تَبَارَک
«تَبارَک» از مادّه «برکت» است و ریشه آن «برک» (بر وزن درک) به معناى سینه شتر مى باشد، و از آنجا که شتران به هنگامى که در جایى ثابت مى مانند سینه خود را به زمین مى چسبانند، این کلمه تدریجاً معناى ثابت ماندن به خود گرفته است، سپس به هر نعمتى که پایدار و با دوام باشد و هر موجودى که داراى عمر طولانى و آثار مستمر و ممتد است، موجود «مبارک» یا «پربرکت» گفته مى شود.
و نیز اگر مى بینیم به استخرها و یا بعضى از مخازن آب «برکه» گفته مى شود به خاطر این است که آب مدتى طولانى در آن باقى مى ماند.
و از اینجا روشن مى شود که یک سرمایه «پربرکت»، سرمایه اى است که به زودى زوال نپذیرد. و یک موجود «مبارک» موجودى است که آثار آن مدتى طولانى برقرار بماند.
بدیهى است لایقترین وجود براى این صفت، همان وجود خداوند است، او وجودى است مبارک، ازلى، ابدى و سرچشمه همه برکات و نیکى ها و خیر مستمر، «تَبارَکَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمینَ».
و «بَرَکَ الْبَعِیْرُ» مفهومش این است که شتر سینه خود را به زمین زد، سپس، این کلمه به معناى دوام، بقاء و زوال ناپذیرى آمده، و در مورد هر نعمتى که پایدار و بادوام باشد، گفته شده است، و چنان که گفتیم مخزن آب (و محل تجمع آب باران) را از این رو «برکه» مى گویند که، آب مدتى طولانى در آن باقى مى ماند.
ریشه کلمه
- برک (۳۲ بار)
قاموس قرآن
فايده ثابت. قاموس بركت را نموّ، زيادت، سعادت و و بروك را ثبوت معنى كرده و گويد: بارك على محمّد و آل محمّد يعنى شرف و كرامت آنها را هميشگى كن. مجمع البيان ذيل آيه 97 از سوره بقره گفته: اصل بركت به معنى ثبوت است گويند:«بَرَكَ بروكاً» يعنى ثابت شد، پس بركت به معنى ثبوت فايده است در اثر نمّو و رشد، مَجْمَع آب را بركه گويند كه آب در آن ثابت است. در مفردات گويد: بركت يعنى ثبوت خير خدائى در يك چيز، و مجمع آب را از آن بركه ناميدهاند. مبارك چيزى است كه در آن فايده ثابت باشد. تبارك اللّه از آن جهت گفته مىشود كه فايدههاى ثابت در خدا و از خداست با بلندى مقام. از مجموع آنچه كه نقل شد به دست مىآيد كه بركت به معنى فايده ثابت است (و ممكن است گاهى از ان مطلق ثبوت اراده شود) و آن با نموّ و زيادت و سعادت قابل جمع و بلكه از اين معانى كنار نيست. [اعراف:54] يعنى ثابت در خير است، هميشه مفيد است خدائى كه پرورش دهنده مخلوقات است. مجمع البيان آنرا ثبوت دائمى معنى كرده و گويد: بلند مقام است در يكتائى ابدى. ولى ترجمه ما بهتر از آنست مخصوصاً كه تبارك اللّه در 9 محلّ از قرآن آمده و در قبل يا بعد آنها نعمت و قدرت خدا ذكر شده است و آن با فايده و مفيد بودن بسيار مىسازد،گرچه اين ترجمه (هميشگى است خدائى كه ربّ العالمين است) نيز كاملاً درست و صحيح است. [فصّلت:10] در روى زمين كوههاى ثابت و فايده دائمى قرار داد [اعراف:96] هر آينه مىگشاديم بر آنها فايدههاى ثابت از آسمان. قرآن مجيد و كعبه و باران و عيسى از آن جهت در آيات شريفه، مبارك خوانده شدهاند كه در آنها بركت و فايده ثابت هست و محلّ بركتاند.
