الشعراء ٢٠

قَالَ‌ فَعَلْتُهَا إِذاً وَ أَنَا مِنَ‌ الضَّالِّينَ‌

ترجمه

(موسی) گفت: «من آن کار را انجام دادم در حالی که از بی‌خبران بودم!

|گفت: آن را هنگامى مرتكب شدم كه از ناآگاهان بودم [نمى‌دانستم مشتى سبب قتل است‌]

گفت: «آن را هنگامى مرتكب شدم كه از گمراهان بودم،

موسی گفت: آری من چنین فعلی را مرتکب شدم (ولی نه بر عمد بلکه) در آن هنگام من (برای نجات سبطیان از ظلم قبطیان) به وادی حیرت سرگردان و از گمشدگان (دیار شما) بودم (و کاری به قصد نجات مظلومی کردم به قتل خطایی منتهی شد).

گفت: آن را در آن زمان در حالی انجام دادم که بی خبر از این واقعه بودم [که با مشت من در دفاع از مظلوم، آن مرد قبطی کشته می شود.]

گفت: آن وقت كه چنان كردم از خطاكاران بودم.

گفت آن کار را در هنگامی می‌کردم که از سرگشتگان بودم‌

گفت: آن [كار] را آنگاه كردم كه از ناآگاهان بودم- آگاه نبودم كه به مشت‌زدن من آن كس كشته مى‌شود-.

(موسی) گفت: من در حین انجام این کار (نمی‌دانستم مشتی که برای تأدیب و تنبیه به قبطی می‌زنم، منتهی به قتل می‌گردد، و) از سرگشتگان (و بیخبرانی) بودم (که اطّلاع ندارند ضربه‌ی مشت هم گاهی منجر به قتل می‌شود).

گفت: «آن را هنگامی مرتکب شدم در حالی‌که من (در راه) از گمشدگانم.»

گفت کردمش آن هنگام و بودم من از گمراهان‌

الشعراء ١٩	آیه ٢٠	الشعراء ٢١
سوره : سوره الشعراء نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إِذاً»: آن زمان که. «الضَّآلِّینَ»: گمراهان. در اینجا مراد جاهلین، بیخبران و غافلان از عواقب موقعیّت است.

تفسیر

• آيات ۱۰ - ۶۸، سوره شعراء
• غرض اين آيات : مقايسه قوم خاتم الانبياء (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) با قوم موسى وهارون ، ابراهيم و نوح و...
• اشاره به معناى ((خوف )) و فرق آن با ((خشيت ))
• بيان اينكه جمله : ((فارسل الى هارون اخى )) حاكى ازتعلل و شانه خالى كردن از مسئوليت نيست
• معناى ((ذنب )) و مراد از اينكه موسى عليه السّلام فرمود: ((و لهم على ذنب ))
• دلگرمى مى دادند خداوند به موسى و هارون : ما با شمائيم !
• گفتگوى موسى عليه السّلام با فرعون
• مفاد جمله : ((و انت من الكافرين )) كه در خطاب فرعون به موسى عليه السّلام آمده است
• پاسخ موسى عليه السّلام به سه اشكال و اعتراض فرعون بر آن حضرت
• مقصود از ضلالت در سخن موسى عليه السّلام :((قال فعلتها اذا و اءنا من الضالين ...))
• رد گفتار مفسرين در معناى ضلالت در آيه شريفه
• مراد از حكمى كه بعد از گريختن موسى عليه السّلام از مصر به او داده شده (فوهب لىربى حكما)
• توضيح مفاد (وجعلنى من المرسلين ) كه جواب اعتراضاول فرعون در استبعاد رسالت موسى عليه السّلام است
• توضيح مفاد (و تلك نعمة تمنها على ...) كه پاسخ اعتراض ديگر فرعون است
• بيان گفتار مفسرين درباره جمله ((الم نربك )) و اشكالات و توجهات مترتب برگفتارشان
• اشاره به معتقدات بت پرستان درباره خداى سبحان و ارباب و آلهه
• بيان علت اينكه فرعون گفت : ((رب العالمين چيست ؟))
• تقرير و توضيح جواب موسى عليه السّلام بهسوال فرعون (قال رب السموات و الارض و ما بينهما...)
• دو نكته در ارتباط با پاسخ موس عليه السّلام به فرعون و بيان فساد گفتار بعضىمفسرين در اين زمينه
• جواب دوم موسى عليه السّلام به فرعون به سؤال فرعون از حقيقت رب العالمين : ((قال ربكم و رب آبائكم الاولين ))
• فرعون به موسى عليه السّلام بر چسپ ديوانگى مى زند
• فرعون موسى عليه السّلام را به زندان تهديد مى كند
• موسى عليه السّلام با پيشنهاد اظهار معجزه مى كند
• معجزه عصى و يد بيضاء را نشان مى دهد و فرعون او را متهم به توطئه مى كند
• پيشنهاد بزرگان قوم به فرعون در برابر ارائه معجزات موسى عليه السّلام
• واكنش فرعون در مقابل ايمان آوردن ساحران
• قسمت ديگر داستان موسى عليه السّلام : كوچ شبانه بنىاسرائيل از مصر و غرق و هلاك فرعون و فرعونيان
• نتيجه گيرى از حكايت موسى عليه السّلام و فرعون

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - اعتراف موسى(ع) در برابر فرعون به قتل غیرعمدى و ناخواسته مرد قبطى (قال فعلتها إذًا و أنا من الضالّین) تعبیر «أنا من الضالّین» مى تواند اشاره به این باشد که موسى(ع) پیش از آن عمل نمى دانسته که درگیرى او با مرد قبطى (براى دادخواهى مرد سبطى) منجر به قتل او خواهد شد.

۲ - قتل مرد قبطى، قبل از رسیدن موسى(ع) به مقام رسالت بود. (قال فعلتها إذًا و أنا من الضالّین) برداشت یاد شده بدان احتمال است که مراد موسى از «و أنا من الضالّین» این باشد که او در آن زمان رسول نبوده است. این احتمال با توجه به این که فرعون براى ردّ رسالت او آن را یادآورى کرده است، تقویت مى شود.

۳ - امکان صدور عمل سهوى از پیامبران پیش از رسیدن به مقام رسالت (قال فعلتها إذًا و أنا من الضالّین) برداشت یاد شده بر این اساس است که مراد از «أنا من الضالّین» این باشد که آن عمل، عمدى نبوده است; بلکه ناخواسته و از روى سهو صادر شده بود.

روایات و احادیث

۴ - «فى خبر ابن الجهم قال: سأل المأمون الرضا(ع)... ما معنا قول موسى لفرعون «فعلتها إذاً و أنا من الضالّین» قال الرضا(ع):... قال موسى: «فعلتها إذاً و أنا من الضالّین» عن الطریق بوقوعى إلى مدینة من مدائنک...; ابن جهم گوید: مأمون از حضرت رضا(ع) پرسید:... معناى سخن موسى(ع) به فرعون «... أنا من الضالّین» چیست؟ فرمود: موسى گفت: «... أنا من الضالّین» عن الطریق بوقوعى إلى مدینة من مدائنک; یعنى، من از راه گم کردگان بودم به شهرى از شهرهاى تو برخوردم». از روایت استفاده مى شود که حضرت موسى(ع) توریه کرده و از گفتن جمله «أنا من الضالّین» گم کردن جاده را اراده کرده بود...».

موضوعات مرتبط

• انبیا: انبیا و سهو ۳
• موسى(ع): اقرار موسى(ع) ۱; توریه موسى(ع) ۴; قتلهاى ۱، ۲; قصه موسى(ع) ۱; گم شدگى موسى(ع) ۴; نبوت موسى(ع) ۲