۱۶٬۳۳۸
ویرایش
(۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۰۳: | خط ۲۰۳: | ||
== نكاتى كه از آيه: «فكلوا مما رزقكم الله حلالا طيبا» استفاده مى شود== | == نكاتى كه از آيه: «فكلوا مما رزقكم الله حلالا طيبا» استفاده مى شود== | ||
در اين | در اين بيان، چند نكته به دست مى آيد: | ||
اول | اول اين كه: آيه شريفه، در مقام اين است كه هر رزق طيبى را حلال كند. پس ديگر جايى براى حرف بعضى از مفسران نمى ماند كه گفته اند: | ||
«مراد اين است كه آنچه خدا از غنيمت ها به شما روزى كرده، بخوريد. و خلاصه مقصود از «رزق طيّب»، غنيمت جنگى و مقصود از «جنگ» هم، جنگ بدر و مقصود از «قريه» در مَثَلى كه قبلا زده شد، شهر مكه است. و مقصود از «رسول» هم، نبى اسلام «صلى الله عليه و آله و سلم» و مقصود از «عذاب» هم، همان كشته شدگان صناديد قريش در روز بدر است». | |||
سوم | هيچ يك از اين احتمالات از لفظ آيه استفاده نمى شود. علاوه بر اين، سابقا احتمال مكى بودن اين آيات را تأييد كرديم. | ||
دوم اين كه: مراد از حليت و طيّب بودن اين است كه رزق طورى باشد كه طبع بشر از آن محروم نباشد. يعنى طبع آدمى آن را پاكيزه بداند و از آن خوشش آيد. و ملاك حليت شرعى هم، همين است. چون حليت شرعى، تابع حليت فطرى است. | |||
آرى، دين خدا همه اش، مطابق فطرت است و خداى سبحان، انسان را مجهز به جهاز تغذيه خلق كرده، و موجوداتى از زمين، مانند حيوانات و نباتات را ملايم با قوام بشر قرار داده، و طبع بشر بدون هيچ نفرتى مايل آن ها هست، و چنين چيزى براى او حلال است. | |||
سوم اين كه: جملۀ «وَ كُلُوا»، امرى است مقدمى براى جملۀ «وَ اشكُرُوا نِعَمَةَ الله» و يادآورى نعمت، اشاره به سبب حكم است. چون نعمت بودن هر چيزى، سبب لزوم و وجوب شكر آن است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۵۲۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۵۲۵ </center> | ||
چهارم | چهارم اين كه: جملۀ «إن كُنتُم إيَّاهُ تَعبُدُون،» خطاب به مؤمنان است. چون تنها مؤمنان هستند كه خدا را عبادت مى كنند، و جز او را نمى پرستند. و قصر مستفاد از جمله كه از مقدم آوردن مفعول بر فعلش استفاده مى شود، قصر قلب است (كه معنايش در پاورقى مجلدات ديگر اين كتاب گذشت). و غير مؤمنان، يعنى مشركان، خدا را نمى پرستند، بلكه بت ها و آلهه را مى پرستند. | ||
بعضى از مفسران، خطاب آيه را متوجه به مشركان نموده، ادعا كرده اند كه: مراد از «عبادت» در جملۀ «إن كُنتُم إيَّاهُ تَعبُدُون»، اطاعت است. و يا معنا اين است كه: اگر اين پندار شما كه مى گوييد ما در عبادت آلهه، عبادت خدا را منظور داريم، صحيح است، پس شكر خداى را بجاى آوريد. | |||
وليكن هيچ يك از اين دو احتمال دلچسب نيست و به آيه معناى صحيحى نمى دهد. زيرا اولا - عبادت را به معناى اطاعت گرفتن، قرينه مى خواهد و در آيه، قرينه و شاهدى نيست. و ثانيا - مشركان اصلا خداى را حتى در ضمن عبادت آلهه هم نمى پرستند، بلكه او را از عبادت خود منزه مى دانند. چون خدا اجل از اين است كه دست ادراك هاى بشرى به او برسد و يا توجهى به سويش منتهى گردد. | |||
بنابر اين كه گفتيم خطاب در آيه به مؤمنان است، مَثَلى هم كه در آيه زده شده، براى مؤمنان خواهد بود. و نيز خطابه اى تشريعى كه در آيات قبل و بعد است، همه متوجه ايشان است. | |||
بعضى گفته اند: خطاب، متوجه عموم مردم، از مؤمن و كافر است. وليكن بنابر اين، تطبيق آن بر آيات خالى از زحمت نيست، هرچند كه اشكالش كمتر از آن است كه خطاب مخصوص مشركان باشد. | |||
«'''إِنَّمَا حَرَّمَ | «'''إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ'''»: | ||
گفتار در معناى اين | گفتار در معناى اين آيه، در سوره «بقره»، آيه ۱۷۳ و در سوره «مائده»، آيه ۳ و در سوره «انعام»، آيه ۱۴۵ گذشت. | ||
مفاد اين | مفاد اين آيه، با چند عبارت مختلف، در چهار جاى قرآن، يعنى دو سوره «انعام» و «نحل»، كه هر دو مكى است و يكى در اوائل بعثت نازل شده و ديگرى در اواخر توقف رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» در مكه، و در دو سوره «بقره» و «مائده»، كه در اوائل هجرت به مدينه و اواخر آن نازل شده، ايراد شده. | ||
و اين آيه، به طورى كه بعضى از مفسران گفته اند - دلالت دارد بر انحصار محرمات در همين چهار تا، يعنى: «مردار» و «خون» و «گوشت خوك»، و «آنچه براى غير خدا ذبح» شود. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۵۲۶ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۵۲۶ </center> | ||
وليكن با مراجعه به سنت، به دست مى آيد كه: محرمات ديگرى، غير اين چهار حرام، كه اصل در محرمات اند، نيز هست، كه رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم»، به امر پروردگارش كه فرمود: «مَا آتَيكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَيكُم عَنهُ فَانتَهُوا» بيان نموده است. بعضى از روايات دال بر اين معنا نيز، در سابق گذشت. | |||
==نهى از بدعت در دين، و افتراء و دروغ بستن بر خدا == | |||
«'''وَ لا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِب هَذَا حَلَالٌ وَ هَذَا حَرَامٌ لِتَفْترُوا عَلى اللَّهِ الْكَذِب ...'''»: | |||
لفظ «ما» در جملۀ «لِمَا تَصِفُ»، مصدريه است، و كلمۀ «كَذِب»، مفعول «تَصِفُ» است. يعنى به سبب وصف زبان هاى خود و به خاطر افتراء و دروغ بر خدا، نگویيد: «اين، حرام است و اين، حلال». | |||
<span id='link360'><span> | |||
و اين كه در سابق گفتيم - بنابر اين كه سياق مؤيد اين است - كه خطاب هاى اين آيات، متوجه مؤمنان است، اين احتمال را تأييد مى كند كه مراد از جمله مورد بحث، نهى از بدعت در دين باشد. يعنى چيزى از حلال و حرام داخل در دين مكنيد و چيزى كه از دين نباشد و به وسيله وحى نرسيده باشد، در ميان جامعه باب مكنيد. زيرا اين، «افتراء» به خداست، هر چند كه باب كننده اش، آن را به خدا نسبت ندهد. | |||
توضيح مطلب اين است كه: | |||
«دين» در عرف و اصطلاح قرآن، همان سنتى است كه در زندگى جريان دارد، چنانچه در جملۀ «يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللهِ وَ يَبغُونَهَا عِوَجاً: از راه خدا باز مى داشتند و طلب مى كردند انحراف آن را» و نظاير آن تكرار شده. پس «دين»، يعنى آن سنتى كه بايد در جامعه عملى شود، به طور كلّى براى خداست، و هر كس چيزى بر آن اضافه كند، در حقيقت به خدا «افتراء» بسته، هرچند از اسناد آن به خدا سكوت كند، و يا حتى به زبان اين اسناد را انكار نمايد. | |||
بيشتر | بيشتر مفسران گفته اند كه: مراد از اين آيه، نهى از حرام هایى چون خون و مردار و ذبيحه براى غير خدا است، كه مشركان، آن را حلال مى دانستند. و نيز نهى از تحريم حلال هايى چون «بُحَيره» و «سَائِبه» و غير آن دو است، وليكن همان طور كه گفتيم، سياق كلام آن را تأیید نمى كند. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۵۲۷ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۵۲۷ </center> | ||
سپس خداى متعال در مقام تعليل نهى خود فرمود: | سپس خداى متعال در مقام تعليل نهى خود فرمود: «إنَّ الَّذِينَ يَفتَرُونَ عَلَى اللهِ الكَذِبَ لَا يُفلِحُون»، سپس به نوميدى آنان از رستگارى اشاره نموده، فرمود: «مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَ لَهُم عَذَابٌ ألِيمٌ». | ||
«'''وَ عَلى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا مَا قَصصنَا عَلَيْك مِن قَبْلُ ...'''»: | «'''وَ عَلى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا مَا قَصصنَا عَلَيْك مِن قَبْلُ ...'''»: | ||
مراد از | مراد از جملۀ «مَا قَصَصنَا عَلَيكَ مِن قَبلُ: آنچه برايت قبلا شرح داديم» - به طورى كه گفته شد - همان تحليل و تحريمى است كه خداى تعالى، در سوره «انعام»، براى رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» بيان كرده و فرموده بود: «وَ عَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمنَا كُلَّ ذِى ظُفُرٍ...»، كه به طور يقين، قبل از سوره «نحل» نازل شده بوده. | ||
<span id='link361'><span> | <span id='link361'><span> | ||
==تحريم طيبات براى بنى اسرائيل ناشى از ظلم خودشان و عقوبت خدا در برابر عصيانآنان بوده است == | ==تحريم طيبات براى بنى اسرائيل ناشى از ظلم خودشان و عقوبت خدا در برابر عصيانآنان بوده است == | ||
و اين آيه در حقيقت در مقام دفع اشكالى است كه ممكن است بشود، و در آن عطفى است بر مساله نسخ كه سابقا گذشته بود. گويا گوينده اى گفته است ، حال كه محرمات از خوردنيها منحصر به چهار حرام مذكور يعنى مردار و خون و گوشت خوك و ذبيحه براى غير خداست ، و از اين چهار چيز گذشته ، هر چيز ديگرى حلال است پس اين همه حرامها كه قبلا بر بنى اسرائيل حرام شده بود چيست آيا اين ظلم بر ايشان نبوده ؟ | و اين آيه در حقيقت در مقام دفع اشكالى است كه ممكن است بشود، و در آن عطفى است بر مساله نسخ كه سابقا گذشته بود. گويا گوينده اى گفته است ، حال كه محرمات از خوردنيها منحصر به چهار حرام مذكور يعنى مردار و خون و گوشت خوك و ذبيحه براى غير خداست ، و از اين چهار چيز گذشته ، هر چيز ديگرى حلال است پس اين همه حرامها كه قبلا بر بنى اسرائيل حرام شده بود چيست آيا اين ظلم بر ايشان نبوده ؟ |
ویرایش