البقرة ٣
ترجمه
| البقرة ٢ | آیه ٣ | البقرة ٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْغَیْبِ»: آن چیزهائی که پوشیده و نهان از حواسّ و فراتر از دائره دانش انسان است و خدا و رسول بدان خبر داده‌اند. از قبیل: فرشتگان، جنّ، رستاخیز، بهشت، دوزخ، چگونگی حساب و کتاب در آخرت. آنچه فراتر از دائره دانش و خرد و روح انسان است «الصَّلاة»: نماز.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
مَنْ خَشِيَ الرَّحْمٰنَ بِالْغَيْبِ... (۱) إِنَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ... (۱)
ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ... (۰) ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ... (۰) أُولٰئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ... (۰) وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ... (۱) قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا... (۱) وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِ وَ... (۰) إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۱) وَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا... (۱) آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ... (۳) الم (۰)
تفسیر
- آيات ۱ ۵
- متقين داراى دو هدايتند همچناكه كفار و منافقين در دو ضلالت مى باشند
- هدايت اول متقين از سلامت فطرت و هدايت دوم از ناحيه قرآن و فرع بر هدايت اول است
- حقايقى كه شخص سليم الفطره به آنها ايمان مى آورد
- آياتى دال بر اينكه هدايت دومى از ناحيه خدا وقوع بر هدايت اولى است
- معنى ايمان
- اشاره به مراتب ايمان
- معنى غيب و ايمان به غيب
- وجه تغيير به ((ايقان )) در ((و بالاخرة هم يوقنون ))
- بحث روايتى (شامل دو روايت درباره غيب و انفاق در آيه كريمه )
- بحث فلسفى (پيرامون اعتماد به غير ادراكات حسى و پاسخ به دانشمندان حس گرا)
- چند اشكال بر دليل غربى ها بر عدم جواز اعتماد بر براهين عقلى
- با ترك عقليات دستيابى به ادراكى كلى و فكرى نظرى و بحثى عملى ممكن نيست
- بحث فلسفى ديگر (در اثبات وجود علم و رد بر سوفسطائيان و شاكان )
- سوفسطائيها و شكّاكها و ادلّه اى كه براى خود تراشيده اند
- پاسخ وجه اول آنان
- پاسخ وجه دوم آنان
- شبهه ماديون در وجود علم و رد بر آنها و اثبات تجرد و غير مادى بودن علم و ادراك
- وجوهى كه دلالت دارند بر اينكه علم ، بدان جهت كه علم است مادى نيست
نکات آیه
۱ - ایمان به غیب (خدا و ...)، اقامه نماز و انفاق از صفات اهل تقواست. (هدًى للمتقین. الذین یؤمنون ... ینفقون) «غیب» به معناى پنهان و ناپیداست و چون ایمان به آن ارزشهاى دینى شمرده شده، مقصود از «غیب» هر پنهان و نهانى نیست، بلکه مراد از آن، به مناسبت فرازهاى بعد، خدا و فرشتگان و مانند آنهاست.
۲ - ایمان به غیب (خدا و ...)، اقامه نماز و انفاق، وظایفى ضرورى بر عهده بندگان (الذین یؤمنون بالغیب ... ینفقون )
۳ - محدود ندانستن هستى به محسوسات، اساسى ترین اصل در جهان بینى ادیان الهى (الذین یؤمنون بالغیب) از نکته هایى که مى تواند به کارگیرى «الغیب» را به جاى «اللّه» توجیه کند، این است که در گام نخست به انسانها یادآورى شود که هستى منحصر به محسوسات نیست.
۴ - نماز و انفاق از ارکان عملى دین و داراى اهمیّتى خاص در میان سایر تکالیف (و یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون)
۵ - امکانات و داراییهاى انسان، رزقى است عطا شده از جانب خدا (و مما رزقنهم ینفقون)
۶ - باور به خدادادى بودن امکانات و داراییها، زمینه ساز پیدایش روحیه انفاق گرى در انسان (و مما رزقنهم ینفقون) از هدفهاى یادآورى این حقیقت (خدادادى بودن داراییها)، در بیان لزوم انفاق، تسهیل امر انفاق و ایجاد روحیه انفاق گرى در انسانهاست.
۷ - انفاق محدود به امکانات و داراییهاى خاصى نیست. (و مما رزقنهم ینفقون) برداشت فوق با توجّه به کلمه «ما» (آنچه) - که افاده معناى شمول و عموم دارد - استفاده شده است.
۸ - انفاق نکردن همه داراییها، توصیه خداوند به انفاق کنندگان (و مما رزقنهم ینفقون) برداشت فوق بر این اساس است که «من» در «مما» (من ما) به معناى «بعض» باشد. بنابراین «مما رزقناهم ...»; یعنى تقوا پیشگان بخشى از داراییهایشان را انفاق مى کنند.
۹ - نماز و انفاق باید برنامه همیشگى انسان باشد، نه مقطعى و موقت (یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون) برداشت فوق با توجّه به فعلهاى مضارع (یقیمون و ینفقون) - که حکایت از تجدد و استمرار دارد - استفاده شده است.
۱۰ - نماز اگر برنامه زندگى نباشد و بدان اهتمام نشود، آدمى را به مرحله تقوا نخواهد رساند. (هدًى للمتقین. الذین ... یقیمون الصلوة)
۱۱ - انفاقهاى مقطعى موجب قرار گرفتن آدمى در زمره متقیان، نخواهد شد. (هدًى للمتقین ... و مما رزقنهم ینفقون)
۱۲ - تلاش براى رفع نیاز نیازمندان، وظیفه اى بر عهده همگان و یکى از نشانه هاى تقواست. (هدًى للمتقین ... و مما رزقنهم ینفقون)
۱۳ - اسلام در بردارنده احکام فردى و اجتماعى (یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون)
۱۴ - ایمان بدون عمل و عمل منهاى ایمان، آدمى را به مرحله تقوا نخواهد رساند. (هدًى للمتقین. الذین یؤمنون ... ینفقون)
۱۵ - تربیت انسانهاى مؤمن به غیب، پایبند به نماز و انفاق گر، از اهداف قرآن (ذلک الکتب ... هدًى للمتقین. الذین یؤمنون ... و مما رزقنهم ینفقون)
روایات و احادیث
۱۶ - «عن ابى عبداللّه (ع) فى قول اللّه عز و جل «الذین یؤمنون بالغیب» قال: من أقر بقیام القائم انه حق;[۱] از امام صادق (ع) درباره «الذین یؤمنون بالغیب» روایت شده که فرمود: آنان کسانى هستند که به حقانیت قیام قائم اقرار دارند».
۱۷ - «عن ابى عبداللّه (ع) [فى قوله] ... «و مما رزقناهم ینفقون» قال: مما علمناهم ینبؤن و مما علمناهم من القرآن یتلون;[۲] از امام صادق (ع) [درباره سخن خداوند که مى فرماید: ]«و مما رزقناهم ینفقون» روایت شده که فرمود: یعنى، از آن چه مابه آنان تعلیم داده ایم خبر مى دهند (آن را نشر مى نمایند) و از آن چه ما از قرآن به آنها آموخته ایم تلاوت مى کنند».
موضوعات مرتبط
- آفرینش: غیب آفرینش ۳
- اسلام: تعالیم اجتماعى اسلام ۱۳; تعالیم فردى اسلام ۱۳; ویژگیهاى اسلام ۱۳
- امکانات دنیوى: منشأ امکانات دنیوى ۵، ۶
- انسان: روزى انسان ها ۵; مسؤولیت انسان ها ۹، ۱۲
- انفاق: آثار تداوم انفاق ۱۱; اهمیّت انفاق ۲، ۴; اهمیّت تداوم انفاق ۹، ۱۱; زمینه انفاق ۶; محدوده انفاق ۷، ۸، ۱۷
- انفاقگران: تربیت انفاقگران ۱۵
- ایمان: اهمیّت ایمان به غیب ۱۵; ایمان به خدا ۱، ۲; ایمان به غیب ۱، ۲، ۱۶; ایمان به قیام امام مهدى (ع) ۱۶; ایمان بى عمل ۱۴; متعلق ایمان ۱، ۲، ۱۶
- تقوا: زمینه تقوا ۱۰، ۱۱; عوامل تقوا ۱۴; نشانه هاى تقوا ۱۲
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۳; جهان بینى و ایدئولوژى ۶
- خدا: توصیه هاى خدا ۸; عطایاى خدا ۵، ۶
- دین: ارکان دین ۴; نشر تعالیم دین ۱۷
- عالم غیب: موارد غیب ۱۶
- عمل: عمل بى ایمان ۱۴
- قرآن: اهداف قرآن ۱۵; تلاوت قرآن ۱۷; نقش قرآن ۱۵
- مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۲
- متقین: انفاق متقین ۱; ایمان متقین ۱۱; صفات متقین ۱
- نماز: آثار تداوم نماز ۱۰; اهمیّت تداوم نماز ۹، ۱۰; اهمیّت نماز ۴; برپایى نماز ۱، ۲
- نمازگزاران: تربیت نمازگزاران ۱۵
- نیازمندان: تأمین نیازمندان ۱۲
