدلون») به معناى میل و انحراف است; یعنى، «بل هم قوم عادتهم العدول عن طریق الحق و الإنحراف عنها».
موضوعات مرتبط
- آسمان: تعدد آسمان ها ۲; خالق آسمان ها ۱
- آفرینش: اهمیت مطالعه آفرینش ۱۲; هماهنگى آفرینش ۴
- آیات خدا: آیات آفاقى ۱۱
- انسان: عجز انسان ۸; محدوده قدرت انسان ۸; نقش انسان ۹
- باران: اهمیت باران ۶; فواید باران ۳; منشأ بارش باران ۳
- برهان نظم :۴
- توحید: توحید افعالى ۱; توحید در خالقیت ۱; دلایل توحید ۱۱; دلایل توحید ربوبى ۴; نشانه هاى توحید ربوبى ۳
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۱
- خدا: سرزنشهاى خدا ۱۰، ۱۳; مجارى اراده خدا ۷; مقدرات خدا ۵; نشانه هاى تدبیر خدا ۳
- درختان: زمینه رویش درختان ۹; منشأ رویش درختان ۸
- زمین: خالق زمین ۱
- زیبایى: منشأ زیبایى ۵
- سرور: منشأ سرور ۵
- شرک: دلایل بطلان شرک ۱۱
- عقیده: روش تصحیح عقیده ۱۲
- عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۴، ۷
- گیاهان: اهمیت رویش گیاهان ۶; فواید گیاهان ۵; منشأ رویش گیاهان۳
- مشرکان: حق ناپذیرى مشرکان صدر اسلام ۱۳; سرزنش مشرکان ۱۰
- مشرکان مکه: سرزنش مشرکان مکه ۱۳
- نعمت: مهمترین نعمت ۶
